Республикаын талун уджтӧмалӧ 3.310 морт (кольӧм во вӧлӧма 9.175). Занятосьт шӧринъяс налы вӧзйӧны 13.607 уджаланін. Эм позянлун бӧрйыны шогмана нажӧтка. Нӧшта на государство весьтӧ позьӧ босьтны выль профессия.
Кыдзи тайӧс вӧчны да кодлы позьӧ мынтысьтӧг велӧдчыны? Мый вежсис содтӧд проф-образованиеын?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзис Сыктывкарса занятосьт шӧринысь профобразование юкӧнӧн веськӧдлысь Виолетта Кондратьева:
–Мӧйму сигӧртім «Демография» уджтас да уна мукӧд программа. Таво збыльмӧдам «Кадры» выль нацпроект.
Тайӧ уджтасыс шымыртӧ нӧшта нёль федеральнӧй проект: «Управление рынком труда», «Образование для рынка труда», «Человек труда» да «Активные меры содействия занятости». Буретш бӧръя сертиыс шуӧма йӧзӧс выль профессияӧ велӧдны.
Талун миян странаын оз тырмы уджалысьыс. Кольӧм нэмся шуштӧм ӧкмысдасӧд воясын этша чужис кагукыс. Та вӧсна талун кадръяс боксянь артмис аслыссяма «гуран». И тайӧ кыссяс во дас на. Уджалысьыс оз тырмы да, джӧмдалӧ экономика, удж рынок, странаса да государстволысь безопасносьт дорйысьыс коланаысь этша. Предприятие-организацияӧн тӧлка веськӧдлысь оз нин ӧвтыштчы уджалан стажтӧм том мортысь, оз ӧтдортны и нӧбасьысь аньӧс, ӧд во-мӧд мысти нин сійӧ бӧр локтас уджавны.
–Мыйӧн торъялӧ выль уджтасыс воддзасьыс?
–Миян медшӧр мог – дасьтыны колана специалистӧс предприятие-организациялы, кӧні оз тырмы уджалысьыс. Буретш таын медшӧр торъялӧмыс.
Водзті мортыс вермис бӧрйыны, кутшӧм профессияӧ велӧдчыны государство весьтӧ. А талун дасьтӧны специалистъясӧс, кодъяс стӧча колӧны уджӧн могмӧдысьлы. Та вӧсна занятосьт шӧринӧ шыӧдчысьӧс медводз тӧдмӧдӧны, кӧні кутшӧм специалистӧс виччысьӧны. Вермасны йитчыны уджӧн могмӧдыськӧд да тӧдмӧдны кандидаткӧд. И найӧ кӧ воасны ӧти кывйӧ, государство дон босьттӧг велӧдас мортсӧ. Проектас пырӧдчысьыс кырымалӧ уджӧн могмӧдыськӧд либӧ занятосьт службакӧд да велӧдчан учреждениеӧн веськӧдлыськӧд сёрнитчӧм, а курсъяс помалӧм бӧрын инасьӧ буретш тайӧ предприятиеас.
Колӧ стӧчмӧдны, регоператор вичмӧдӧм сьӧмсӧ вуджӧдӧ оз занятосьт шӧринӧ, а веськыда велӧдан учреждениеыслы. Но вӧчӧ тайӧс сӧмын сэк, кор мортыс инасяс удж вылӧ.
Кодкӧ кӧсйӧ кӧ босьтны мӧд профессия, но татшӧм специалистсӧ некӧн оз виччысьны, гӧгӧрвоана, государство та могысь сьӧм оз вичмӧд. Мортыслы вӧзъясны велӧдчыны мӧд специальносьтӧ.
А бӧрйысьны эм мыйысь. Федеральнӧй тшупӧдын лыддьӧдлӧма 360 профессия, должносьт да специальносьт.
Шуам, водзті декретын пукалысь ань вермис велӧдчыны дон вештытӧг парикмахерӧ, маникюр мастерӧ, а сэсся восьтыны ассьыс шырсянін, мастерскӧй да лоны самозанятӧйӧн. Талун тадзи оз артмы. Федеральнӧй документын лыддьӧдлӧм профессияяс лыдын абу парикмахер, косметолог, маникюр да педикюр мастер. Татшӧм уджалысьыс пӧ талун ёнасӧ оз ков. Но том мам вермас велӧдчыны специальносьтӧ, кутшӧм колӧ уджӧн могмӧдысьыслы.
Мӧйму нин «Демография» нацпроектлӧн «Содействие занятости» уджтас вылӧ подуласьӧмӧн Комиын В категорияа водительӧ позьӧ вӧлі велӧдчыны сӧмын Удораын. Мыйла? А сӧмын тайӧ районас оз тырмы шоперыс. Мукӧдлаын удж рыноклы татшӧмыс оз нин ков, сы вӧсна и оз велӧдны дон босьттӧг. Ӧд уджтасса медшӧр могыс абу сыын, мед быдӧнӧс велӧдны ветлыны машинаӧн, а медвойдӧр мед бырӧдны тайӧ тӧжд-могсӧ торъя кар-районын, предприятиеын, экономикаын да с.в. Мортыс велӧдчӧ оз сӧмын ас кӧсйӧм сертиыс, а медым чиніс уджтӧмалысьыс.
Россияын удж корсьысьяслы мынтысьтӧг позьӧ велӧдчыны ӧтчыд да ӧти программа серти.
–Кутшӧм велӧдан учреждениеяс збыльмӧдӧны уджтассӧ?
–Велӧдчан программасӧ збыльмӧдӧ нёль федеральнӧй оператор: Томскса национальнӧй туясян госуниверситет (ТГУ), Россия Федерацияса президент бердын народнӧй овмӧс да госслужба академия (РАНХИГС), профобразование сӧвмӧдан институт (ИРПО), Россия Федерацияын удж да йӧзӧс социальнӧя доръян министерстволӧн наука да туясян институт (ВНИИ труда).
Налӧн медшӧр мог – бӧрйыны регионъясын вуз-ссуз, кӧні мӧдасны велӧдны удж корсьысьӧс. Шуам, экскаваторса машинистӧс либӧ автобусса шоперӧс Сыктывкарын дасьтӧны автомеханика техникумын, ДОСААФ-ын, ӧтиӧд номера автошколаын. Велӧдчанінъясас программаяссӧ гӧгӧрбок донъялӧны да, шогмасны кӧ, федеральнӧй оператор пыртӧ найӧс реестрӧ да нацпроект збыльмӧдысь лыдӧ.
–Коді вермас босьтны выль профессия?
–Та боксянь эм нӧшта ӧти тӧдчана вежсьӧм. Программаас оз быдӧн вермы пырӧдчыны. Ве-лӧдчыны позьӧ 50 арӧсысь олӧмаджыклы, предпенсионерлы, бать-мамлы, кодъяс кагаыслы куим арӧс тыртӧдз пукалӧны сыкӧд гортас, уджтӧмалысь нывбабалы, коді быдтӧ квайт арӧсысь ичӧт-джык кагукӧс, инвалидлы, занятосьт службаӧ шыӧдчӧм уджтӧмалысьлы, спецоперацияса ветеранлы да СВО-ын усьӧмалӧн матыссалы. Таысь ӧтдор государство весьтӧ вермасны велӧдчыны 35 арӧсысь томджыкъяс, найӧ кӧ армияысь воӧм либӧ диплом босьтӧм бӧрын нёль тӧлысь эз вермыны инасьны удж вылӧ, абу кӧ шӧр да вылыс тшупӧда профобразование, но кӧсйӧны босьтны специальносьт.
–Кытчӧ колӧ шыӧдчыны?
–Та могысь медводз кора волыны миян шӧринӧ, юркарын Свобода уличаса 25-ӧд номера керкаӧ, 29-31-ӧд жыръясӧ выльлунсянь пекничаӧдз ӧкмыс час асывсянь 12-ӧдз да кык чассянь вит час рытӧдз. Сьӧрсьыд колӧ босьтны паспорт, ИНН, СНИЛС, трудкнижка, пенсия удостоверенньӧ, велӧдчӧм йылысь диплом, кага чужтӧм йылысь свидетельство да с.в.
Консультант да психолог дон босьттӧг нуӧдасны тестъяс, тӧдмаласны, кутшӧм удж тіянлы лӧсялӧ. Медводз колӧ гӧгӧрвоны, мый ті кӧсъянныд. Тшӧкыда тыдовтчӧ, мый кутшӧмкӧ профессияын мортыс вермис лоны енбиа специалистӧн, но сійӧ нэмсӧ зільӧма мӧдлаын. Талун быдӧнлӧн эм позянлун аддзыны сьӧлӧм серти удж и та могысь босьтны воддза профессияыскӧд йитчӧм содтӧд тӧдӧмлун либӧ велӧдчыны выль специальносьтӧ.
Специалисткӧд сёрнитігӧн тыдовтчӧ, кыдзи, кӧні да мый вылӧ олӧ мортыс, дзоньвидза-ӧ, кутшӧмӧсь сылӧн тӧдӧмлунъясыс да мый сяммӧ вӧчны, кӧнкӧ таӧдз уджавліс-ӧ, вичмӧ-ӧ кутшӧмкӧ социальнӧй отсӧг да с.в.
«Работа России» порталын эм зэв уна велӧдчан программа. Найӧс дасьтӧма профессияа и специальносьттӧм, челядя и ӧтка, декретын пукалысь и кага быдтысь аньлы. Миян специалистъяс отсаласны бӧрйыны шогмана программа, ыстыны порталас шыӧдчӧм, а велӧдчӧм бӧрас – инасьны удж вылӧ.
Нӧшта казьтышта, миян медшӧр мог – велӧдӧм кындзи инавны мортсӧ удж вылӧ. 75 прӧчентыс аддзӧны выль удж. Та вылӧ государство вичмӧдӧ сьӧм, но и стрӧга таысь юасьӧ.
Выль профессияӧ велӧдчӧм могысь шыӧдчӧмсӧ позьӧ ыстыны веськыда «Работа России» порталӧ. Куим лун мысти занятосьт службаӧ колӧ вайны документ-кабала, кӧні гижӧма, мый ті верманныд пырӧдчыны уджтасас. Тайӧс вӧчӧны велӧдчӧм заводитчӧмсяньыс 15 лунӧн водзджык.
И, дерт, программаас кӧ урчитӧма, кутшӧм дзоньвидзалуна мортӧс позьӧ велӧдны профессияас, занятосьт шӧринӧ ковмас вайны медосмотр прӧйдитӧм йылысь справка.
Удж корсьысьяслы, велӧдчыны окотитысьяслы оз ков майшасьны, а колӧ тшӧкыдджыка пыравны тшӧтш ӧтуввезйын «ВКонтакте» группаӧ, кӧні меститӧма миян шӧрин йылысь став юӧрсӧ. Найӧс быд лун выльмӧдӧны. И талун кӧ немтор эн аддзӧй, пыралӧй аски, мыйкӧ да, гашкӧ, воас сьӧлӧм вылад.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн.