Мый чужӧ медводз – кывъяс али шылад? Кытысь босьтчӧ ловби? Мыйӧн озыр музыкант олӧм? Тайӧ да мукӧдтор йылысь варовитім Комиын бура тӧдса автор, сьылысь, войтыркостса конкурсъясын уна пӧвста вермысь Сергей Кузьмичёвкӧд.
Неважӧн лои тӧдса, мый сылӧн «Тулыслӧн кӧр. Дыхание весны» сьыланкывйыс лои Ыджыд Вермӧмсянь 80 во тырӧм нимӧдан аслыспӧлӧс пасӧн. Сыысь козинсӧ – 160 сюрс шайт дон сертификат – авторыслы сетіс регионӧн веськӧдлысь Ростислав Гольдштейн.
Та бӧрын Сергейлысь интервью босьтісны республикаса медся тӧдчана СМИ. Эз пыксьы и миянкӧд сёрниысь. «Кыдзи чужис сьыланкывйыс?» юалӧм вылӧ сійӧ вочавидзис, ичӧтдырсянь на пӧ ветеранъяслысь война йылысь казьтылӧмъяссӧ кывзігӧн син водзӧ сувтлісны сійӧ кадся повзьӧдлана серпасъясыс. И тыш-кось йывсьыс век окота вӧлӧма гижны, но колӧма на сэтчӧдз «быдмыны». Айму вӧсна Ыджыд тышлы сиӧм медводдза сьыланыс – «Журавли» – артмӧма Победалы 75 во тыригкежлӧ.
Шыладыс – вирас
Музыкаыс Сергейлӧн вирас. Николай Иванович батьыс – енбиа гудӧкасьысь. Висьтавлӧма, сусед зон пӧ война вылысь бергӧдчис коктӧм, да мамыс ньӧбӧма гудӧксӧ ловрусӧ кыпӧдӧм, овны ышӧдӧм ради. Ворснысӧ зонмыс сідз абу и велалӧма, а сы дорӧ волывлысь Колялӧн тайӧ зэв кокниа артмӧма. Регыд мысти нывъяс кутӧмаӧсь чукӧстлыны том гудӧкасьысьӧс рытпукны. Грездас кадрильсӧ татшӧм мичаа ворснысӧ некод сэсся абу кужӧма.
Николайлӧн батьыс дзоньтавлӧма гудӧкъяс, таӧ велӧдчӧма аслас батьыслысь на, кодлӧн Москваын ворсанторъяс вӧчан быдса артель вӧлӧма. Тадзи кӧленаысь кӧленаӧ и вуджӧма шылад дорӧ муслуныс. Сергейлӧн рӧдвужыс нотаа грамота абу тӧдӧмаӧсь, но енбиыс вӧлӧма, и шыладсӧ «кылӧмаӧсь»-гӧгӧрвоӧмаӧсь. Ачыс жӧ велӧдчӧма ворсны аккордеонӧн первой классӧ мунтӧдзыс на, инструментсӧ батьыс ньӧбӧма кутшӧмкӧ чача пыдди.
Музыка школаас велӧдысьясыс чуймалӧмаӧсь баян классӧ воӧм зонка вылӧ видзӧдӧмӧн: ачыс инструмент сайсяньыс оз тыдав, а сэтшӧм кужӧмӧн босьталӧ шыладсӧ. Ак, кутшӧма тайӧ воӧма сылы сьӧлӧм вылас! А со теориясӧ абу радейтӧма. Сольфеджиосӧ да торъя литературасӧ мустӧмтӧмакодь. Ачыс сералӧ, Сӧвет кадӧ пӧ тай кило апельсин вӧлі ньӧбан, а «бӧж» пыдди сола помидор содтӧд йӧткыштасны. Тадзи жӧ и велӧдчигас артмӧма.
Баяныд и армияад баян
Кӧкъямысӧд класс помалӧм бӧрын Сергей пырӧма велӧдчыны Воркутаса музыка училищеӧ.
Зэв бур кад вӧлӧма. Вежӧрас тшупӧмаӧсь студент агитбригадаӧн тундраӧ кӧр видзысьяс дорӧ вертолётӧн ветлӧмъясыс.
Кольӧма паметяс и Воркутаса пионер керкаысь том лётчик-космонавтъяскӧд герой-каръяс кытшовтӧмыс. Сергей зільӧма сэн музработникӧн. Котласӧдз мунӧмаӧсь поездӧн, сэсянь теплоходӧн Войвыв Двина, Кама да Волга кузя Волгоградӧдз да Астраханьӧдз. Отрадная станицаын «Ленинский путь» колхозын быдса тӧлысь уджалӧмаӧсь да шойччӧмаӧсь. Чукӧртӧмаӧсь-идралӧмаӧсь помидор, кукуруза, яблӧг. Рытъяснас бипур дорын сьылӧмаӧсь-пукалӧмаӧсь. Сёрӧнджык волӧмаӧсь Бакуӧ, Ереванӧ, Тбилисиӧ. Быдтасъясыс вӧлӧмаӧсь 13-15 арӧсаӧсь, музработник – муртса ыджыдджык.
Училищесӧ помалӧм мысьт том специалист бергӧдчӧма Мылдінӧ да куим во велӧдӧма томуловӧс ворсны баянӧн.
А сэсся воӧма армияӧ мунан кад. Веськалӧма пытшкӧс войскаӧ рытыввыв Казахстанын Каспий саридз берегын Шевченко (ӧнія Актау) карӧ. Во джын мысти вуджӧма Туркестанса Гӧрд Знамяа военнӧй кытшын сьылан да йӧктан ансамбльӧ, кодкӧд сэсся Шӧр Азиясӧ матӧ ставнас кы-тшовтӧмаӧсь.
Служба помасьӧм бӧрас эськӧ вӧлӧм кольӧдӧны ансамбляс, да СССР киссян кадад та йылысь и сёрниыс абу вӧлӧма.
Регыд мысти Сергей Николаевичлы вӧзйӧмаӧсь уджавны Сыктывкарса культура колледжын, да дас кык во велӧдӧма сэтчӧс студентъясӧс ворсны баянӧн да тшӧтш и концертмейстералӧма.
Уджсьыс орӧдчывтӧг босьтӧма Санкт-Петербургса культура да искусство университетын хормейстер специальносьт.
Сьыланкыв мичмӧдӧмӧн
Сійӧ воясыс вӧлӧмаӧсь шыладӧн, быдсикас фестивальӧн, гастрольӧн, выль ёртъясӧн да тӧдчана лоӧмторъясӧн озырӧсь.
1995 воын Сергей Кузьмичёв тшӧтш уджалӧма нималана «Сигудӧк» сьылан-йӧктан ансамбльын. Томулов котырнас, кытчӧ бӧрйылӧмаӧсь кызвыннас Сыктывкарса ГПТУ-34-ын велӧдчысьясӧс, пырӧдчылӧмаӧсь Францияын да Бельгияын войтыркостса фестивальӧ.
–Москвасянь автобусӧн мунім Белоруссия, Польша, Германия пыр, – казьтылӧ. – Вӧлім нелямынӧн – йӧктысьяс да барабана, ритм-гитараа, бас-гитараа, домраа, балалайкаа, баяна, гуслиа, флейтаа оркестр. Гастролируйтім тӧлысьӧн-джынйӧн. Петкӧдчим кык фестивальын, снимайтчим Парижын «Antenne 2» студияын. Миянкӧд тшӧтш ветліс ӧкмысдасӧд воясся поп-индустрияса медся нималана «кодзувъясысь» ӧти – Британияысь «Дюран Дюран» группа. Сійӧ кадас «Сигудӧкыд» паськыда нималіс-юргис. Петкӧдчылім век «Бис!» горзӧм улӧ. А кутшӧм трюкъяс зонъяс вӧчалісны!
Творчество боксянь топыда ёртасьӧмаӧсь и Чилимдінысь «Русь Печорская» фольклор-этнография ансамблькӧд. Матысянь тӧдмасьӧмаӧсь 1996 воын Байкалӧ старообрядеч культуралы сиӧм войтыркостса фестиваль вылӧ ветлігӧн. Кӧрт туй кузя нёль лун мунігкості Сергей велалӧма гудӧкасьны, кӧть эськӧ таӧдз сійӧс киас абу босьтлӧма, удитӧма тӧдмасьны репертуарнас да дасьтысьны петкӧдчигкежлӧ. Тайӧ жӧ котырыскӧд сэсся ветлӧмаӧсь Венгрияӧ Дунай бердын фольклорлы сиӧм фестиваль вылӧ. Та бӧрын найӧс, фольклор фестивальса лауреатъясӧс, корлӧма ас дорас Россияса народнӧй артистка, «Русская песня» ансамбль котыртысь да сэтчӧс художествоа веськӧдлысь Надежда Бабкина. Тайӧ аддзысьлӧм йывсьыс кольӧмаӧсь зэв шоныд казьтылӧмъяс.
Кольӧм каднас Сергей Кузьмичёв аккомпанируйтӧма-ворсӧма регионса культураын уна нималана мортлы: республикаса народнӧй артистка Вера Булышевалы, Россияса культураын заслуженнӧй уджалысь, «коми колипкай» Лидия Логиновалы, опера да балет театрса солистъяс Ольга Сосновскаялы да Владимир Юрковскийлы. Сцена вылын петкӧдчигкежлӧ пӧ окотапырысь дасьтысьлі, ворсанногсӧ гӧгӧрбок думыштӧмӧн. Кыдзи пӧ орнамент-серыд мичмӧдӧ сценавывса костюмтӧ, сідзи и инструментӧн ворсӧмыс вӧчӧ сьыланкывсӧ аслыспӧлӧсӧн, мукӧдысь торъяланаӧн.
Кадысь кадӧ Сергей вевъялӧма и «Русское радиоын» реклама роликъяслы шылад гижны.
Вужвыйӧн вежсьӧм
Гаж-фестивальын петкӧдчӧм кындзи мужичӧй и мӧд кывкутана удж вӧчӧма – госслужба да веськӧдлан академияын босьтӧма вылыс тшупӧда мӧд образование, велӧдчӧма юриспруденция нырвизьын.
Шуӧ, век пӧ кӧсйи пыдісянь тӧдны оланпасъяс, юр выв тырӧн суныштлыны сэтчӧ.
Вуз помалӧм бӧрын олӧмыс вужвыйӧн вежсьӧма – босьтчӧма зільны Сыктывкарын ёрд пристав службаын. Но баянсьыс абу эновтчӧма.
Думыштлыны кӧ, пӧрадок видзӧм-ёрдыс да творчествоыс некыдз оз йитчыны. Но, вӧлӧмкӧ, ӧтиыс мӧдыслы ньӧти оз мешайт. Музыкаыс пӧ эз нин ло уджӧн да, окота лои мыйкӧ выльтор видлыны.
–Вӧзйисны Сыктывкарса культура да искусство сӧвмӧдан керка бердын «Шудлун» йӧзкостса котыркӧд рытъяснас уджавны да, шуи видлыны.
Хорӧ ветлысьясыс – ставӧн верстьӧ йӧз да, мися, мый выльӧ ме найӧс велӧдны верма? Вӧлӧмкӧ, верма. Накӧд нокыс сьӧлӧм вылӧ воис.
Коркӧ ассьым шыладӧс ворсі да кори корсьны сы улӧ лӧсялана кывбур. Регыд мысти и вайисны Светлана Говорухиналысь кывъяссӧ, и гижӧдыс лӧсьыда пуксис шылад улӧ. Телефонӧ гижим сьыланкывсӧ, сійӧ тшӧтш «Шудлун» нима лои, медым бӧрыннас помӧдз шыльӧдыштны-лӧсьӧдны.
А хорӧ ветлысьяс вӧзйисны ыстыны сійӧс ӧнія коми сьыланкывлы сиӧм «Василей» гаж дасьтысьяслы. Ме эськӧ пыкси, мися, «уль» на, сы вылын уджавны да уджавны. Но нывбабаясыд венісны менӧ, и миян сьыланным босьтіс 2016 воын тайӧ фестиваляс Гран-при.
Сійӧ вермӧмыс и ыззьӧдӧма водзӧ гижнысӧ. Сергей босьтчӧма тэчны аслас кывбуръяс серти сьыланкывъяс да нӧшта на кыкысь шедӧдлӧма «Василейын» Гран-при.
Тайӧ «чой паныдыс» нёльӧдысь кавшасьны абу кутӧма, а ырыштчӧма ыджыдджыктор вылӧ – видлӧма вынсӧ Казаньын войтыркостса конкурсын. И тайӧ сылӧн артмӧма, лоӧма первой тшупӧда лауреатӧн. А «Марья» да «Моя деревня» сьыланкывъяссӧ пыртӧмаӧсь XXI нэмся композиторъяслӧн хрестоматияӧ.
Сергей Кузьмичёвлысь Коми Республикалы 100 во тыригкежлӧ гижӧм «Зорька ранняясӧ» вӧлі шуӧма регионлы сиӧм медбур сьыланкывйӧн. Сёрӧнджык сійӧ юргӧма да шедӧдӧма мӧд места Финляндияса Туркуын композиторъяс пӧвстын Ян Сибелиус нима конкурсын. Медводдзасӧ сэки некодлы абу сетӧмаӧсь. А Санкт-Петербургын «Новые мелодии» войтыркостса конкурсын «Зорькасӧ» шуӧмаӧсь «Любители» нимпасын кыкӧн-куимӧн ливкйӧдлан эстрадаса медбур сьыланӧн.
«Марья» Малаховӧдз вайӧдӧма
И сэки мужичӧй шуӧма видлыны нӧшта на мыйкӧ выльтор. Звукорежиссёр Игорь Желобнёв отсӧгӧн «Северная околица» йӧзкостса сьылан ансамбльысь артисткаяс Наталья Макаровакӧд да Антонина Антоновакӧд босьтчӧма дасьтыны клипъяс. Медводз вӧлӧма «С Новым годом, Сыктывкар!», сы бӧрын – «Метель», «Еду домой», «Эх, Коля!», «Луна», «Россия»…
«Марья» клипсӧ йӧзӧдӧм бӧрын регыд мысти Сергейлы триньӧбтӧмаӧсь да корӧмаӧсь Андрей Малаховлӧн «Песни от всей души» программаӧ. Гоз-мӧд лун мысти нин «Околицаысь» уджъёртъясыскӧд вӧлӧмаӧсь Москваын. Казьтылӧ, вабергачӧ пӧ быттьӧ веськавлім, вӧтын моз ӧдйӧ ставыс лэбовтіс-гартчис. Колӧ шуны, «Марьясӧ» Ютубын видзӧдӧмаӧсь 350-ысь унджык сюрсысь.
–Ӧтуввезйын уджъяссӧ йӧзӧдӧ Игорь. Менам весиг смартфоныс абу, кнопкаа телефонӧн вӧдитча, – нюмъялӧ Сергей. – Интернетын ог пукав, телевизор ог видзӧд. Кӧсъя овны лёксьыс-омӧльсьыс бокын, сӧстӧм вӧр-ваын да бур йӧзкӧд орччӧн.
«Олӧмӧс шыладӧн йиті…»
–Мый ышӧдӧ гижны сьыланъяссӧ? Мича вӧр-ваыс ыззьӧдӧ?
–Ме эськӧ тадз эг шу. Оз овлы сэтшӧмыс, медым аддзи мича вӧр-ва серпас – и чужис сьыланкыв. Ме верма гижны быдтор йылысь, но мед тайӧ вӧрзьӧдіс сьӧлӧмӧс, шызьӧдіс лолӧс, и окота лоис юксьыны сьӧлӧмкылӧмӧн. Темаыс кӧ абу сьӧлӧм серти, весиг ог босьтчы гижнысӧ. Ме асшӧра художник. Овлӧ, вӧзйӧны кодлӧнкӧ кывъяс улӧ гижны шылад, да векджык пыкся. Ог сяммы авторыслысь сьӧлӧмкылӧмсӧ ас пыр нуӧдны да. Артмӧ дась керка ньӧбӧм да сійӧс вужвыйӧныс вежлалӧм кодь кымын. Кокньыдджык выльӧс кыпӧдны.
–А мый чужӧ медводз – кывбур али шылад?
–Кор кыдзи. Мукӧддырйиыс ӧтпырйӧ кыкнанныс ылькмунӧ-чужӧ.
–Водзӧ вылӧ эмӧсь нин кутшӧмкӧ мӧвпъяс?
–Талун кежлӧ абу. Менам творческӧй олӧмӧй пуӧмӧн пуис. Велавсьӧма да, ӧні ёнджыкасӧ ньылыд кывта-гижа. Мукӧддырйиыс чайта: став коланасӧ вӧчи-збыльмӧді нин. Водзӧ вылӧ сэсся видзӧдлам. Окота ветлыны кытчӧкӧ путешествуйтны. Уналаӧ нин волі, а, шуам, Ылі Асыввылын эг на вӧв.
Бӧръяпом Сергей Кузьмичёв пасйис, некор пӧ эг каитчыв олӧмӧс шыладӧн йитӧмысь. Сійӧ пӧ вӧтлӧ лёк, майшасяна мӧвпъяс да нуӧдӧ мӧд мирӧ. Лӧнь да бур руа мирӧ.
Елена Савина.
<> Комиӧдіс Елена Плетцер. Снимокъясыс Сергей Кузьмичёвлӧн гортса архивысь.