Воркутаса Б.А.Мордвинов нима драмтеатрын репертуарыс бур постановкаясӧн озыр. На лыдысь ӧти — Антон Чехов серти «Милые бранятся — только тешатся!». Режиссёр-постановщикыс Захар Комлев йитӧма «Предложение» да «Медведь» ӧти акта пьесаяс.
Ӧнія кадӧ театръясын йӧза, ловъя искусство видзӧдны унаӧн радейтӧны да. Да и сьӧкыд кадӧ окота шойччыштны, сералыштны, кыпӧдны лов.
«Милые бранятся — только тешатся!» нимыс нин ышӧдӧ волыны видзӧдны спектакльсӧ, кӧні вель уна шмонь-тешыс. И Воркутаса театрлӧн тайӧ постановкаыс буретш лӧсялана. Артистъяс кык час чӧж сідз гажӧдасны, мый вунӧдлан быдлунъя тӧжд-ноктӧ да асьтӧ кылан шудаӧн.
Меным мойвиис видзӧдны Воркутаса драмтеатрлысь серамбана водевильсӧ, артистъяслысь виртуознӧя ворсӧмсӧ кольӧм 2024 вося октябрын, кор найӧ волісны гастрольӧн Сыктывкарӧ. Пасъя, налӧн вӧлі быдса тур, петкӧдчисны и Ухтаын да Печораын.
И сідз, XIX-XX нэмъясся гижысьяслӧн творчествоын гозъякост олӧм — сюрӧс дасьтӧмын медся тӧдчана.
Вель уна та йылысь гижӧдыс Ибсенлӧн, Стриндберглӧн, Шоулӧн, Брехтлӧн да Чеховлӧн.
Шуам, нималана норвежеч Генрих Ибсен коркӧ шемӧсмӧдіс ставнас Европасӧ «Кукольный дом» (1879 во) драмаӧн, кӧні ань мӧвпыштӧ мунны семьяысь, медым кыпӧдны ассьыс тӧдчанлунсӧ.
Швецияысь жӧ Август Стриндберг гижис сарказмӧн гозъякост олӧм йылысь новеллаяса быдса цикл, кодлы сетіс «Супружеские идиллии» (1884-1886) ӧтувъя ним.
Колӧ пасйыны и сійӧс, мый Стриндберглысь «Фрёкен Жюли» (1888 во) да «Отец» (1887 во) пьесаяссӧ ӧнӧдз пуктӧны мир пасьталаын.
Антон Павлович Чехов Европаса драмаӧн ыззьӧм бӧрын тшӧтш жӧ гижис тайӧ нырвизьын.
Медводз муслун йылысь кыпыда да кокньыда, а сэсся произведениеясас кыпыд ловруыс вежсис — лоис гажтӧм да шог («О любви», «Дама с собачкой», «Анна на шее» да с.в.).
Петербургса «Новое время» газетын йӧзӧдчигӧн Антоша Чехонте радейтны кӧсйӧм йылысь гижис сӧмын серамбана тешъяс, на лыдын «Предложение» да «Медведь» ӧти акта пьесаяс (1888-1889 вояс), кодъяс ӧнӧдз нималӧны мир пасьталаын театръяслӧн репертуарын.
Унаӧс найӧс йитӧны ӧти спектакльӧ, кыдзи и Воркутаса Б.А.Мордвинов нима драмтеатрын.
«Милыеын» Чеховлӧн серамбана пьесаысь тешкодь йӧз — жӧникъяс, ӧтка нывъяс, дӧваяс да дӧвечьяс — корсьӧны муслун.
Захар Комлев босьтӧма Чеховлысь «короткометражкаяссӧ» да дасьтӧма кык юкӧна быдса «метр».
Медводдза актыс заводитчӧ аслыспӧлӧс прологӧн, кӧні кыкнан пьесасьыс геройясыс паныдасьӧны вӧралігӧн.
Сук бадь, кыз кока пуяслӧн вуджӧр, вӧр керка (сценографияыс Екатерина Давыдовалӧн)… Тайӧ висьталӧ, мый геройяс кыйсьӧны рытнас.
Кыськӧ пемыдысь, сцена пытшсьыс петӧ пищаля латшкӧс тушаа мужичӧй да тшӧктӧ понсӧ туявны зверӧс.
Сэсся петӧны пищаля жӧ нӧшта кык мужичӧй: ӧтиыс а-ля норфолк пинжака, мӧдыс — тулупа. Тайӧ Степан Степанович Чубуков (Николай Аникин), Иван Васильевич Ломов (Анатолий Жуков) да Григорий Степанович Смирнов (Захар Комлев) — «Предложение» да «Медведь» пьесаясысь геройяс.
