Таво сентябрь 1 лунӧ Коми Республикаын парта сайӧ пуксяс 98 сюрс велӧдчысь, на лыдын матӧ 8,3 сюрс нывка да зонка – медводдза классӧ.
Бать-мамлы таысь зэв нимкодь, и сэк жӧ юр выв тырныс тӧжд-мог. На пиысь ылӧсас 40 прӧчентыс пӧ водзвыв надзӧник дасьтысьӧ тайӧ кывкутана кад кежлас да ньӧбӧ челядьыслы став коланаторсӧ. Торйӧн нин кагукыс кӧ медводдзаысь мунас школаӧ. Но унджыкыс уськӧдчӧны лавкаӧ август помланьын.
Кутшӧм кӧм-паськӧм ньӧбны? Мый колӧ тӧдны, медым эн ылав?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ Коми Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзис регионын Роспотребнадзор управлениеысь потребительлысь право доръян юкӧнӧн веськӧдлысь Татьяна Гарманова.
–Татьяна Ивановна, лавкаясын талун челядьлы вузӧссьыс синмыд паськалӧ, он и тӧд, мый босьтны. Мый колӧ медводз кутны тӧд вылад?
–Медтӧдчана, медым кагаӧс немтор эз майшӧдлы, да ньӧбӧмторйыс вӧлі бур, эз омӧльт сылысь дзоньвидзалунсӧ. Ӧд тайӧ кӧм-паськӧмсӧ сійӧ новлӧ быд лун 5-6 час, а эм кӧ кружок-продлёнка, нӧшта гоз-мӧд час содӧ.
Челядьлы шогмана тӧвар ньӧбигӧн ми подуласям потребительлысь право, санитария да эпидемиология боксянь йӧзлысь дзоньвидзалун доръян федеральнӧй оланпасъясӧн, а 2011 восянь – нӧшта на таможня союзса техрегламентӧн. Ставыс тайӧ дорйӧ химия да биология боксянь дзоньвидзалун вылӧ лёка мӧрччан кӧлуй-эмбурысь.
Ньӧбасигӧн медводз колӧ зэв сюся видзӧдлыны маркировкасӧ. Сійӧс ляскӧны веськыда тӧварас, ярлыкас, этикеткаас либӧ тубрас-кӧрӧбас. Колӧ, мед сійӧ шыбитчис синмад, да позис лючки лыддьыны гижӧмасӧ.
Суйӧр сайысь вайӧмторйын индӧны странасӧ, предприятие нимсӧ да адрессӧ. Евразияса экономика союзӧ пыртӧм Казахстанысь, Белоруссияысь, Арменияысь да Киргизияысь тӧвар пасйӧны ЕАС шыпасъясӧн (Евразийское соответствие – Eurasian Conformity). Тайӧ маркировкаыс юӧртӧ, мый прӧдукциясӧ видлалӧмаӧсь лабораторияын, да сійӧ лӧсялӧ сертификатлы, декларациялы да техрегламентлы.
Россияын вӧчӧмторйын маркировкаыс торъялӧ стӧчджык адресӧн. Странаысь, предприятиеысь да карысь ӧтдор сэні пасйӧны улича да керка-корпус номер. Таысь ӧтдор маркировкасьыс ми тӧдмалам тӧвар нимсӧ, мый могысь сійӧс вӧчӧмаӧсь, да кор, дыр-ӧ да кутшӧм ногӧн позьӧ вӧдитчыны, ыджыд-ӧ гарантияыс.
Паськӧм маркировкаын индӧны ыдждасӧ, мукӧдысьсӧ пасйӧны, кутшӧм арлыдалы лӧсялӧ, мыйысь вурӧма, прамӧй ситеч али химия. Шуам, 50-60 прӧчент бумазея (либӧ вурун, кашемир, хлопок) да 40-55 – пропилен. Гӧгӧрвоана, талун химия шӧрттӧг некутшӧм паськӧм оз вурны. Ӧд татшӧмсӧ позьӧ дырджык новлыны, сійӧ оз чукрась, оз косяссьы, оз нюжав. Но индӧм мындаысь кӧ химия шӧртыс унджык, татшӧм паськӧмыд кагалы оз туй. Та дырйи торйӧн индӧны, мыйысь вӧчӧма эжӧдсӧ, наполнительсӧ да увтыссӧ.
Этикеткаас сідзжӧ казьтыштӧма, кыдзи идӧраджык новлыны да весавны паськӧмсӧ. Пасйӧма кӧ, мый оз позь пеславны, а весалӧм могысь колӧ сетны химчисткаӧ, бурджык татшӧмсьыс ӧвтыштчыны. Ӧд химчисткаын вӧдитчӧны быдсикас сорасӧн.
Ярлык-этикеткаас кӧ мыйкӧ абу гижӧмаӧсь, шуам, кӧні вӧчӧмаӧсь либӧ кор, сідзкӧ, мыйкӧ кӧсйӧны тіянысь сайӧдны. И таӧн тӧвар вӧчысьыс торкӧ оланпас. Ньӧбасьӧй вузасянінын, кӧні вӧзйӧны бур да маркировкаа тӧвар. Кӧм-паськӧм йывсьыс кӧ вузасьысьыслӧн некутшӧм юӧр абу, ыліті кытшовтӧй татшӧм лавкасӧ.
Ньӧбасигӧн вермас отсавны и нырисыд. Кылӧ кӧ химия либӧ кутшӧмкӧ лёк дук, кагалы да и аслыныд татшӧмторсӧ оз ков босьтны. Ӧвтыштчыны колӧ и трачкан-печласян кӧлуйысь.
Сюся видзӧдлӧй и кизь-моль, молния да заклёпка, медым дзолюкныд ачыс вермис кокньыда пӧрччысьны-пасьтасьны да та дырйи эз дойд чунь помсӧ ёсь дорышас.
Кӧмкот маркировкаысь тшӧтш тӧдмалам ним, модель, артикул, ыджда, мыйысь вӧчӧма эжӧдсӧ, увтыссӧ да пӧтшвасӧ, кыдзи бурджык да дырджык новлыны.
Кӧм-паськӧмыс мед эз вӧв дзескыд. Татшӧмнад кагукыд мӧдас пӧсявны, сылы сьӧкыд лолавны, а дыр новлӧмысь вермас кисьтавны, висьмыны гыркйыс либӧ морӧсыс. Паськӧмсӧ колӧ бӧрйыны сідз, медым позьӧ вӧлі лючки восьлавны да пукавны. И мӧдарӧ, оз ков ньӧбны «быдмӧм вылӧ», медым некыт эз ӧшав, эз ковмы соссӧ пуджны.
Кодсюрӧ акция дырйи донтӧм донысь майын на челядьыслы школаӧ мунны ньӧбӧ кӧмкот, а августын казялӧ, кроссовки-ботинкиыс кокас оз нин тӧр. Котӧртӧны лавкаӧ, корӧны сьӧм либӧ вежны ыджыдджык вылӧ. Но вузасьысь тайӧс оз вӧч. Ньӧбасьысьыс норасьӧ миян ведомствоӧ. Но потребительлысь право доръян оланпасысь 20-ӧд статья серти бур тӧварсӧ позьӧ вежны, ньӧбӧмсяньыс эз на кӧ коль 14 лун.
Та вӧсна водзвыв бурджык нинӧм эн ньӧбӧй. Челядь пиысь кодсюрӧ ӧти размера кӧм-паськӧмсӧ новлӧ во чӧж, а мӧдлы кык тӧлысь мысти дӧрӧм-гачыс дзескыд нин. Талун лавкаясын ставыс тырмымӧн, и акцияяс дырйи сэні тшӧкыда вузасьӧны донтӧммӧдӧм кӧлуйӧн.
2019 восянь Россияын вӧчӧмторсӧ пасйӧны «Честный знак» Data Matrix торъя цифраа 2D штрих-кодӧн. Телефонтӧ либӧ смартфонтӧ кӧ матыстан тайӧ пас дорас, позяс тӧдмавны, кӧні, кор, коді, мыйысь вӧчӧма тӧварсӧ да уна мукӧд юӧр. Челядь кӧлуйысь талун «Честный знакнас» пасйӧма став кӧмкотсӧ, пальто, полупальто, штормовка, куртка, ветровка да блузка.
Бур, ньӧбанныд кӧ кӧм-паськӧмсӧ некымын гоз. Медым позис вежлавны гач-юбкасӧ, дӧрӧм-блузкасӧ. Сэсся оз ков вунӧдны и физкультура урок йылысь. Медым футболка-трикоыс тшӧтш лӧсяліс техрегламентлы. Лунтыр новлыны котралан кроссовки оз позь. Мукӧд урок вылас колӧ бур кучик кӧм, медым кагалӧн кокыс лолаліс.
–Школаӧ мунысь челядь вылӧ видзӧдан да, сьӧлӧмыд нюкыртчылӧ. Мышнопыс кагук ыдждаыс, муртса кыскӧ, коньӧр…
–Ситеч да трикотаж паськӧм, костюм-гач, блузка да кӧмысь ӧтдор техрегламент эм и сумка, ранец, портфель, мышноп, небӧг, пособие, ручка-карандаш, линейка да фломастер вылӧ.
Сумка-ранец маркировкаын пасйӧны, кымын арӧсалы сійӧс позьӧ кыскавны. Шуам, ыджыд класса велӧдчысьлӧн тыртӧм портфель-мышнопыс килограмм сьӧкта, а ичӧт классалӧн ранецыс – 700-800 грамма.
