Сыктывкарын, Коми Республикаса войтырлӧн Ёртасян керкаын, пӧшти во нин дон босьттӧг уджалӧ регионса адвокатъяслӧн палатаӧ пырысь юрист Андрей Петрович Тарабукин.
Сы дорӧ быдсикас правовӧй юалӧм кузя отсӧгла шыӧдчылӧны республикаса кар-районын олысьяс. Андрей Петрович туйдӧ сійӧ либӧ мӧд «гӧрӧд разьӧм» кузя и комиӧн.
«Лэчкӧ» кӧ шедін
Андрей Петрович, мыйла ті босьтчинныд тайӧ уджас?
Некымын во сайын татшӧмсяма удж нуӧді телевидениеын. Передачаыс шусьӧ вӧлі «Олӧм да оланпас». Сэки меным вӧлі воӧ коми йӧзсянь уна шыӧдчӧм. Уджтасыс помасис, но, кыдзи тыдовтчис, уджыс коли. Йӧзыс пыр меным гижисны, звӧнитчисны. Ӧд сиктад олысь оз на вермы асьсӧ кужӧмӧн дорйыны. Ёрдын дорйысьны оз жӧ быдӧн сяммы. Кыдз шуласны, юридическӧй терминъяс специфическӧйӧсь, колӧ гӧгӧрвоны унатор. Да и мукӧдыс рочнас оз вермыны стӧча гӧгӧрвоӧдны, кутшӧм «лэчкӧ» шедӧмаӧсь, кодысь кӧсйӧны дорйысьны. А ас кывъя юристыдкӧд бурджыка артмӧ сёрниыс.
Ме ачым коми морт, коми сиктын чужлӧм-быдмылӧм, да верма налӧн куӧ пырны. Рочыдлы висьтасясны эськӧ, но ӧта-мӧднысӧ, вермас лоны, оз стӧча гӧгӧрвоны.
Миян кӧть и оланпасын гижӧма, мый позьӧ ёрдын чужан кыв вылын дорйысьны, но комиӧн сідз шусяна процессӧ оз нуӧдны. Дерт, овлӧ, вуджӧдчысьӧс медалӧны. Но сылы оз позь пырӧдчыны процессас, мыйынкӧ туйдны, а ме, кыдз юрист, верма.
Тайӧ вӧлі тіян вӧзйӧм, али тіянӧс аддзисны Ёртасян керкаса, национальнӧй политика министерствоса? Кыдзи гӧгӧрвои, уджтасыс ӧд ӧтувъя?
Коркӧ кывлі, мый Марий Элын йӧзлы сетӧны ас кыв вылын правовӧй отсӧг. А мыйла, мися, миянлы оз позь? И зэв бур, мый тайӧ уджсӧ котыртӧмыс артмис. Шыӧдчылі Галина Ивановна Габушева дорӧ, мед мыйкӧ тайӧ нырвизьын вӧчны. Дерт, ме эг торъя ачымӧс вӧзйы. Но, артмис, босьтчи тайӧ уджас ачым.
Андрей Петрович, йӧзыс чайтӧны, мый юристъяс медся озырӧсь, юридическӧй отсӧгсӧ пӧ вештысьтӧг оз сетны да. Но тыдовтчӧ, мый тіян дорӧ вештысьтӧг позьӧ шыӧдчыны. Тіянлы, вермас лоны, миннац либӧ Ёртасян керка вештысьӧ, ті, гашкӧ, наӧн медалӧм морт?
Ме эськӧ шуи, ог медалӧмӧн, а бур сьӧлӧмӧн сёрнитчӧмӧн отсала и рочлы, и комилы дон босьттӧг. Ёртасян керкаын быд пекничаӧ кык час лунсянь вит час рытӧдз нуӧда приём. Колӧ кӧ, сёрӧдзджык на. Мукӧдыс ӧд районысь локтӧны да, ме налы воча муна. Дерт, ёрдын кӧ сэки ог уджав. Ме ӧд процессъяс на нуӧда.
А районӧ он петалӧй?
Овлӧ, и районӧ петала. Ӧти-кӧ, коми войтырлӧн конференцияяс дырйи йӧзкӧд аддзысьла. А мӧд-кӧ, ас машинаӧн ветлывла. Шуам, тадзи ветлі нин Луздорӧ, Удораӧ, Печораӧ. Но кызвыннас уджала тані, Ёртасян керкаын. Кыдз шуласны, кытчӧдз кокӧй ветлӧ да юрӧй уджалӧ на, кута отсасьны йӧзыслы.
Андрей Петрович, а кутшӧмджык могӧн тіян дорӧ позьӧ шыӧдчыны: гражданскӧй, административнӧй, уголовнӧй делӧ кузя?..
Кӧть кутшӧм «гӧрӧдӧн»: гражданскӧй, уголовнӧй, административнӧй, му, вот, удж, семьякостса… Но кызвыныс, дерт, шыӧдчылӧны гражданскӧй делӧ кузя.
А овлӧ сідз, мый мортсӧ он вермӧй дорйыны? Кыдзи сэки асьнытӧ кыланныд?
Дерт, юрист дорӧ колӧ шыӧдчыны ёрдӧ веськавтӧдз на. Но, овлӧ, унаӧн шыӧдчӧны ме дорӧ, кор ветлӧмаӧсь нин ёрдӧ, да сійӧ абу на дор сувтӧма. Кӧсйӧны, мед ме сэсся отсалі. Но зэв гежӧда артмӧ ёрдлысь медводдза помшуӧмсӧ вежны, 90 прӧчент делӧыс ворссяна.
Сэсся юристыдлы колӧ ставсӧ веськыда висьтавны, нинӧм дзебтӧг. Сёрнитігас нин гӧгӧрвоа, артмас али оз мортсӧ дорйыны. Овлӧ ӧд, мортыс збыльысь мыжа, и ставыс сылы паныд. Ме пыр кабалаяс кора, мед ставсӧ подулавны. Но, овлӧ, ёрдын выль, рочӧн кӧ, обстоятельство мыччысьӧ. Мыйла, мися, дзебин? А мортыс пельпомсӧ лэпталӧ. Тыдалӧ, кӧсйӧ и меысь дорйысьны, тшӧтш и пӧръясьӧмӧн. Ог пӧ висьтав, и некод оз тӧдмав. Абу сідз! Торйӧн нин унаӧн сійӧ либӧ тайӧ дзебӧны уголовнӧй делӧ кузя.
Нӧшта ӧтчыд пасъя, мортыд сійӧ либӧ мӧд лоӧмтор вылӧ видзӧдӧ ӧти синмӧн. А юристыд уна ног.
Сэсся ме веськыд морт. Аддза кӧ, мый делӧыс ворссяна, висьтала водзвыв. Тайӧ бара жӧ уголовнӧй делӧ кузя.
Окотапырысь туялӧ
Андрей Петрович Тарабукин Кулӧмдін районса Керчомъяысь. Ас йывсьыс висьталіс, водзті пӧ сідз шусяна выборыс эз уна вӧв да, унаӧн школа помалӧм бӧрын пединститутӧ мунісны. Но педагогикаӧ сійӧс абу кыскӧма. Мунӧма служитны армияӧ. Веськалӧма Владивостокӧ, служитӧма ракетнӧй войскаын. Ёна пӧ ковмис физика велӧдны, ставыс электроника вӧлӧма да.
Сиктса мортыдлы, дерт, вӧлі сьӧкыд, – казьтыліс Андрей Петрович. – Весиг бӧрдлывлі, дыш лыддьысьнысӧ да. Командирлысь вӧлі кора, мися, бурджык индӧй ракетаяс мыськавны. А сійӧ: «Велӧдчы!». И тайӧ менӧ, буракӧ, туйдіс водзӧ велӧдчыны. Армия бӧрын ыстісны менӧ Бонч-Бруевич нима институтӧ физика водзӧ туявны. Но мыйлакӧ кокӧй нуӧдіс милиция школаӧ. А сэсся пыр водзӧ муні право туйӧд. Уджыс меным сьӧлӧм серти.
Овлӧ, юасьлӧны, кыдзи пӧ тэ верман ӧти делӧ бӧрся мӧдӧ босьтчыны. Мукӧддырйиыс ӧд дас сайӧ делӧ ӧтпырйӧ колӧ нуӧдны. Артмӧ тай. Юрын ставсӧ бергӧдла, кыдзи да мый. Кодлыкӧ, гашкӧ, и абу интереснӧ, но меным окота туявны.
* * *
Пасъям, право кузя юалӧмъясӧн Андрей Тарабукин дорӧ колӧ водзвыв гижӧдчыны, шыӧдчыны Ёртасян керкаӧ 8(8212)25-54-31 (доб. 540) телефон пыр либӧ ыстыны юалӧмсӧ komі@fu-lab.ru электроннӧй адрес вылӧ.
Позьӧ шыӧдчыны «Коми му» газетӧ, мӧдӧдны юалӧмсӧ smі-komіmu@maіl.ru электроннӧй адрес вылӧ.
Екатерина МАКАРОВА