Выль во да Рӧштво вочаалігӧн мӧдам шойччыны 12 лун! Унджык войтырыс кутасны гажӧдчыны, а кодсюрӧлы тайӧ – содтӧд тӧжд-мог да юр висьӧм (дерт, абу курыд зелляысь). Таво Сыктывкарын да матігӧгӧр посёлокъясын ӧзйылӧма 195-ысь. Тайӧ мӧйму серти 60 прӧчентӧн унджык. Тшын-биас пӧдӧма 15 морт.
Кыдзи вуджны выль воас татшӧм ускӧттьӧтӧг? Мый колӧ вӧчны гортын, дачаын, вӧр керкаын, медым Китайса календарысь Гӧрд Вӧлыс эз чишкав гӧрд петук моз?
Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын сёрниыс вӧлі буретш та йылысь.
Сыктывкарса администрацияысь йӧзӧс доръян да виччысьтӧм лоӧмторйысь видзчысян управлениеӧн веськӧдлысь Олег Атаманюк:
–Арсяньыс нин нуӧдам профилактика удж. Мэрияысь, МЧС-ысь, полицияысь специалистъяс да волонтёръяс волӧны предприятие-организацияӧ, аддзысьлӧны йӧзкӧд да висьталӧны биысь видзчысьӧм йылысь, разӧдӧны памятка, видзӧдӧны, медым став стрӧйба дорас вермис матыстчыны кусӧдчан машина.
Видзӧдам и кусӧдчан ва видзанінъяс бӧрся, торйӧн нин сикт-грездын да посёлокын. Ӧткымынлаын ваыс этша, да и пожводоём дорас туйыс лёк, тӧвнас оз весавны лымсӧ, нинӧмӧн абу вевттьӧма-тупкалӧма, медым ваыс эз кынмы.
Дерт, ёна майшӧдлӧны уна патераа кык судтаа пу керкаяс. Унджыклаас эм лёк оласнога семья. Налӧн патераын важ нин электропроводкаыс, шогмытӧмӧсь пачьяс. Профилактика рейд дырйи индалам та вылӧ. Ӧд татшӧм керкаас кӧ ӧзъяс вевтыс, выльлаӧ ковмас овмӧдны став олысьсӧ.
Быд во тӧвнас лым усьӧм бӧрын карса микрорайонъясын вӧчӧны йи каръяс да кыръяс. Но челядь тшӧкыда исласьӧны кӧнсюрӧ, медтікӧ даддьыс, ватрушкаыс, а мукӧдысьсӧ и картон тор-йыс бура исковтӧдіс. Овлӧ, татшӧм ас вӧчӧм кырсяньыс верман веськавны веськыда машина ветланінӧ.
Некымынысь нин миян специалистъяс лыаӧн киськавлісны шӧр стадион, Быт керка дорын исласянінъяс. Но лым усьӧм бӧрын, видзӧдан да, бара нин артмӧма вильыд кыр.
И мый шемӧсмӧдӧ, орччӧн сулалысь бать-мамыс оз ӧлӧдны челядьсӧ. Нӧшта на, Киров нима паркын потшим ю дорас лэччанінъяссӧ. Но верстьӧ асланыс челядькӧд вуджӧны да исласьӧны. Мукӧдыс весиг йи вылӧдзыс шутёвтӧны. Парк вылысладорас юас петӧ шоныд шыблас ва, та вӧсна йиыс Сыктылас кӧнсюрӧ зэв на вӧсньыд.
Медым эз ло ускӧттьӧ, та бӧрся стрӧга видзӧдӧны полицияса да спасатель патрульяс, общественникъяс.
Сёрнитны кӧ йи кузя вуджӧм йылысь, ю сайын миян Сьӧдкыркӧтш да Трёхозерка посёлокъяс. Талун сэтчӧ лӧсьӧдӧма подӧн ветланін. Поводдяыс кӧ сетас, матысса лунъясӧ восьтам Сьӧд-кыркӧтш да Алёшино костын машинаӧн вуджанін. Но бӧръя кадӧдз пыр на вӧлі шоныд, йиыс вӧсньыд на.
Сідз шусяна нефтебаза дорын быд во лӧсьӧдам кык вуджанін. Кӧнсюрӧ сэні ваыс восьса на. Пӧдрадчикыс талун йисӧ кызтӧ Алёшино дорын, а сэсся вуджас нефтебазаӧ.
Подӧн позьӧ ветлӧдлыны дас сантиметр кызта йи кузя, машиналы колӧ ёна кызджык. Медым вывті смел войтыр эз петны йи вылас машинаӧн, снегоходӧн, мотоциклӧн, вуджанінсӧ дасьтанінъясын лӧсьӧдӧма спасатель постъяс, кӧні дежуритӧны погона войтыр.
Карса администрация весиг йӧзӧдіс постановление, мый серти декабрь 8 лунсянь пода да машинаа вуджанін официальнӧя восьтытӧдз йи вылӧ петны оз позь.
Тыдалӧ, Енмыс видзӧ да, некод на эз пӧд, но некымын вӧйӧм машина да снегоход перйисны нин потӧм йи увсьыс.
Россияса МЧС-лӧн Главнӧй управлениеысь Сыктывкарын надзор да профилактика юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь Владислав Немчинов:
–Миян сотрудникъяс профилактика могысь тшӧтш волӧны предприятие-организацияӧ, йӧз дорӧ, пиротехникаӧн да электрогирляндаӧн вузасянінӧ. Важ во колльӧдігӧн да выльсӧ паныдалігӧн буретш пиротехникаӧн кужтӧма вӧдитчӧм понда медся тшӧкыда ӧзйылӧ.
Выльвося яръюгыд да гора гажӧдчаныс овлӧ некымын сикас. Ньӧбигас колӧ зэв сюся лыд-дьыны инструкциясӧ. Сідз, хлопушкаӧн позьӧ лыйны кисяньыд. Петарда да ракетаысь колӧ вешйыны этша вылӧ 5 метр. Эм и вынаджык зарада, коді вермас лэбны 30 метрӧдз.
Пиротехника да электрогирлянда позьӧ ньӧбны сӧмын сертификата вузасянінысь. Ыліті кытшовтӧй ывлаын петарда иналысьӧс. Судзӧданныд кӧ выльвося биа эмбурсӧ ӧтуввез пыр, видзӧдлӧй, кыдзи вӧзйӧмторсӧ донъялӧны найӧ, кодъяс ньӧбӧмаӧсь нин. Став тӧварсӧ колӧ гӧгӧрбок видлавны, медым некыті эз вӧв розясьӧма-косясьӧма да урчитӧм кад сертиыс сыӧн позьӧ на вӧдитчыны. Кӧрӧб-тубрассьыс колӧ корсьны роч гижӧда инструкция. Татшӧмыс кӧ абу, бурджык ньӧбны мӧдлаысь.
Пиротехникаӧн вӧдитчыны позьӧ, орччӧн кӧ эм верстьӧ морт.
Овлӧ, уна патераа керка йӧрын челядь ӧзтасны, а петардаыс сэсся пӧрас. Енэжас лэбыштӧм пыдди ӧгырыс веськалӧ йӧзлы, машинаӧ, патера балконӧ.
Фейерверк петельсӧ ӧзтытӧдз кӧрӧбсӧ колӧ пуктыны шыльыдінӧ да бокъяссӧ тыртны-топӧдны лымйӧн, медым сійӧ эз пӧр. Петельсӧ оз позь ӧзтыны, кӧрӧбыс кӧ киад на. Истӧг тувйӧн чиркнитӧм бӧрын колӧ вешйыны этша вылӧ кызь метр сайӧ. Кор енэжас ыпнитас бӧръя ракетаыс, колӧ здук-мӧд виччысьыштны на.
Пӧжарыс овлӧ и мукӧд помка вӧсна. Медся унаысь ӧзйылӧ электричествоӧн кужтӧма вӧдит-чӧмысь.
Та вӧсна ньӧбасигад тшӧтш колӧ видзӧдны, гирляндаас лампаыс, проводыс кутшӧм, оз-ӧ донав.
Выльвося козйысь ӧтдор унаӧн электрогирляндаӧн мичмӧдӧны-гажӧдӧны керкасӧ ортсысянь и пытшкӧссянь. И сэсся тайӧ биясыс лун и вой дзирдалӧны-ыпъялӧны.
Кытчӧкӧ мунанныд кӧ, козъяд да жыръясад ӧшлӧм гирляндасӧ колӧ кусӧдны, кыскыны вилкасӧ розеткаысь. И козсӧ колӧ сувтӧдны сідз, медым лючки позис петны патерасьыд.
Выль во дырйи гажӧдчигӧн ускӧттьӧ вермас суны и шогмытӧм пачсянь, электроприборсянь, биӧн кужтӧма вӧдитчӧм да куритчӧм понда.
Дыр нюжалан праздникӧ унаӧн мунӧны шойччыны сикт-грездӧ, дачаӧ. Арсяньыс ломтывтӧминад, гӧгӧрвоана, ставыс кӧдзалӧма-кынмӧма. А кодсюрӧ кӧсйӧны ӧдйӧджык шонтыны оланінсӧ и заводитӧны помтӧг ломтыны пачсӧ.
Керкаысь ӧтдор Выль во дырйи тшӧкыда сотчӧны и пывсянъяс.
Главнӧй управлениеным мӧдас син улас кутны детсад-ясли, школа да мукӧд велӧдчанін, челядьлы шойччан лагеръяс, кага чужтан керкаяс, перинатальнӧй шӧринъяс, социальнӧй интернат-керкаяс да ваӧн могмӧданінъяс.
Сыктывкарын УМВД-ысь общественнӧй пӧрадок бӧрся видзӧдан юкӧнӧн веськӧдлысь Леонид Голуб:
–Юркарын дас сизимлаын сувтӧдісны выльвося коз. Быдлаын дежуритӧны полицияса сотрудникъяс, спасательяс да медицинаын зільысьяс. Гажӧдчанінъяссӧ кытшлалӧ понйыскӧд ки-нолог.
Быд во выльвося коз дорын Степан изэрдын бать-мамсӧ воштылӧ дас гӧгӧр кага, ӧд татчӧ чукӧртчылӧ 3 сюрс мортӧдз. Кутшӧмкӧ кад мысти, дерт, дзолюксӧ аддзам, изэрдысь сійӧ некытчӧ оз вош, гӧгӧрыс сулалӧны рацияа миян сотрудникъяс.
Но ӧлӧді эськӧ петны гажӧдчыны улич вылӧ гажа юрӧн. Тадзи и ачыд верман кынмыны лым пиас.
Челядь пиысь выльвося коз дорын ворсіг-гажӧдчигӧн некод эз кынмав. Колӧ кӧ шонтысьны, зонпосниӧс вермам лэдзны ас машинаӧ, юктӧдам на пӧсь тшайӧн.
Коми Республикаын Росгвардия управлениеысь ӧружиеӧн вӧдитчӧм бӧрся видзӧдан юкӧнса старшӧй инспектор Кирилл Исаков:
–Выльвося каникул дырйи вӧралысьяс мӧдӧдчӧны парма-ягӧ. Пуля-порокысь да ружьеысь ӧтдор кодсюрӧ сьӧрсьыс босьтӧ и курыд зелля. Та вӧсна и сулывлӧ неминуча.
Вӧр керкаын ружьетӧ колӧ видзны сідз, медым эз веськав бокӧвӧй киӧ. Выль во дырйи кӧ мунанныд гортсьыныд ылӧ, колӧ вӧчны ставсӧ, медым тіянтӧг некод эз вермы босьтны ружьенытӧ.
Машинаӧн, мукӧд транспортӧн либӧ подӧн мунігӧн пищальтӧ колӧ нуны шогмана чехолын, футлярын либӧ заводса тубрасын.
Унаӧн кыйсигас воштӧны ружьесӧ. Татшӧмыс медсясӧ овлӧ тулысын, кор вӧралысь путкыльтчӧ пыжӧн либӧ снегоход прицепсьыс усьӧ лым пиас. Та вӧсна ружьесӧ колӧ крепыда кӧртавны.
Суис кӧ татшӧм ускӧттьӧ, сутки чӧжӧн колӧ юӧртны та йылысь Росгвардияӧ либӧ полицияӧ. Тадзи жӧ вӧчны, шковгинныд кӧ сикт-грездын енэжас. Водзті кодсюрӧ тадзи пасйыліс гырысь праздник.
Асьтӧ дорйӧм могысь сьӧрсьыд позьӧ новлӧдлыны сӧмын травматическӧй да газ пистолет. Но и татшӧмнас оз позь локны велӧдчан учреждениеӧ, митинг, демонстрация да пикет вылӧ, уна йӧза гажӧдчан-шойччанінӧ, кӧні вузасьӧны коддзӧдан юанторйӧн тшӧтш и войнас.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокыс авторлӧн.