Сыктывкарсянь Эжва ю кузя кӧ Емдінлань лэччыны, 100 километр мысти воӧдчан От гӧраӧдз. Тайӧ ыджыд керӧсас ставнас пуксьӧма нэмӧвӧйся 13 сикт-грезд. На пӧвстысь медводдзаыс – Эжол, татшӧм жӧ нима ты эм орччӧн и.
Эжол республика пасьтала нималӧ ыджыд изйӧн. Сыкӧд йитчӧма уна легенда. Шуӧны, Перымса Степан пӧ воӧма сыӧн, а нӧшта на изйыс пӧ отсалӧ уна висьӧмысь, торйӧн нин аньяслы. Учёнӧйяс серти, изйыс воӧма татчӧ бӧръя ледникӧн.
Ас кадӧ революцияӧдз на Эжолса из дорын сулавлӧма крест. Сэсся комсомолечьяс кӧсйӧмаӧсь вужвыйӧн бертны да перйыны сійӧс важ олӧм коляс пыдди, но кымын пыдӧ кодйӧмаӧсь, сымын паськыдджыка сійӧ воссьӧма. Вӧлӧмкӧ, му веркӧсын тыдалӧ сӧмын из йылыс. Ӧні сы дорӧ бара пуктӧмаӧсь 4 метр судта крест, и йӧзыс тшӧкыда волӧны сэтчӧ.
Бӧръя воясӧ уна сёрнитӧны сиктса туризм йылысь. А позяс-ӧ збыльвылас ышӧдны волыны важ сикт-грездӧ туристъясӧс? Позяс кӧ, то мыйӧн? И мый та могысь колӧ вӧчны? Эжолын тайӧ юалӧмъяс вылас вочакывйыс эм нин.
Ӧні грездас некымын олысь и эм. Ёнджыкасӧ волӧны дачникъяс, и гожӧмнас Эжол ловзьылӧ. Кежавлӧны татчӧ и туристъяс. Мойдъяс уличкостын меститчӧма аслыссяма музей – «Сказки Коквицкой горы» нима. Мойдъяс керкаса кӧзяиныс Геннадий Марковский. Дас вит во сайын сійӧ ньӧбӧма Эжолысь сё вося керка, дзоньталӧма, но пытшкас важ оласногысь нинӧм ёнасӧ абу вежлалӧма, мед гӧсьтъяс асьныс воласны важ коми керкаӧ, чӧсмасясны коми нурӧн да узясны пу крӧватьын идзаса-туруна вольпасьын. Кыдзи висьтасьӧ кӧзяиныс, турун перина вольпасяд чӧскыда узьсьӧ: быттьӧ пӧ ытшкӧм луд вылӧ веськавлан…
Важся керкаыс тӧвъяна и гожъяна. Улын ӧдзӧса, мед пырысьыс кӧзяиныслы дай керкаыслы копыртчылас. Ыджыд пача, чӧскыд няня. Кузь лабичьяса да джаджъяса, важ кӧлуя и. Тані ставсӧ позьӧ видлыны киӧн, ставнас вӧдитчыны. Олӧны керкаас бур олысяяс.
А нӧшта тайӧ керкаас – вундасян пӧвъяслы сиӧм музей. Республикаын да весиг Россияын татшӧмыс дзик ӧти.
А пансьӧма сійӧ 1913 вося важ пасъяса вундасян пӧвсянь. Сійӧс кӧзяиныс аддзӧма тайӧ керкасьыс оланінсӧ ньӧбӧм мысьт.
Ӧні музеяс вундасян 176 пӧв: суйӧрсайса, Рочмуса зэв уна карысь да, дерт жӧ, Коми Республикаса сикт-грездысь мастеръяслӧн. Францияысь, Черногорияысь, Европаын медся джуджыд Эльбрус гӧра вылысь на дай. Рочмуса регионъясысь зэв уна мойдлы сиӧм пӧв эм – Костромаысь Ёма-Бабалы, Вӧлӧгдаысь вӧвъяслы, Ненеч кытшысь кӧрлы. Кытчӧкӧ быд ветліг-мунігӧн музейсӧ котыртысь Геннадий Марковский вайӧ сьӧрсьыс выль петкӧдлантор, да и йӧзыс козин пыдди век вайӧны вундасян пӧв. И быдӧнлӧн аслас мойд.
Эжолса музейыс йӧз пӧвстын зэв нималана. Пандемия кадӧдз волысьыс вӧлӧма вонас 400-500 морт, ӧні лыдыс бара на содӧ.
Унаӧн волӧны татчӧ шойччыштны карса тӧжд-нокысь. Тані позьӧ чӧсмасьыштны туруна тшайӧн да пачысь коми шаньгаӧн. Лӧсьыдджыка (комфортӧн) шойччыны окотитысь гӧсьтъяслы Геннадий Марковский отсасьысьяскӧд ӧні кыпӧдӧны выль керкаяс.
Нӧшта на и музей гӧгӧрыс ставсӧ зэв аслыспӧлӧса лӧсьӧдӧма. Тайӧ торйӧн нин челядьлы сьӧлӧм вылас воӧ. Эмӧсь Васалӧн ӧшмӧс и быдсяма чуд амбарыс, а Ёмалӧн керкаыс сотчӧм стена – сійӧ радейтӧ вӧдитчыны пӧимӧн.
Олӧны тайӧ йӧрас и Йиркап, и Яг-Морт, и Васа – ставныслы местаыс тырмӧ. И мед кӧ музеяс да мойд сяма керкаас унатор ӧнія кадӧ нин думыштӧма туристъясӧс коралӧм могысь, сюрӧсыс ӧд збыльвывса. И воӧм гӧсьтъяслы кажитчӧ, мый выльыс важыскӧд ӧтвылысь олӧны. Тані важ ногӧн капуста пуӧны, шегйысь ворсӧны, туруна тшайӧн да коми пӧжасӧн нуръясьӧны, ыджыд бипур дорын шань сёрнияс сёрнитӧны. Олӧны збыльвывса олӧмӧн.
<> Елена Хозяинова. Снимокъясыс авторлӧн.