Сувтӧдӧй син водзад татшӧм серпас. Семьянад аэропортын виччысянныд самолёт, медым лэбны шоныд саридз дорӧ. Лов вылад кыпыд. Зептад билетъяс, водзвыв вештысьӧмныд и оланінысь. Мӧвпъяснад куйланныд нин пӧсь лыа вылын да пӧжанныд рушкутӧ…
Но регистрация дырйи матыстчӧны ёрд приставъяс да юӧртӧны: тіян пӧ эм мынтытӧм штрап, и саридз дорӧ лэбӧм йылысь ковмас вунӧдны. Гӧтырыд дӧзмӧ, челядьыдлӧн синва доршасьӧ. Шоныд саридз дорад налы ӧтнаныслы ковмас лэбны. А батьныслы – кольччыны, сы вӧсна мый аэропортын уджйӧз вештыны оз артмы, та вылӧ мунас некымын лун.
Мый вӧчны, медым тіянӧс эз су татшӧм виччысьтӧмторйыс? Февраль 25 лунӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрни нуӧдігӧн та йылысь висьталісны ГИБДД-ысь да ёрд приставъяслӧн юкӧнысь специалистъяс.
Телефон пыр на дорӧ шыӧдчыліс юркарысь ань, кодӧс дӧзмӧдӧ керка дорас войбыд кежлӧ сувтӧдӧм ыджыд машина. Ӧти-кӧ, челядь ворсанінкӧд пӧ орччӧн, а, мӧд-кӧ, оз тӧрны сэті ветлыны ичӧтджык машинаясыс.
Сыктывкарса ОГИБДД-ысь старшӧй инспектор Александр Новосёлов юӧртіс, мый карса олан керкаяс дорын груз новлан машинаяс «узьтӧдны» оз позь. Казяланныд кӧ пӧ татшӧмторсӧ, колӧ юӧртны ГИБДД-лӧн дежурнӧй часьтӧ 28-18-00 телефон пыр. Шоперсӧ вермасны ӧлӧдны либӧ штрапуйтны. Сӧмын февральын таысь 500 шайта штрап перйӧмаӧсь 264 шоперлысь.
ОГИБДД-ысь жӧ пропаганда юкӧнӧн веськӧдлысь Ирина Рубцова содтіс, мый аньыс и ачыс вермас вӧчны фотоснимок либӧ видео, медым вӧлі гӧгӧрвоана, кор да кӧні сулалӧ ыджыд грузӧвикыс, кутшӧм сылӧн госномерыс, да ыстыны Госавтоинспекциялӧн сайт вылӧ.
Та бӧрын Ирина Александровна юӧртіс, мый ёрд приставъяскӧд ӧтув найӧ ӧкмысысь нин петалӧмаӧсь вузасян шӧринъяс дорӧ, улича-туй вылӧ, волӧмаӧсь аэропорт-вокзалӧ да ыджыд уджйӧза войтыр ордӧ гортаныс.
Бӧръяысьсӧ «Штрап» пас улын ӧтувъя оперативно-профилактическӧй уджсӧ (ОПМ) нуӧдӧмаӧсь февраль 17-21 лунъясӧ. Тайӧ кад кежлас ГИБДД-лӧн юӧръяс серти 243 морт ас вӧлясьыс абу вештӧма туй выв правилӧяс торкӧмысь штрапсӧ, сы лыдын и «Безопасный город» тэчасса видеокамераяс отсӧгӧн урчитӧмсӧ.
Колӧ стӧчмӧдны, мый татшӧм рейдъяс дырйиыс туялӧны оз сӧмын полицияӧн гижӧм постановление кузя уджйӧзаӧс. Сувтӧдасны кӧ, ковмас кывкутны и банклы мынтытӧм кредитысь, оланін да коммунальнӧй услугаяс кузя уджйӧзысь. Суд вермас перйыны штрап гажа юрӧн кампужитчӧмысь либӧ вузасянінын гусясьӧмысь. Ёрд приставъяс туялӧны и тыр арлыдтӧмъясӧн право торкалӧмысь штрапъяс, алиментъяс да сідз водзӧ. Дженьыда кӧ, медым тіянӧс эз сувтӧдны погона йӧз да эз видзны 48 час полицияса дежурнӧй часьтын либӧ эз корны ёрдӧ, ставсьыс колӧ ас кадӧ вештысьны.
ГИБДД-ысь да ёрд приставъяслӧн юкӧнысь специалистъяс казьтыштісны, мый лоас, 60 лун кӧ мортыс мӧдас нюжмасьны штрап вештӧмнас либӧ дзикӧдз сы йылысь «вунӧдас». КоАП-лӧн 20.25-ӧд статья серти, сэки урчитӧмсьыс ковмас вештыны кык пӧв унджык сьӧм, вермасны 15 сутки видзны дзескыдінын либӧ 50 час уджӧдны государстволӧн кудйӧ таысь сьӧмсӧ вуджӧдӧмӧн.
«Веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн юӧртісны, мый во заводитчӧмсяньыс ГИБДД дасьтӧма нин урчитӧм кадӧ штрап мынтытӧм кузя 8.971 административнӧй документ. Кольӧм во тайӧ каднас вӧлӧма 7.970. Ёрдлӧн кывкӧртӧд серти, 80 мортлы вунӧдчӧмсьыс ковмас вештыны кык пӧв унджык сьӧм, 33 мортӧс арестуйтӧмаӧсь, куимӧн мӧдасны уджавны государство вылӧ. Сюрс сайӧ исполлист ыстӧмаӧсь сьӧмсӧ мырдӧн перйӧм могысь ёрд приставъяслы.
Кыдз висьталіс Ирина Александровна, «Штрап» пас улын ОПМ дырйи урчитӧм кадӧ штрап мынтытӧмысь гижӧмаӧсь да ыстӧмаӧсь ёрдӧ 145 протокол. Тайӧ каднас ёрд шуӧма арестуйтны вит мортӧс. ОПМ дырйиыс ёрд приставъяс перйӧмаӧсь 968.201 шайт штрап, арестуйтӧмаӧсь 41 автомашина да вит сотӧвӧй телефон. Таысь ӧтдор административнӧй мыж вӧчӧмысь штрап мырдӧн косӧдӧм могысь ёрд приставъяслы ыстӧмаӧсь 133 постановление.
Сыктывкарын ёрд приставъяслӧн юкӧнысь административнӧй штрап перйӧм кузя специалист Светлана Клементьева казьтыштіс, мый штрапсӧ позьӧ вештыны постановлениесӧ кырымалӧмсянь, а оз пошта пыр «шуда письмӧ» воӧмсянь 60 лунӧн. Нӧшта дас лун сетсьӧ мортыслы дорйысьӧм вылӧ, сійӧ кӧ абу сӧглас татшӧм меранас.
Светлана Вячеславовна гӧгӧрвоӧдіс, кыдзи вермас «быдмыны» штрапыс, он кӧ сійӧс вешты урчитӧм кадӧ.
Шуам, ГИБДД индіс мортыслы мынтыны 500 шайт. 70 лун мысти мыжасяньыс некутшӧм сьӧм эз во. Уджйӧзыс «веськалӧ» ёрд приставъяслы. Найӧ казьтыштӧны мортыслы сы йылысь. Вит лунӧн кӧ сійӧ бара оз вештысь, банкын тшӧт вывсьыс косӧдӧны урчитӧм мындасӧ. Банкас кӧ сылӧн сьӧмыс абу, косӧдасны удждонсьыс, пенсиясьыс, пособиесьыс да сідз водзӧ. Та бӧрын делӧсӧ пӧдлалӧны, ГИБДД-ӧ юӧртӧны, мый мортыслӧн уджйӧзыс абу.
Но вермас артмыны лёкджык серпас. ГИБДД-лӧн 500 шайта штрапыс, мортыс кӧ нюжмасис 70 лун чӧж, вермас ӧттшӧтш веськавны и приставъяслы, и ёрдӧ. Бӧръяас панасны делӧ да шуасны мортсӧ либӧ арестуйтны, либӧ кык пӧв содтыны сылы штрапсӧ, либӧ мырддясны машинаӧн ветлан правосӧ. Таысь кындзи ковмас на вештыны сьӧмсӧ и приставъяслы.
И дзик нин «шудтӧм» мортлӧн ГИБДД-ысь 500 шайта штрапыс 70 лун мысти вермас содны сизим пӧв. Уджйӧзыс сідзжӧ веськалӧ приставъяслы, кодъяс сы дорӧ содтасны 1.000 шайта сідз шусяна исполнительскӧй сбор. Таысь кындзи ГИБДД шыӧдчӧ и ёрдӧ, коді шуӧ кык пӧв содтыны штрапсӧ. 1.000 шайта нин штрапыс бара веськалӧ приставъяслы, кодъяс мӧд пӧв содтасны сборсӧ. Тадзи 500 пыдди ковмас нин вештыны 3.500.
«Веськыд йитӧда» телефон дорын пукалысьяслысь юалі, кыдзи, сідзкӧ, артмӧ, мый мортыслӧн чӧжсьӧ сё кымын мынтытӧм штрап, уджйӧзыс уна сё сюрс шайт, а сійӧ журъялӧ машинаӧн да водзӧ торкалӧ туй выв правилӧяс.
–Татшӧмыс вермис артмыны регистрация вӧсна, – вочавидзис Александр Олегович. – Тавося январӧдз мортыс вермис гижӧдны машинасӧ тыр арлыдтӧм челядь вылас. А на вылӧ административнӧй мыж вӧчӧм кузя постановлениесӧ вынсьӧдны оз позь. Неважӧн видзӧдалі туй выв правилӧяс торкалӧм кузя юӧръяс. 2003 воын чужлӧм нывкалӧн татшӧм торкалӧмыс кык лист бокӧ ӧдва тӧрӧма. Выль нога регистрация серти машинасӧ позяс гижӧдны челядь вылӧ, эм кӧ на вӧсна кывкутысь верстьӧ.
Нӧшта мынтытӧм штрапыс чукӧрмӧ оланін вежлалӧм понда. Шуам, мортыс муніс овны Москваӧ, а машинасӧ сэні учёт вылӧ эз сувтӧд. Москваын журъялӧ, а правилӧ торкалӧм йылысь юӧрыс воӧ Сыктывкарӧ. И на кузя некод оз вештысь.
–Неважӧн аддзим аньӧс, коді овмӧдчӧма Севастопольын, – сёрниӧ пырӧдчис Светлана Клементьева. – Сылӧн чӧжсьӧма 120 сюрс шайт штрап. Ёрд приставъяс корсисны сійӧс быд ногыс: пошта пыр, телефон серти. Кор юӧртім уджйӧз йывсьыс, нывбабаыс чуймыштіс, но сэсся ставсӧ вештіс.
А кодсюрӧ, овлӧ, и тӧдӧмӧн оз вештысьны. Налӧн, видзӧднысӧ, нинӧм абу – ни патера, ни машина, ни эмбур. Ставсӧ гижӧмаӧсь гӧтыр, челядь, рӧдвуж вылас. Ёрдса приставъяс татшӧмыслысь сідзжӧ корсьӧны банкын тшӧт, удждон да пособие, тшӧтш и федеральнӧй розыск пыр. Мортыс оз вермы босьтны кредит, ипотека. Отсасьӧны и опека да попечительство учреждениеясын зільысьяс. Татшӧм ылӧдчысьыслысь вермасны мырддьыны челядьсӧ.
Светлана Вячеславовна казьтыштіс и штрапъяс кузя кокньӧд йылысь. Сідз, КоАП-лӧн 32.2-ӧд статьяысь 1.3-ӧд юкӧн серти кызь лунӧдз позьӧ мынтыны джын мындасӧ. Но тайӧ инмӧ сӧмын туй выв правилӧ торкалӧмысь штраплы.
–Унаӧн став штрапсӧ мынтӧны джын мындасӧ, – висьталӧ пристав. – А сэсся чуймалӧны, кытысь налӧн уджйӧзыс. Мукӧддырйи банкын вештысигӧн мынтӧны стӧч 500 шайт. Но банкыс босьтӧ комиссия, и миянлы воӧ 490 шайт. Мортыслӧн артмӧ дас шайта уджйӧз. Корсюрӧ уджйӧзыс весиг некымын ур артавсьӧ. Тшӧкыда волӧны пинясьны, ме пӧ штрап вӧснаыс ёрдлӧн индӧд серти пукалі нин дзескыдінын либӧ мынті кык пӧв унджык сьӧм, кутшӧм нӧшта уджйӧз? Сэки гӧгӧрвоӧдам, мый найӧ вештісны ёрдӧн урчитӧм мыжсӧ. А ачыс штрапыс ӧд колис вештытӧг.
ГИБДД-ысь специалистъяс сідзжӧ сетісны сӧветъяс, кыдзи лючки вештысьны. Шуам, колӧ кутны тӧд вылын банкын шойччан лунъяс. Вештан кӧ штрапыслысь джын мындасӧ урчитӧм кадас 19-ӧд лунӧ, сьӧмыс вермас «мунны» лун куим. Та вӧсна артмас уджйӧз. Но оз ков и тэрмасьны. ГИБДД-са инспектор кӧ гижис постановление, сы йылысь юӧрыс сӧмын лун-мӧд мысти веськалас федеральнӧй сайт вылас. Ті кӧ сійӧ жӧ лунас вештанныд урчитӧм мында сьӧмсӧ, сійӧ вермас вошны либӧ веськавны мӧдлаӧ.
Сёрнисӧ помалігӧн Александр Олегович казьтыштіс, медся пӧ бур, он кӧ оланпас правилӧяссӧ торкалӧй. Но прӧступитчынныд кӧ, ӧтуввезйын позьӧ пыравны Госавтоинспекциялӧн да ёрд приставъяслӧн сайтъяс вылӧ, а сідзжӧ Госуслуга порталса «личнӧй кабинетӧ», медым тӧдмавны, абу-ӧ мыйыськӧ уджйӧзаӧсь.
Николай Размыслов.