2021 воын Россияса президент Владимир Путинлӧн индӧд серти шуӧма вужвыйӧн вежны шыбласӧн вӧдитчанног. 2030 воӧдз полигонӧ иналӧм пыдди джын мында картон-кабаласӧ, кӧртсӧ, пластиксӧ, стеклӧсӧ да мукӧдторсӧ колӧ торйӧн переработайтны.
Мый вӧчсьӧ такӧд йитӧдын талун? Кутшӧм ёг-шыблас петкӧдӧны йӧзыс контейнерӧ? Позьӧ-ӧ сэтчӧ шыблавны шына да кирпич? И кытчӧ инавны ковтӧм нин шкап да диван?
Та йылысь сёрни вӧлі республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын.
«Регоператор Севера» ООО-ысь чорыд коммунальнӧй шыбласӧн (ТКО) вӧдитчан юкӧнӧн веськӧдлысь Олег Уткин:
–2018 вося ноябрь 1 лунсянь киритӧма чорыд бытӧвӧй шыблас (ТБО) петкӧдӧм кузя коммунальнӧй услуга. Сы пыдди лоис чорыд коммунальнӧй шыбласӧн (ТКО) вӧдитчан услуга. Россияса Оланін кодексысь 153-ӧд статья серти ТКО-ӧн вӧдитчӧмысь сідз жӧ колӧ квитанция серти вештысьны, кыдз и коммунальнӧй услугаысь. Ёг-шыблассӧ чукӧртӧм, нуӧм да иналӧм вӧсна кывкутӧ регоператор.
Таво сентябрь 1 лунсянь ТКО-ӧн вӧдитчӧмын мыйсюрӧ вежсис. Та йылысь индӧма 293-ӧд номера федеральнӧй да республикаса 302-ӧд номера оланпасъясын.
Медводз колӧ гӧгӧрвоны, мый лоӧ чорыд коммунальнӧй шыбласнас. Тайӧ морт оланінысь, офисысь, вузасянінысь ёг-шыблас (сёян-юан коляс, кабала тубрас, картон кӧрӧб, жӧч, стеклӧ-пластик доз, ротйысьӧм кӧм-паськӧм, жугалӧм чача, тасьті-чашка да мукӧдтор).
Оланпас серти контейнеръяссӧ сувтӧдӧны урчитӧминын лӧсьӧдӧм торъя площадка вылӧ. Пӧката чорыд веркӧссӧ вӧчӧны бетонысь либӧ асфальтысь, медым сэні эз сулав ва да машинаӧ сӧвтчигӧн позис вештавны кӧлесаа контейнеръяссӧ. Куимладорсянь площадка гӧгӧрыс вӧчӧны кӧртысь либӧ бетонысь потшӧс, медым тӧвнырыс эз разӧд ёгсӧ. Кымын контейнер сувтӧдны, арталӧны олысь лыд серти. Оз кӧ тырмы, да ӧдйӧ тыртӧны, сувтӧдӧны содтӧд.
Контейнера быд площадка дорын лӧсьӧдӧны гырысь шыблас чукӧртанін либӧ аслыссяма «зеп». Сэтчӧ позьӧ петкӧдны ковтӧм шкап, крӧвать, диван. Но ставсӧ колӧ разьны, медым кокньыда позис сӧвтны машинаӧ. Сэтчӧ жӧ позьӧ петкӧдны быдсикас сантехника (мыссян доз, унитаз, ванна да с.в.), а сідзжӧ холодильник, песласян машина, телевизор да мукӧдтор.
Мый оз позь чӧвтны контейнерӧ?
Контейнерӧ да площадкаас оз позь чукӧртны лым да йи.
Медым пытшкас немтор эз сотчы, гӧгӧрвоана, оз позь шыбитны контейнерас ӧзъялан истӧг тув, ӧгыра на либӧ тшынасян чигарка пом да турун-рос.
Пӧнарик, телефон да мукӧд посньыд гаджетысь мынтӧдчӧм водзын пытшкӧссьыс колӧ перйыны батарейка-аккумуляторсӧ. Найӧс чукӧртӧны перкаль рӧма торъя кӧрт бакӧ. Сыктывкарын дас витлаӧ позьӧ вайны йӧзлысь да пемӧслысь дзоньвидзалун да вӧр-ва тшыкӧдан шыблас: люминесцент, неон да мукӧд сикас лампа, ртутя термометр-прибор, быдпӧлӧс батарейка.
Комиын татшӧм шыбласнас вӧдитчӧ «Дельта» ООО.
Сёрнитчӧм серти торъя организация-котыр чукӧртӧ и больнича-поликлиникаысь шыблас да машина покрышка.
Дзоньтасигӧн шыбласыс овлӧ кык сикас. Ичӧт ремонт бӧрын линолеум тор, шпалер да посньыд ёг-шыблас позьӧ тэчны контейнерӧ. Но капремонт бӧрын стрӧитчан шыблассӧ (кирпич тор, тьӧс-плака, бетон да мукӧдтор) тэчӧны контейнер площадка дорӧ. Уна патераа керкаын олысьяс тшӧкыда контейнер тырыс сӧвтӧны ковтӧм нин лыа-штукатурка да кирпич тор. И миян техниканым сьӧкыдысла весиг оз вермы вӧрзьӧдны контейнерсӧ, а мукӧдысьсӧ и жугалӧ.
Бурногӧн кӧ, татшӧмъяссӧ колӧ кыскыны административнӧй кывкутӧмӧ, но найӧс сьӧкыд кутны киӧдыс. Сӧмын ӧтчыдысь Гӧрд Затон посёлокын казялісны мужичӧйӧс, коді трактор доддьӧн вайӧма стрӧитчан шыблассӧ да ректӧма контейнеръясӧ.
Сьӧкыд да гырысь стрӧитчан шыблассӧ нуӧм могысь колӧ кырымавны кутшӧмкӧ организация-котыркӧд сёрнитчӧм.
Татшӧм ногӧн жӧ колӧ нуны субӧтник дырйи чукӧртӧм лӧп-ёг мешӧк, чинталӧм-кералӧм пу да рос. Дачаын ставсӧ тайӧс позьӧ сотны град йӧрад. Но та пыдди тулыснас тыртӧны контейнера площадкаяс. Мукӧдлаас мортысь джуджыдджык «зорӧд» вӧчалӧны. Татшӧм ёгыс абу ТКО!
Водзті сиктъясын мый оз сотчы (стеклӧ, пластик да жӧч банкаяс) нулісны важ силос гуясӧ. Талун ставсӧ тэчӧны контейнерӧ. Тшӧтш и биология шыблас. Татшӧмнас шуӧны начкысьӧм бӧрын коляс (порсь, кукань да мӧс гыж, сюр, сюв да с.в.). Контейнерысь казявлім и пемӧс юр да весиг тшыксьӧм нин мӧс туша джын.
Карын овлӧ жӧ татшӧм шыбласыс. Унаӧн патераас лӧсьӧдӧмаӧсь кань-пон. Кор радейтана пемӧсыс кувсьӧ, кодсюрӧ кытчӧкӧ дзебӧны, весиг крест да памятник сувтӧдӧны. Но унджыкыс шойсӧ петкӧдӧны контейнерӧ.
ЖКХ управлениеысь оланін да мутас бӧрся видзӧдан юкӧнӧн веськӧдлысь Татьяна Любаева:
–Ӧти боксянь позьӧ ошкыштны Сыктывкарын олысьясӧс. Таво январын шыблас чукӧрӧ тӧдчымӧн этшаджык петкӧдісны выльвося козсӧ. Тыдалӧ, уналӧн нин сулалӧ пластикысь. Воддза воясӧ дзонь машина вӧлі чукӧртам да нуам вӧла спортшколаӧ.
Ёна унджыкӧн мӧдісны торйӧдны кабала-картон да пластик.
Сыктывкарын олысьяс корӧны содтыны уна рӧма контейнерсӧ, ӧдйӧ пӧ тырӧны да. Но на улӧ площадкасӧ лӧсьӧдӧны карса администрациялӧн индӧд серти. Таво мэрия некымынлаын вӧчис торйӧдӧм шыблас улӧ контейнер сувтӧданін.
Сэк жӧ юркарысь таво нуим 488 кубометр пу-рос да дас тонна шына. Мукӧдлаас контейнера площадка дорысь сӧвтім дзонь пуяс да 40 покрышкаӧдз. Карса бюджетын тайӧ содтӧд рӧскод. Та пыдди позьӧ вӧлі сьӧмсӧ видзны выль площадкаяс восьтӧм да содтӧд контейнер сувтӧдӧм могысь.
Унаӧн шыблас тыра пакетнас оз «веськавны» контейнерас.
Тшӧкыда жуглӧны-нетшкӧны и кольквиж, лӧз да перкаль рӧма кӧрт бак ӧдзӧсъяс. Воддзаяссьыс, тыдалӧ, сдайтӧм могысь перйӧны картон, бомжъяс корсьӧны лемень банка, а мый кӧсйӧны аддзыны бӧръясьыс, кытчӧ шыблалӧны неон лампа, ртутя градусник, батарейка да дзоньвидзалунлы мӧрччан химия сораса мукӧдтор, гӧгӧрвотӧм.
Кар пасьталаын унджык контейнерас гижасьлӧмаӧсь. Киподтуйыс ӧти, и став сертиыс тайӧс вӧчӧны дурмӧдчанторйӧн вузасьысьяс. Татшӧмъяссӧ тшӧтш туялӧны да мыждӧны.
Санкцияяс вӧсна Россияса предприятие-заводъяс унджык мӧдӧмаӧсь шырны да выльысь сывдыны полиэтиленсӧ, кодӧс водзті нулӧмаӧсь полигонӧ. Талун юркарын кольквиж бакӧ позьӧ шыблавны и квайтӧд номера пластик-полистирол, мыйысь вӧчӧны пенопласт, кольк контейнер, фасуйтӧм яй да мукӧд вӧлӧга улӧ подложка, йогурт доз, ӧтчыд вӧдитчан тасьті-пань да стӧкан.
Казьтыштам, таӧдз позьӧ вӧлі сдайтны ӧтиӧд номера полиэтилентерефталат (ва, газа юантор, йӧв, кослунъя вый, шампунь да сёян улысь рӧмтӧм доз-сулея). Босьтлісны и мӧд номера полиэтилен (канистра, сулея пробка, косметика да гортса химия сорас улысь доз), коймӧд номера поливинилхлорид (ӧшинь рама, лекарство-таблетка улысь блистер-кыш, торт да рысь доз, плёнка да чача). Кольквиж контейнерӧ позьӧ вӧлі шыблавны и нёльӧд номера полиэтилен пакет да плёнка, витӧд номера полипропилен (сёян улысь ичӧтик ведра да кышакылан тубрас).
Но став полиэтилен-пластиксӧ торъя бакӧ петкӧдтӧдз быть колӧ пожйыштны, шуам, торт да яй улысь доз. А ва, газа юантор, йӧв, кослунъя вый, шампунь сулея да Tetra Pak мыськыны оз ков. Оз ков вуштыны-кульны и кабала этикеткасӧ. Ӧні унаӧн чукӧртӧны сідз шусяна крышки добра. Сулеяяссӧ колӧ шыблавны пробкаалӧмӧн, тадзсӧ дозйыс пыр лоас сӧстӧм.
Унаӧн броткӧны, вит литра пластик дозйыс оз тӧр контейнерлӧн гӧгрӧс розяс да. Та вӧсна колӧ тубравны пластик сулея-контейнерсӧ. А машиналысь пластик бамперсӧ тубравны он вермы, та вӧсна сійӧс позьӧ кольны шыблас площадка дорас. Сэтчӧ жӧ позьӧ тэчны пластикысь компьютер да мукӧд оргтехника.
Чайта, регоператор уджалӧ лючки. Да, овлӧ, контейнеръяс чукйӧн тырӧмаӧсь. Но абу быд пӧрйӧ мыжа таысь регоператор либӧ карса администрация. Колӧ юавны и веськӧдлан компанияяслысь, мыйла оз ас кадӧ весавны лымсӧ. Шулӧны тай, кымын унджык пусьысьыс, сымын кизьӧрджык юкваыс. Тшӧкыда овлӧ и, миян машина оз сибав контейнер дорас, гӧгӧрыс сувтӧдалӧмаӧсь йӧзыс ассьыныс машинаяссӧ да.
* * *
Шыбласӧн вӧдитчӧм йылысь унджык позьӧ тӧдмавны ЖКХ управление сайтысь, ТКО нуӧм йылысь – «ВКонтактеын», Телеграм-каналын да с.в.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн.