Айму дорйысьлӧн лун водзын искусство гимназияысь «Наследие» корсьысян отрядса нуӧдісны ассьыныс сбор. Буретш дас во сайын отрядыслы вӧлі сетӧма лётчик-истребитель Н.К.Лошаковлысь ним.
Сбор вылас корлісны 28-ӧд Невельскӧй дивизияса салдат-офицеръяслысь рӧдвужсӧ: Юлия Лютоеваӧс, Эмма Панюковаӧс, Галина Дубровскаяӧс, а сідзжӧ гимназияса ветеранъясӧс: Нелли Ракинаӧс, Раиса Вагнерӧс.
Отрядса боечьяс лыдӧ век кежлӧ пасйӧмаӧсь Николай Кузьмич Лошаковӧс, коді 1943 вося августын немечьяслысь «Шторх» самолёт пышйӧдӧмӧн мездысьӧма пленысь; Циля Израилевна Зильбергӧс, Н.К.Лошаковлысь биографиясӧ туялысьӧс; Иван Петрович Конюховӧс, 28-ӧд дивизияса ветеранъяслӧн сӧветӧн вӧвлӧм юрнуӧдысьӧс; Иван Петрович Михайловӧс, Псков обласьтысь «Гвоздика» корсьысян отрядӧн медводдза веськӧдлысьӧс («Гвоздикаса» да «Наследиеса» боечьяс уна во нин ӧтлаын уджалӧны Паметь вахта дырйи).
Тайӧ сбор дырйи «Наследие» отрядӧ локтісны выль боечьяс. Гӧрд знамя дорын Юлия Корецкая, Виолетта Данилова, Наталья Шахова, Аделина Шешукова, Виктор Кутькин, Иван Паутов, Богдан Костюк, Захар Некрасов, Дарья Савельева да Дана Быстрова ветеранъяс да ёртъяс водзас кӧсйысисны став вынсӧ пуктыны Айму дорйысьяс йылысь паметь видзӧм могысь да тшӧтш и олӧма йӧзлы отсасьны, Паметь вахтаяс вылӧ ветлыны.
Том боечьясӧс тӧдмӧдісны отрядлӧн историяӧн да Н.К.Лошаковлӧн олӧмӧн. «Наследие» дас квайт во нин ветлӧдлӧ Великӧй Отечественнӧй войнаса тыш-кось мунанінӧ, «кыпӧдалӧ» усьӧм салдатъясӧс, туялӧ налысь ним-овсӧ, биографиясӧ. Лётчик-истребитель Николай Лошаков сё кызь ӧтиӧдысь лэбзьӧма дорйыны Ленинград весьтысь енэж, кор сылысь самолётсӧ уськӧдӧмаӧсь. Ранитчӧм лётчик веськалӧма пленӧ. Сизимдас кык лун мысти, 1943 вося август 1 лунӧ, Иван Денисюк ёртыскӧд Остров карса (сэки карыс пырлӧма Ленинград, а ӧні – Псков обласьтӧ) аэродром вылысь пышйӧдӧмаӧсь немечьяслӧн комендантлысь самолётсӧ. Та бӧрын лёкысла да яндзимысла комендантыс лыйсьӧма.
Выль боечьяслы ас йывсьыс висьтасис и Александра Кочанова. Сійӧ 2014 восянь ветлӧдлӧ Паметь вахта вылӧ.
–Меным дас квайт арӧс вӧлі, кор первойысь мӧдӧдчи «Наследие» отрядкӧд Псков обласьтӧ, – казьтыштіс сійӧ. – Меӧн медводдза «кыпӧдӧм» салдатыс сэсся вӧтӧ на уськӧдчыліс. Чайта да, тадзи сійӧ аттьӧаліс менӧ да ёртъясӧс, мый ог вунӧдӧй Айму вӧсна тышын усьӧмаясӧс.
Саша лыддис и Серафим Поповлысь «Ловъя паметь» кывбур, кӧні эмӧсь татшӧм строкаяс:
Паметьысь вошӧма важӧн
Кокниа кольӧм быд лун,
Сӧмын вот кӧдзыд блиндажӧй
Мыйлакӧ некыдз оз вун.
Дзебсьывлім сэтчӧ сьӧд войын,
Неуна ланьтліс кор би,
Ловъяяс,
Кодъясӧс бойын
Пуля эз дойд либӧ ви.
–Война бӧрас усьӧмаясӧс «кыпӧдны» босьтчисны тіян кодь жӧ нывъяс да зонъяс, – том боечьяс дорӧ шыӧдчигӧн висьталіс Россияса поискӧвикъяслӧн ӧтмунӧмса Коми юкӧнӧн веськӧдлысь Александр Панов. – И нимкодь, мый тіянӧс эз вермыны ылӧдлыны интернет да быдсикас гаджетыс да ті дасьӧсь водзӧ нуӧдны поискӧвикъяслысь уджсӧ. Эска, мый и гимназия помалӧм бӧрын он эновтчӧй таысь да вуджанныд томъяслӧн, верстьӧлӧн отрядъясӧ.
Чолӧмаліс отрядӧ пырысьясӧс и Сыктывкарса военкоматын уджалысь Людмила Насырова. Тіян пӧвстын пӧ уна ныв, но найӧ ньӧти оз кольччыны зонъясысь.
–Ті сэсся верманныд шыӧдчыны военкоматӧ, кӧсъянныд кӧ велӧдчыны военнӧй училищеясын. Нывъясӧс ӧні тшӧтш босьтӧны сэтчӧ, – шуис сійӧ.
А гимназияса администрацияын зільысь Зинаида Чужмарова пасйис, ме пӧ «Наследие» отрядса кык боечлӧн мам. Сылӧн кык пи некымын во окотапырысь ветлывлӧмаӧсь Паметь вахта вылӧ.
Аттьӧалана кывъяс поискӧвикъяслы висьталісны и ветеранъяс. Пасйисны, мый кольӧм во Псков обласьтса Турки-Перевоз грезддорса братскӧй гуӧ дзебӧмаӧсь 129 усьӧм салдатлысь шойсӧ.
Сбор дырйи казьтыштісны и Кулӧмдін районса Габов грездын салдатлысь керка дзоньталӧм йылысь. Тайӧ керкасьыс 1941 вося декабрын фронт вылӧ мунӧма Павел Иванович Лодыгин. Усьӧма 1943 вося июль 9 лунӧ Курск дорын. Таво гожӧм гимназистъяс ветласны Габовӧ «Дорога домой» экспедицияӧн, медым салдатлӧн керкаын лӧсьӧдны музей.
А та бӧрын, августас нин, «Наследие» отрядса боечьясӧс бара кутасны виччысьны Псков обласьтын «Гвоздика» отрядысь поискӧвикъяс, медым ӧтлаын нуӧдны корсьысян удж сэні, кӧні вӧрӧгкӧд тышкасис 28-ӧд Невельскӧй дивизия. Тайӧ часьтсӧ тшӧкыда шулӧны коми дивизияӧн, ӧд сэні кызвын салдат-офицерыс вӧлі Коми муысь.
Сергей Таскаев.
Снимокъясыс
Людмила Игушевалӧн
да «Наследие» отрядса архивысь.