Кулӧмдінса шӧр школаын воддза воын восьтісны вӧвлӧм велӧдчысьяс, торъя военнӧй операцияын пӧгибнитӧм Александр Николаевич Маскиевӧс, Максим Николаевич Елфимовӧс, Юрий Алексеевич Зезеговӧс, Евгений Витальевич Мишаринӧс казьтылан пӧвъяс.
Чукӧрчылісны унаӧн: велӧдысьяс, велӧдчысьяс, чина йӧз, геройяслӧн матыссаясыс, сиктын олысьяс. И быдӧнлӧн вӧлі ыджыд кӧсйӧм, медым ӧдйӧджык воис Победа, да дзоньвидзаӧн бергӧдчисны гортаныс спецоперацияын служитысьяс. Но лоисны выль воштӧмъяс: пӧгибнитісны Кулӧмдінса шӧр школа помалысь Илья Анатольевич Луканин да Дмитрий Владимирович Изъюров.
Школаын оз вунӧдны ассьыныс быдтасъяссӧ да вӧчӧны унатор, медым на йылысь паськыдджыка тӧдісны верстьӧ и томулов. Максим Елфимов нима кадет классысь ныв-зон ветлісны нин Псковӧ, кӧні служитіс сійӧ. Геройяслӧн чужан лунъясӧ бура велӧдчысьяс сулалӧны почёт караулын. Школаӧ корлывлӧны аддзысьлыны бать-мамнысӧ, гӧтыръяссӧ.
А тайӧ гижӧдын тӧдмӧда зэв тӧдчана уджӧн, мый вӧчисны спецоперацияын пӧгибнитӧм вӧвлӧм велӧдчысьясӧс казьтылӧм могысь Кулