Россияын 1999 вося март 12 лунӧ вынсьӧдісны, а 2017-ӧдын пыртісны вежсьӧмъяс 52-ӧд номера документӧ, кодӧс йӧзыс нимтісны «Чӧвлун йылысь» оланпасӧн (збыльвылас нимыс сылӧн ёна кузьджык). Сы серти урчитӧм кадӧ оз позь гораа камгыны-тувъясьны, дрельӧн писькӧдчыны да гораа гажӧдчыны.
Миян республикаын 107-ӧд номера татшӧм оланпассӧ вынсьӧдісны 2016 вося октябрь 27 лунӧ.
Кӧртвомалӧ-ӧ сійӧ гора суседъясӧс? Кор позьӧ гортад повтӧг камгыны-дзажгыны да сьывны-йӧктыны?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн вочавидзисны полицияса сотрудникъяс.
Сыктывкарса «Орбита» микрорайонын пытшкӧс делӧяс министерствоысь полицияса участкӧвӧй уполномоченнӧйяс отделӧн да тыр арлыдтӧмаяслӧн делӧяс кузя подразделениеӧн (УУП да ПДН) веськӧдлысь Игнат Дъбенски:
–Таво кӧкъямыс тӧлысьӧн Сыктывкарса полицияӧ гора да кампужитчысь суседъяс вылӧ норасисны 1.682-ысь. Полицияса сотрудникъясӧн та кузя лӧсьӧдӧм протоколсӧ бӧрас видлалӧны мирӧвӧй судын да юстиция министерствоын.
Августсянь нӧшта шыӧдчылісны 231-ысь. Лӧсьӧдім оланпас торкӧм йылысь вит протокол. 38 кузя административнӧй делӧсӧ пӧдлалісны, шыӧдчысьясыс эз гижны заявлениесӧ да.
Стен саяд кӧ помтӧг дзоньтасьӧны, тшӧтш и шойччан лунъясӧ да вой шӧрӧдз, а кодсюрӧ и асылӧдз гораа гажӧдчӧ, колӧ тайӧс гижны телефонӧ либӧ камераӧ. Та бӧрын шыӧдчыны полицияӧ. Кампужитчысь-гажӧдчысь дорас ыстасны полиция наряд либӧ участкӧвӧйӧс. Погона йӧз сёрнитасны и мукӧд суседыскӧд, кывзасны телефонӧ гижӧм зык-шумсӧ да лӧсьӧдасны колана кабала.
Сыктывкарын пытшкӧсса делӧяс министерство управлениеысь административнӧй оланпасъяс збыльмӧдан юкӧнӧн веськӧдлысьлысь удж вӧчысь Анастасия Орлова:
–Оланпасын стӧча урчитӧма, кор оз позь дӧзмӧдны орчча патераясын олысьясӧс.
Уджалан лунъясӧ (выльлунсянь пекничаӧдз) чӧла овны колӧ дас час рытсянь сизим час асылӧдз. Таысь ӧтдор и луннас – чассянь куимӧдз. Субӧтаӧ да вӧскресенньӧӧ оз позь камгыны дас час рытсянь ӧкмыс час асылӧдз. Нӧшта на ковмас кок чунь йылад ветлӧдлыны луннас чассянь куимӧдз да сизим рытсянь дас час войӧдз субӧтаӧ да федеральнӧй оланпасӧн урчитӧм праздникӧ. Час лунсянь дас час рытӧдз оз позь дӧзмӧдчыны и вӧскресенньӧӧ да праздникӧ.
Индӧм кадас керка-патераад оз позь гораа уджӧдны бытӧвӧй да электроприбор, сёрнитны, горзыны, шутьлявны, сьывны, гудӧкасьны да ворсны мукӧд инструментӧн, дзоньтасьны, вештавны диван-шкап да вӧчны перепланировка.
Патераысь ӧтдор тайӧс оз позь вӧчны и улі судтаас, пӧдвалын, кӧні меститчӧмаӧсь вузасянін, шырсянін, аптека да мукӧд организация-котыр.
Урчитӧм кадас йӧзлӧн оланін дорын ывлаас оз жӧ позь клопкыны пиротехникаӧн, гораа уджӧдны сигнализация, громкоговорительӧн корны йӧзӧс вузасянінӧ, нуръясянінӧ, машинаӧ лӧсьӧдӧм динамиксянь ошкыны кутшӧмкӧ тӧвар да с.в.
Оланпасыс оз падмӧд регионса программаын водзвыв урчитӧм капитальнӧя дзоньтасьӧм. Ӧд вежны вевт либӧ пӧсь да кӧдзыд ва трубаяс колӧ дженьыд кадӧн.
Дерт, оланпассьыс ӧвтыштчасны и авария либӧ кутшӧмкӧ неминуча дырйи – дзоньтасьны мӧдасны лун кӧть вой, уджалан лунӧ кӧть праздникӧ.
Сэк жӧ йӧзӧс некод оз вермы ӧлӧдны лӧня дзоньтасьӧмысь. Мавтны стен, шпалеритчыны, джоджӧ ламинат вольсавны либӧ стенӧ ляскыны плитка позьӧ, но та дырйи медым эз дӧзмыны суседъясыд.
«Чӧвлун йылысь» оланпасас гаравсьӧ административнӧй кывкутӧм йылысь. Сідз, гораа гажӧд-чысьӧс да дзоньтасьысьӧс медводз ӧлӧдасны. Сійӧ кӧ ӧвтыштчас таысь да водзӧ мӧдас дӧзмӧдчыны йӧзыслы, перъясны 3-4 сюрс шайт штрап. Чина мортлысь да организация-котырлысь косӧдасны нин 10-40 да 100-200 сюрсӧн.
* * *
Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефоныс, позьӧ шуны, донавліс.
Сыктывкарса «Атлантида» комплексын олысь аньӧс дӧзмӧдӧны уличаӧдыс журъялан машинаяс, кысянь кылӧ зэв гора музыка. Тадзи медсясӧ дурӧны том йӧз, важ машина багажникӧ лӧсьӧдӧны зэв вына сабвуфер динамикъяс. Таысь оз сӧмын машинаыс, но и асфальтыс сырмӧ-тіралӧ. Кыдз сӧмын асьныс оз пельтӧммыны?!
Нӧшта томъяс машина-мотоциклсьыс разьӧны глушительсӧ да тадзи журъялӧны карӧдыс, тшӧтш и войнас. Татшӧм таркалӧмсьыд улич пӧлӧн керкаясас став олысьыс садьмӧ.
Игнат Юлиянович веськыда вочавидзис, мый лӧсьӧдны татшӧм торкалӧм кузяыс протоколсӧ зэв сьӧкыд. Ӧд машина-мотоциклыс журмуніс и вошис. Дерт, позьӧ, удайтчас кӧ, пасйыны машина госномерсӧ, медым сы серти корсьны шоперсӧ. Та йылысь колӧ юӧртны и дежурнӧй часьтӧ.
Но мортсӧ мӧдасны корсьны сӧмын сэк, сійӧ кӧ гора музыкаа машинанас журъяліс оланпасын урчитӧм кадӧ, кор тайӧс оз позь вӧчны.
Туйвежъясын сулалан керкаясын олысьяс помся норасьӧны светофор вылӧ, войбыд пӧ чипсӧ, оз сет узьны.
Став тайӧ норасьӧмнас Игнат Дъбенски вӧзйис шыӧдчыны Госавтоинспекцияӧ.
Нӧшта ӧти ань норасис улыс патераас олысь сусед вылас. Быд вой пӧ мыйкӧ жургӧ. Тайӧс кылӧны и орчча олысьясыс. Корлӧмаӧсь участкӧвӧйӧс. Сы дырйи пӧ вӧлі чӧв-лӧнь. Мунӧм бӧрас вой шӧр гӧгӧрын бара мӧдӧма мыйкӧ жувгыны…
Мый нин кар йывсьыд гаравны. Весиг сикт-грездын йӧзыс вежсьӧны. Звӧнитліс и Ыджыд Слудаын олысь ань да норасис гажа суседъяс вылӧ. Погона йӧз кӧсйысисны шыӧдчыны Сыктывдін районса уджъёртъясыс дінӧ, медым ӧлӧдасны кампужитчысьяссӧ.
А юркарын олысь аньӧс, мӧдарӧ, пикӧ вайӧдӧмаӧсь суседъясыс, помся пӧ быдлаӧ норасьӧны сылӧн пӧч вылас, сёрӧдз пӧ видзӧдӧ телевизор да войбыд ветлӧдлӧ.
Игнат Юлиянович вӧзйис аньыслы кыдзкӧ воӧдчыны суседъясыскӧд ӧти кывйӧ…
* * *
Дерт, быд мортлӧн эм право вежон чӧж уджалӧм бӧрын шойччыны чӧв-лӧнь патераын. Сэсся гораа грымгӧм-сыркӧдчӧмыс омӧль боксянь мӧрччӧ дзоньвидзалун вылӧ, торйӧн нин ёна пӧ йиджӧ сьӧлӧмӧ да сӧнъясӧ.
Но кыдз аддзам, тайӧ оланпассӧ сьӧкыд збыльмӧдны. Олӧмад быдторйыс вермас лоны. Ставсӧ сэтчӧ он гиж. Шуам, мый вӧчны участкӧвӧйлы, гораа дзоньтасьысьыс кӧ вочавидзас, а ме пӧ ог тувъясь. Ставсӧ ӧд он гиж телефонад.
А мый вӧчны, дӧзмӧдӧны кӧ орчча патерасьыс понъяс, кодъяс лун и вой гораа увтӧны, либӧ помся кӧ бӧрдӧ кага? Йӧзыс тшӧкыда норасьӧны вузасянінын лун и вой журган холодильник да кондиционер вылӧ.
Погона йӧз дорӧ шыӧдчылӧма и ӧти ань, коді норасьӧма… самолётъяс вылӧ. Олам пӧ аэропорт дорын да пельтӧммим нин. Зэв пӧ гораа качӧдчӧны да пуксьӧны «кӧрт лэбачьясыд».
Сэсся мый вӧчны Выль восянь Рӧштвоӧдз? Дас лун весь олӧмсьыд дурман… либӧ дзикӧдз юсян.
Ме серти кӧ, тадзнад колӧ лӧсьӧдны и дук йылысь оланпас. А мый нӧ? Уна керкаын улі судтаас восьтӧмаӧсь нуръясянін, помся пражитӧны шашлык-шаурма.
Со тай мӧйму майын юркарса Тентюков уличаын нуръясянін весьтас олысь мужичӧй кувтӧдзыс пуртӧн сутшкалӧма сэні зільысь нывбабаӧс. Мужичӧйыс дӧзмӧма патераас пыран дукысь, уналаӧ норасьлӧма, но…
Миян керкаын улі судтаас видзӧны некымын пон. Кӧзяеваыс найӧс вердӧны чериӧн, помся мыйкӧ пуӧны жӧ, став дукыс паськалӧ подъездас. Мед эськӧ неминучаӧн эз жӧ помась…
* * *
Бӧръявыв казьтышті шмонь.
Нималана сьылысь Леонид Утёсов тшӧктӧма ӧти зонкалы быд лун кык час ворсны пианиноӧн. Мед пӧ бать-мамыд да орччӧн олысьясыд нимкодясясны. А мыйысь пӧ нимкодясьнысӧ? А кык час мысти пӧ дугдан ворснысӧ да.
Николай Размыслов. Снимокыс авторлӧн.