Во кык сайын Выль во водзвылын гӧтыркӧд пыралім «Лента» вузасян шӧринӧ. Син улӧ веськалісны кык том морт, кодъяс тележкаас пес чипас моз чукйӧн тэчӧмаӧсь шампанскӧй, дона коньяк-виски, вина да сур сулея. Кор муныштім водзӧ, мыш сайын вузасянін пасьталаыс мыйкӧ гораа клопнитіс да зиль-зёльмуніс. Вӧлӧмкӧ, тележка пыдӧсыс усьӧма, и стеклӧ дозъясыс швачмунӧмаӧсь кафель джоджас. Кымын сулея жугаліс, ог тӧд, но курыд зелля дукыс быдӧнлы кучкис нырас.
Коді таысь мыжа? Колӧ-ӧ вештысьны тӧварысь, лавкаас кӧ уськӧдінныд джаджсьыс? Кыдзи дорйыны ассьыд правотӧ? Позьӧ-ӧ бӧр вайны ньӧбӧмторсӧ да бергӧдны сьӧм?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзис Комиын Роспотребнадзор юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь Лилия Першина:
–Лилия Ипполитовна, мый вӧчны, мортыслы ньӧбӧмторйыс кӧ эз лӧсяв?
–1989 воын ООН ошкис Европаса, Америкаса да Японияса качество котыръяслысь водз-мӧстчӧмсӧ, мед мир пасьталаын быд во ноябрса мӧд четвергӧ пасйыны Качество лун. Таво сійӧ вӧлі ноябрь 13 лунӧ. Пырӧдчис сэтчӧ и миян страна «Россия – страна со знаком качества» пас улын.
Ми быд лун ньӧбасям лавкаысь, а кодсюрӧ и маркетплейсысь, вӧдитчам кутшӧмкӧ услугаӧн. И кӧсъям, медым тӧварыс да услугаыс вӧлі бур да нинӧм лёкыс сыысь эз мӧрччы вир-яяд.
Потребительлысь право дорйӧм йылысь оланпас вынсьӧдлісны 1992 воын на. Быд во сэтчӧ пыртӧны кутшӧмкӧ содтӧдъяс, олӧмыс воысь-во вежсьӧ да. Торйӧн нин уна содтӧд пыртісны ӧтуввезкӧд йитӧдын, ӧд ӧні быдтор позьӧ вӧчны ылісянь, дистанционнӧя.
Тайӧ оланпасыс дорйӧ оз сӧмын сійӧс, коді ньӧбис шогмытӧм тӧвар, либӧ лёка могмӧдісны кутшӧмкӧ услугаӧн. Потребительлысь право торкӧм вылӧ вермас норасьны и морт, коді кӧсйӧ на мыйкӧ ньӧбны либӧ шыӧдчыны услугала, но кутшӧмкӧ помка вӧсна сылы оз вузавны коланасӧ либӧ оз могмӧдны услуганас.
Миян пиысь унаӧн лавкаын ньӧблісны, шуам, дӧрӧм-гач, утюг-шкап, но гортас нин гӧгӧрвоисны, мый вузӧсыс кӧть и быд боксянь бур, но мыйкӧ да оз лӧсяв, ыдждаыс ли рӧмыс оз ладмы да сідз водзӧ. Кыдз норасис ӧти ань, пасьыс пӧ ме вылӧ «эз пуксьы». Татшӧм тӧварсӧ оланпаслӧн 25-ӧд статья серти бӧр позьӧ вайны лавкаӧ, вузасян шӧринӧ, эз на кӧ коль 14 лун.
Ньӧбасьысьыслы та дырйи вермасны вӧзйыны, шуам, татшӧм жӧ пась, но мӧд размераӧс либӧ рӧмаӧс. Абу кӧ нин татшӧмыс, куим лун мысти бергӧдасны сьӧм.
Потребительлысь право дорйӧм йылысь оланпас серти бӧр позьӧ вайны вӧлӧга. Шуам, восьтінныд консерв банка, а пытшкӧсыс бакшасьӧма. Либӧ сёйны-юны урчитӧм кадыс кӧ кольӧма, тубрасыс потӧма либӧ розяссьӧма да с.в.
Этикеткаас кӧ абу пасйӧма вӧдитчыны урчитӧм либӧ гарантия кадсӧ, ӧткымын тӧвар позьӧ бӧр вайны весиг кык во мысти.