Найӧ асланыс ёрта сёрниын пыртӧны видзӧдысьӧс спектакльӧ, мукӧддырйиыс репликаяссӧ босьтӧны мӧд персонажъяслысь. И видзӧдысь нин виччысьӧ мыйкӧ сэтшӧмтор…
Смирнов. — Став нывбабаыс, том кӧть арлыда, чегъясьӧны, вежнясьӧны, дзирнясьӧны, суклясьӧны, лӧгалысьӧсь, пӧръясьӧны, инас оз ӧшйыны, горшӧсь, некодӧс оз жалитны… Дас кыкӧс ме эновті, ӧкмысӧн менӧ… Но ӧні менӧ он ылӧдлӧй! Тырмас!
Ломов. — …гӧтыртӧг меным оз позь… арлыд, кыдз шуласны…
И друг Ломовлы веськалӧ небыдінас пищальӧн лыйысь суседыс, невестапуыслӧн батьыс Степан Степанович Чубуков.
И тайӧ лыйӧмсӧ позьӧ донъявны кык ног: ӧтикӧ, кыйсигӧн лоӧмтор, а мӧдкӧ, жӧникӧс «кыйӧм». Ӧд небыдінас ранитчӧм Иван Васильевич та бӧрын мунӧ корасьны Чубуковлӧн Наталья Степановна ныв дорӧ (Александра Артемьева).
Корасьӧмыс заводитчӧ шылада-водевиля нӧшта ӧти прологӧн (композиторыс Динар Хаматнуров) — служанкаяс ворсӧдчӧны Чубуковлӧн слугакӧд.
Чехов пасйӧма Ломовӧс кыдз «кызіник, ён, но быдторсьыс полысь-видзчысьысь помещик». Спектакльын сійӧс ворсӧ Анатолий Жуков — сӧнӧд, статя мужичӧй.
Наталья Степановнаӧс коралігӧн Анатолий Жуков вӧчис быдса пластика этюд, кӧні тешкодя петкӧдліс доймӧм коксӧ.
Дум вылӧ весиг уси Михаил Козаковлӧн «Здравствуйте, я ваша тётяысь!» геройыс аслас тӧдса кывтэчаснас: «Ме пӧрысь салдат да ог тӧд муслун йылысь кывъяс».
Но кыдзи кӧть эз мешайт доймӧм кокыд, быть коліс корсьны муслун йылысь кывъяс, мед коравны аньӧс.
Медводз Ломовлы коліс сёрнитлыны и Степан Степановичкӧд (ранитчӧм жӧникӧс сійӧ вочааліс вирӧсь партукӧн, буретш пӧ вӧрса порсьлысь яйсӧ керала, кодӧс тай лыйисны).
«Лыйисны» кывйысь Иван Васильевичӧс шогӧдӧ (помнитам ӧд, кодлы кытчӧ веськалісны вӧралігӧн), а пуксьыны тшӧктӧмысь тайкӧ оз бӧрддзы.
Вӧдитчыны кӧ Антон Павловичлӧн кывъясӧн, позьӧ шуны: «Пьеса заводитчигӧн кӧ стенын ӧшалӧ пищаль, то помас сійӧ быть лыяс».
«Милыеын» жӧ пищальыс лыйӧ пыр жӧ кытчӧ колӧ. Кор Ломов шуӧ, мый локтіс коравны сусед нывсӧ, Чубуков весиг шлап пуксис. И ланьтӧдчис, быттьӧ вӧралігӧн, медым эз повзьы зверыс (жӧникыс), а сэсся нин выльысь юаліс, кутшӧм могӧн воисны.
Чубуков-Аникин — олӧмсӧ радейтысь, ӧдйӧ пузьысь (скӧрман татчӧ!) — быттьӧ Енмыслы, а эз Ломовлы нимкодьпырысь шу: «тайӧ вӧлі менам векся гуся кӧсйӧм!», — да дзик пыр чукӧстӧ нывсӧ. Но сэсся лоӧ оз сідз, кыдзи колӧ…
Видзӧдысь, коді лыддьыліс либӧ видзӧдліс Чеховлысь «Предложениесӧ», тӧдӧ, мый Иван Васильевичлӧн гӧтрасьны кӧсйӧмыс пӧрӧ некодлы ковтӧм венӧ: кодлӧн Воловьи лужки муыс…
Ломовлы колӧ чотігтыр мунны. «Юрӧ кучкис, бокӧ бытшнитіс, шуйга кокӧй лигышмуніс, кула…» Ломовлысь шогӧ вӧйӧмсӧ Чехов вӧчӧ серамбанаӧн. И водзас вӧралігӧн ранитчӧмыс тані вӧлі зэв колана.
Анатолий Жуков зэв бура ворсӧ Ломовӧс. Сылӧн ӧтарӧ-мӧдарӧ шыбласьӧмыс: муяс вӧсна вен, кодлӧн бурджык кысян понйыс, да корасигӧн романтизмыс ӧтпырйӧ и тешкодь, и жальлун петӧ.
Чубуковъяс жӧ, мӧдарӧ, пыр дзоньвидзаӧсь, Николай Аникинлӧн да Александра Артемьевалӧн геройясыслӧн некыті оз вись, кыдз шуласны, ӧш кодь ёнӧсь. Но олӧмныс тшӧтш жӧ тыртӧм. Кӧть эськӧ и кыпыд лолаӧсь.
Бӧръя сценаыс (кор батьыс котралӧ ӧбразӧн, мед бласлӧвитны ичмонь гозъяӧс) торйӧн нин эскӧдӧ бурас — Наталья Степановна да Иван Васильевич окыштчӧны.
Тані Чеховлӧн фельетона шмоньыс гӧрддзасьӧ театрса ышмӧмкӧд, да и режиссёрлӧн аслыспӧлӧс выльпыртӧмъясӧн, мый тыдовтчӧ мӧд миниатюраын.
«Медведь» пьеса — ыджыд спектакль юкӧн, кӧні сёрниыс мунӧ быдлунъя нокӧ дзугсьӧм морт йылысь, кодӧс олӧм гажыс кытшовтӧ бокиті.
Елена Ивановна Попова помещица нӧшта на и вӧйӧма шогӧ, верӧсыс кувсьӧма да.
Ольга Коколевская первойсяньыс ворсӧ шогалысь Поповаӧс вывтіасьӧмӧн: «олӧмӧй помасис…», «ме ачымӧс гуалі», «ми кыкнанным кувсим», мый вылӧ залын пукалысьяс гораа сералӧны. Сылӧн весиг мыгӧрыс кутшӧмкӧ демон сяма: и макияжыс, и паськӧмыс сьӧд.
Смирнов (Захар Комлев) синнас видзӧдны оз вермы аньясӧс, кыдзи и колӧ скӧр да стрӧг, но веж петкӧдлана, абу на пӧрысь помещиклы. Тшӧкыда радейтӧ шуны: «Дас кык аньӧс ме эновті, ӧкмысыс — менӧ!».
И тешкодь, и эскӧдана. Та вӧсна «розя бан бока дӧва» оз вермы дыр кутчысьны, кувсьӧм верӧсыс думсьыс вунӧ.
И та пӧрйӧ быть колӧ казьтыштны шонъянӧйсӧ, коді кӧть и мӧдаръюгыдын нин, но сценавывса тӧдчана персонаж.
Чеховлӧн сійӧс пасйӧма сӧмын портрет вылын, код вылӧ шогпырысь видзӧдӧ Попова. А со Захар Комлевлӧн постановкаын Портретыс — быдса роль (ворсӧ Андрей Грачев). Пӧжалуй, тайӧ — режиссёрлӧн медся бур мӧвп.
Пьесаыс сідзи нин тешкодь, а ловъя Портрет содтӧ на комизмсӧ. Сійӧ тані став персонажыслӧн вомъёрт. Ӧтилысь чӧла кывзӧ элясьӧмсӧ, мӧдӧс дивитӧ, а коймӧдкӧд и тшӧтш юӧ.
И бара жӧ колӧ ошкыштны Захар Комлевлысь енбиалунсӧ, кыдзи сійӧ сяммис лӧсьӧдны-ворсны Чеховлысь гижӧдсӧ.
Шуам, «Морт! Вай водка румка!» реплика вӧчис сэтшӧм тешкодьӧн, мый залын пукалысьяс пасьмунісны серамысла.
Сьӧд лентаӧн ӧшӧдӧм портрет (Екатерина Давыдова сійӧс мастера вӧчӧма декорация стенас ӧшинь-рамаӧ) виччысьтӧг ловзис, кор аддзис, кыдзи помещик аслыс кисьтӧ поконикӧс казьтылӧм могысь дасьтӧм водка.
Код тӧдас, гашкӧ, тайӧ гажмыштӧм помещиклы каститчӧ, гашкӧ, збыль, но Смирнов мыччӧ нин румкасӧ Портретлы. Мӧдыс, дерт, оз бӧрыньт. А сэсся нин пырӧ Поповалӧн слугаыс, Лука (Анатолий Аноприенко), да, рочасьыштны кӧ, «сообразили на троих».
Ӧтка помещица ӧні нин абу шонъянӧй верӧс вӧснаыс бӧрдысь ань, а зэв на ыззьӧдана. Дерт, сэсся Смирновлӧн сьӧлӧмыс вӧрзис.
Тырмымӧн вӧлі час, медым Ольга Коколевская петкӧдліс асьсӧ комедия-драмаын енбиа ворсысьӧн. А казьтыштны кӧ на костын дуэльсӧ, кыдзи найӧ велӧдӧны ӧта-мӧдсӧ лыйны — видзӧдысь бара жӧ гылыда сераліс.
И, дерт, помасьӧ лӧглуныс пӧся окыштчӧмӧн. И залын пукалысьяс Лукакӧд тшӧтш кыпыда горӧдӧны «Батюшки!» да сералігтыр гораа клопайтӧны.
<> Любовь БОЯРСКАЯ. Снимокъясыс Б.А.Мордвинов нима драмтеатр архивысь.