1-2 классын велӧдчысьлы нопъяс позьӧ пуктыны 1,5 килограмм тетрадь-небӧг да канцтӧвар. 3-4 классалы – 2, а 9-11 класса ныв-зонлы – 4 килограмм. Гӧгӧрвоана, гырысь классын велӧдчысьлы кӧ позьӧ вӧдитчыны кыз тетрадьӧн, ичӧт классалы колӧ пуктыны 12 листа вӧсньыдӧс.
Мышноп-ранец бӧрйигӧн колӧ видзӧдны и волыссӧ. Вылысладорас пасьтаыс мед вӧлі 3,5-4 сантиметр. Татшӧмыд оз дойд кагалысь пельпомсӧ. Ноп мышкыс мед вӧлі зумыд, эз куснясь. Пытшкас мед вӧлі некымын жыр. Тадзи велӧдчысьыслы кокньыдджык аддзыны ручка-карандаш, тетрадь-альбом да с.в. Зэв тӧдчана, медым бокъясас да бӧрас вӧліны машина би улын ӧзъян отра-жательяс.
Челядь радейтӧны вӧдитчыны мыйӧнкӧ мичаӧн, яръюгыдӧн. Ме эськӧ ӧлӧді ньӧбны зарни бусӧн вевттьӧм, стразыа, уна рӧма стеклӧ-пластмасса войтъяса да ляскӧм серпасъяса канцтӧвар. Зарни буса ручкасӧ кагаыд сюйӧ вомас, бусыс киссьӧ да веськалӧ синмас.
–А ӧтуввез пыр позьӧ ньӧбны челядьлы бур кӧм-паськӧм да школаӧ ветлан эмбур?
–Сідз шусяна маркетплейсысь либӧ онлайн-лавкаысь талун позьӧ быдторсӧ корны. Но тайӧ артмӧ пемыдінын кималасӧн ньӧбасьӧм кодь. И тшӧкыда овлӧ, ыстӧмторйыс оз лӧсяв. Та вӧсна лавкаын ньӧбасигӧн моз колӧ зэв сюся видзӧдлыны тӧварыслысь ярлык-этикеткасӧ. Кутшӧмкӧ юӧр кӧ сэні оз тырмы, либӧ абу роч кывъя инструкцияыс, тӧварсӧ позьӧ шуны «ненадлежащӧй качествоаӧн» да бӧр вайны.
Потребительлысь право дорйӧм йылысь оланпасын 26.1-ӧд статья серти интернет-магазинӧ кӧть кор позьӧ юӧртны, мый вузӧсыс оз ков. Тӧварсӧ кӧ босьтінныд нин, да мыйӧнкӧ эз во сьӧлӧм вылад, эн на кӧ вӧдитчӧй тӧварнас, эм тубрасыс да чек, смела позьӧ мунны заказ сетанінас, эз на кӧ коль 7 лун. Кабала чекыд кӧ вошис, позьӧ телефонса личнӧй кабинетсьыд петкӧдлыны ньӧбӧм йылысь юӧрсӧ.
Интернет-магазиныс кӧ бӧр оз босьт ньӧбӧмторсӧ, позьӧ шыӧдчыны Роспотребнадзорӧ, Сыктывкарын Орджоникидзе уличаса 71-ӧд номера керкаӧ либӧ звӧнитны 21-30-61 номера телефон пыр.
* * *
Кыдз юӧртӧ «URA.RU» информагентство, медым школаӧ пыригкежлӧ ньӧбны кагаыдлы медся коланасӧ (дӧрӧм-гач, юбка-пинжак, пыр новлан да спортивнӧй кӧм, футболка), зонлы таво ковмас этша вылӧ 17-20, нывлы – 18-21 сюрс шайт.
Канцтӧвар вылӧ нӧшта содтӧй 7.500-12.000 шайт. Медся дона пӧ мышноп-ранец – 2.500-6.500 шайта.
А кагаыдлы кӧ колӧ GPS-трекер, планшет, смартфон либӧ ноутбук, этша вылӧ ковмас содтыны 20 сюрс шайт. А гортса удж вӧчан выль пызан-улӧс да лампа артыштӧмӧн став рӧскодыс лоас 90 сюрс шайт!
И, дерт, школаӧ челядьӧс дасьтігӧн унджык верстьӧыс медводз видзӧдӧ донсӧ. Мыйла ньӧбны 500 шайта футболка, кор орчча лавкаас татшӧмыс кыксёа? Мед кӧть и этикеткаас абу гижӧма, кӧні вурӧмаӧсь трачкан синтетикаысь кӧлуйсӧ…
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.