Но потребительӧс доръян оланпас вылӧ позьӧ ыстысьны сӧмын сэк, эм кӧ ньӧбасьысь-вуза- сьысь костын сёрнитчӧм либӧ мӧд сикас кабала. Ті кӧ улич вылын мыйкӧ ньӧбинныд тӧдтӧм мортлысь, а тӧварыс вӧлӧма шогмытӧм, оланпас нинӧмӧн оз отсав.
–А ӧтуввез пыр корӧмасьыс позьӧ ӧткажитчыны?
–Потребительлысь право дорйӧм йылысь оланпаслӧн 18-ӧд статья серти ӧтуввезйын ньӧбасьӧм нинӧмӧн ёнасӧ оз торъяв лавкасаысь.
Дерт, кутшӧмсюрӧ аслыспӧлӧслун эм жӧ. Сідз, 26.1-ӧд статья серти интернет-магазинӧ кӧть кор позьӧ юӧртны, мый вузӧсыс оз ков. Тӧварсӧ кӧ босьтінныд нин, да мыйӧнкӧ эз во сьӧлӧм вылад, бӧр позьӧ вайны уна вылӧ сизим лун мысти. Но тубрасас кӧ абу та йылысь пасйӧдыс, тайӧ кадыс нюжалӧ куим тӧлысьӧдз.
Шогмытӧм тӧварсӧ позьӧ бӧр вайны, эз на кӧ коль вӧдитчыны урчитӧм либӧ гарантия кадыс.
Абу кӧ роч кывъя инструкция, тӧварсӧ позьӧ шуны «ненадлежащӧй качествоаӧн» да бӧр жӧ вайны.
Эн на кӧ вӧдитчӧй тӧварнас, эм тубрасыс да чек, смела позьӧ мунны заказ сетанінас. Дас лун мысти тіян тшӧт вылӧ воас сьӧм.
Вузасьысьыс либӧ тӧварсӧ вӧчысьыс кӧ казяласны, мый ньӧбасьысьыс ачыс мыжа тшыкӧм-сьыс, вӧчасны экспертиза.
Оз быдӧнлысь, но, овлӧ, ньӧбӧм тӧвар донсьыс косӧдӧны сійӧс вайӧм вылӧ рӧскодсӧ. Тайӧс вӧчӧны сэк, ньӧбасьысь кӧ босьтіс корӧмасьыс джынсьыс этшаджык вузӧссӧ. Шуам, ті закажитлінныд дас вит гач да кызь футболка, но ньӧбинныд ӧти гач да вит футболка. Либӧ нинӧм эз лӧсяв. Сьӧмсӧ косӧдӧм йылысь быть колӧ юӧртны водзвыв.
«Вайлдберриз» да «Озон» пыр ньӧбӧм тӧварсӧ бурджык видзӧдлыны заказ сетанінас сэтчӧс сотрудниккӧд. Пызан весьтас налӧн эм видеокамера. Ті кӧ босьтанныд тубрасъяссӧ да сайӧдчанныд мерайтчанінас занавес сайӧ и сэні нин казяланныд, мый кыткӧ розяссьӧма либӧ косяссьӧма, сьӧкыд лоӧ эскӧдны, мый ті абу мыжаӧсь таысь.
–А мый оз босьтны бӧр?
–2020 вося декабрь 31 лунӧ Россия Федерацияса правительство вынсьӧдӧма индӧд, кӧні буретш лыддьӧдлӧма татшӧм тӧварсӧ.
Бӧр оз позь вайны висьысьӧс да челядьӧс дӧзьӧритантор, лекарство, парфюмерия, косметика, гигиенаын вӧдитчантор (сынан, пинь весалан щӧтка да с.в.), быдсикас ситеч, провод, плёнка да линолеум, кодъяслысь донсӧ арталӧны кузьта сертиыс, химия сорас да песласян порошок, пестицид, агрохимикат, дона кӧртысь да изйысь чунькытш-исерга, автомашина, мотоцикл, велосипед, на дорӧ прицеп да агрегат, пыж, ӧружие, пуля-порок, пемӧс да быдмӧг.
Оз босьтны и вӧдитчӧм нин либӧ новлӧм тӧвар.
–Кабала чек да тубрасыс колӧны?
–Кабала чек йылысь оланпасас абу казьтыштӧма. Оз ков вайны и кӧрӧбка-тубрас. Гӧгӧрвоана, гарантия кадыс кӧ некымын во, некод оз мӧд та дырасӧ видзны.
–А кыдзи дорйӧ ньӧбасьысьӧс «Честный знак» пасйӧд?
–Государстволысь тайӧ пас-кодсӧ ляскӧны лекарство да медицинаын вӧдитчанторйӧ, БАД тубрасӧ, дона черилӧн гӧрд да сьӧд пӧк банкаӧ, йӧла вӧлӧга, бутыля ва дозйӧ, кӧм-паськӧмӧ, машина шынаӧ, фототӧвар, табак, вейп, электроннӧй сигарет пачка-кӧрӧбӧ, сур дозйӧ, велосипедӧ да инвалидлы креслӧ-коляскаӧ. Воысь-во татшӧм паса тӧварыс содӧ.
Быд морт вермас лӧсьӧдны мобильнӧй приложение. Телефонсӧ кӧ матыстас тайӧ пасас, тӧдмалас тӧвар йывсьыс став колана юӧрсӧ: кӧні, коді, мыйысь вӧчӧма вӧлӧгасӧ либӧ кӧм-паськӧмсӧ, дыр-ӧ сыӧн позьӧ вӧдитчыны да с.в.
«Честный знак» пасыс оз лэдз лавкаӧ шогмытӧм, код тӧдас кӧні вӧчӧмтор.
–Нӧшта мый дорйӧ миянӧс?
–Гашкӧ, казявлінныд, лавкаын кӧсъянныд мыйкӧ ньӧбны, а кассирыс оз вермы артавны, кассаыс оз сет тайӧс вӧчны да. Тайӧ сідз шусяна разрешительнӧй касса. Сэтчӧс программаыс оз сет вузавны тӧвар, сыӧн вӧдитчан урчитӧм кадыс кӧ колис нин, либӧ маркировкасӧ кӧ оз вермы лыддьыны, вӧчӧма кӧ вӧлӧгасӧ код тӧдас кӧні, либӧ госвласьт тэчаслӧн индӧд серти кӧ тӧварсӧ тшӧктӧмаӧсь идравны джаджсьыс, но вузасьысьыс кутшӧмкӧ помка вӧсна тайӧс абу вӧчӧма.
–Лавкаын кӧ мыйкӧ жугӧдам, коді таысь мыжа?
–ГОСТ серти орчча джаджъяс костын мед вӧлі этша вылӧ 1,4 метр, медым ньӧбасьысь вермис лючки ветлӧдлыны да бӧрйысьны.
Но овлӧ, джаджъяс костас сулалӧны тележка, ковтӧм стеллаж, тэчӧма кӧрӧбъяс да с.в. И та вӧсна кӧ ті тӧдлытӧг уськӧдінныд джаджсьыс стеклӧ банка да, сійӧ жугалас, мыжа таысь вузасяніныс. Но босьтінныд кӧ банкасӧ киад да уськӧдінныд, ковмас сыысь вештысьны.
Тележка пыдӧсыс кӧ усис, да тӧварыс жугаліс, мыжа таысь лавкаыс. Дерт, тыдовтчас кӧ, мый тележкаыс туйтӧм. Но ньӧбасьысьыс кӧ сӧвтіс сэтчӧ вывті уна тӧвар, мыйысь и жугаліс тележкаыс, ускӧттьӧсьыс ковмас вештысьны сылы аслыс.
–Мый вӧчны, мортыс кӧ эз во ӧти кывйӧ вузасьысьыскӧд?
–Ыджыд вузасян шӧринӧ, ичӧтик лавкаӧ, интернет-магазинӧ кӧ бӧр оз босьтны ньӧбӧмторсӧ да оз кӧсйыны косӧдны сьӧмсӧ, колӧ шыӧдчыны Роспотребнадзор сайтса «Обращения граждан» «ӧшиньӧ». Позьӧ норасьӧмтӧ пыртны Сыктывкарын Орджоникидзе уличаса 71-ӧд номера керкаӧ.
Миян специалистъяслы оз позь нуӧдны прӧверка, но вермам отсавны шыӧдчыны судӧ да дор-йыны сэні потребительлысь правосӧ. Прӧверкаӧн вермам волыны, абу кӧ тӧварыслӧн маркировка.
Но, кыдз петкӧдлӧ олӧмыс, унджык вузасьысьыс, бурӧн кӧ накӧд сёрнитны, бӧр косӧдӧны сьӧмсӧ.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокыс авторлӧн.