Неважӧн Выльгорт сиктын ныв семьяас олысь Зинаида Сивкова, тылын зільысь, вочааліс гӧсьтъясӧс. Сыктывдін районса администрацияӧн веськӧдлысьӧс вежысь Елена Боброва сетіс аньлы Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 80 во тырӧмлы сиӧм медаль, а регыд мысти воліс и районса газетысь журналист.
Ыджыд арлыд вылас видзӧдтӧг, а тылын зільысьлы 97-ӧд арӧс нин, Зинаида Васильевна помнитӧ ас олӧмсьыс став тӧдчана да югыд здуксӧ. Кольӧм арӧдзыс ань олӧма Граддорын ас керкаас, а сэсся нылыс вӧзйӧма тӧвйыны ас ордас шоныд патераын.
«Война помасис!»
Зинаида Сивкова (нывдырйиыс Томова) чужӧма 1928 вося октябрь 14 лунӧ Ыб увса Вӧлӧкул грездын. Сэні и кольӧма ичӧтдырыс да томлуныс.
–Олім сьӧкыда, – казьтылӧ Зинаида Васильевна. – Война пансигӧн меным 13 арӧс на эз вӧв, квайтӧд классын велӧдчи. Урокъяс бӧрын уджалім колхозын: турун пуктім, град выв пуктас быдтім. Ковмыліс и пес заптыны. А гожӧмнас миянӧс, кӧкъямысӧд классын велӧдчысьясӧс, ыстісны Зеленечӧ кылӧдчыны. Ывлаас кӧдзыд на вӧлі, а менам весиг шоныд кӧмӧй эз вӧв.
Зинаидалӧн Анатолий да Николай ыджыдджык вокъяссӧ босьтӧмаӧсь фронт вылӧ. Ӧтиыс пӧгибнитӧма, а сэсся и мӧд вылас похоронка воӧма.
–Ок, ёна шогсис-вийсис пияныс вӧсна мамӧ! Но стӧча тай шулӧмаӧсь, война вылад быдсямаыс овлӧ. Николай бергӧдчис гортӧ ловъя-дзоньвидза. Гортӧ пырис да, дзик пыр эгӧ и эскӧй! –висьталӧ олӧма ань. – Талунъя моз помнита и Победа лунсӧ. Водз асывнас узям на вӧлі. И друг миянӧ котӧрӧн пырӧ суседканым да горзӧ: «Войнаыд помасьӧма!». Ставным кутім мыйкӧ ноксьыны, сёян-юан лэптавны-корсьны. Сэсся ӧтлаын чукӧртчим Ыбса интернатлӧн ыджыд стрӧйбаӧ, кӧн улыс судтаас вӧлі клуб. Кутшӧма ми сійӧ лунас радлім, гажӧдчим! Фотограф весиг вӧчис ӧтувъя снимок, кодӧс талун видзам донатор моз.
Граддорӧ вӧлӧн
Кӧкъямысӧд класс помалӧм бӧрын Зинаида пырӧма босьтны тӧдӧмлун Коми пединститутын велӧдысьясӧс дасьтан вобыдся курсӧ, а сы бӧрын том учительлы вӧзйӧмаӧсь мунны уджавны Нювчим посёлокса либӧ Граддор грездса школаӧ.
–Бӧрйи Граддор, сэтчӧдз матынджык да, – нюмъялӧ ань. – Бур туйыд ӧд сэки эз вӧв. Мам доддяліс вӧв да сійӧн вайӧдіс менӧ грездас…
Кыдзи бӧрыннас тыдовтчӧма, Зинаида Васильевна воӧма Граддорӧ уна-уна во кежлӧ. Сэні аддзӧма ассьыс муса пӧвсӧ, котыртӧмаӧсь шуда семья. Войвыв флотын воюйтӧм Дмитрий Сивков верӧсыскӧд тӧдмасьӧмаӧсь 1949 воын. Аньлӧн висьталӧм серти, верӧсыс вӧлӧма Граддорысь петлӧм нималана генерал Дмитрий Дубровскийлы (чужӧмсяньыс Сивковлы) рӧдвуж. Бӧряыслы грездын неважӧн пуктісны казьтылан пас.
Велӧдысь пыдди кукань видзысь
Зинаида Сивкова босьтчӧма велӧдны ичӧт класса школаын (тайӧ стрӧйбаас вӧлӧмаӧсь тшӧтш челядь ясли да столӧвӧй). Дас во педагогалӧма, но… Ӧти лунӧ велӧдчысь зонка тӧдӧмӧн ли тӧдтӧг-видзчысьтӧг сотӧма школасӧ. Кутшӧмкӧ кад зонпосниӧс велӧдӧмаӧсь на грездса ӧти керкаын, а сэсся найӧс вуджӧдӧмаӧсь Сёськаӧ.
–Меным вӧзйисны уджавны орчча сиктын, – восьталӧ олӧм лист бокъяссӧ Зинаида Васильевна. – Но сэк кежлӧ ки вылын куим челядь нин вӧліны да, эз вӧв окота кольлыны лунтыр кежлӧ найӧс ӧтнаныссӧ. Тадзи другӧн и вежсис уджаланінӧй – пыри Граддорын кукань видзны. Сійӧ кадас неважӧн на котыртчӧм «Сыктывкарскӧй» совхоз нималіс-дзоридзаліс – Сёськаса отделе-ниеын вӧлі быдса куим кук карта.
Уджӧ босьтчигас том нывбабалы вӧлӧма сьӧкыд, лун и вой ковмӧма котравны гортас да картаас, видзӧдны, ставыс-ӧ бур куканьясыскӧд. Тэрыб да уджач морттӧ совхозын казялӧмаӧсь да вӧзйӧмаӧсь бригадиравны. Зинаида Васильевна кӧсйӧма пыксьыны ыджыд кывкутӧмсьыс, да верӧсыс шуӧма, отсасьны пӧ кута. И збыль, тшӧкыда войнас дежуритӧма, мед гӧтырыс лючки шойччас.
Совхозын дас во бригадиралӧмсӧ ань шоныда казьтылӧ.
Матыссакӧд орччӧн
Сизимдас вит воысь дырджык олӧ Зинаида Сивкова Граддорын. Верӧсыс муса пӧлыслы, куим пиыслы да нылыслы ыджыд керка кыпӧдӧма. Ачыс фронтӧвик нэмсӧ зільӧма Максаковкаса кылӧдчан рейдын мастерӧн. Жаль, 2000 воын кувсьӧма.
Шань ныв-пи быдтӧма Зинаида Васильевна да, талун сылы матыссаяссяньыс пӧся радейтӧм да тӧжд вичмӧ. Неважӧнӧдз грездын олӧма да горт гӧгӧр уджсӧ ачыс на бергӧдӧма. Шуд вылӧ, неылын пиыс олӧ, колана здукӧ быдторйын отсалас. И сӧмын таво Галина нылыс вӧзйӧма тӧвйыны ас ордас Выльгортын благоустроитӧм патераын. Но шондӧдас пӧ да, шуӧ олӧма ань, быть муна Граддорӧ. Сэні пӧ ставыс ас, дона да лолавсьӧ кокниа!
Сиам Зинаида Васильевналы дзоньвидзалун, сьӧлӧм-лов вылын долыдлун, да мед радейтана йӧзыс век вӧліны орччӧн. Олӧмбыдӧн паныдасьлӧм сьӧкыдлунъяс вылӧ видзӧдтӧг ань тӧдӧ: сылы эм мый казьтывны да мыйӧн гӧрдитчыны.
Ирина Романова.
<> Комиӧдіс Елена Плетцер. Снимокъясыс авторлӧн да Зинаида Сивковалӧн гортса архивысь.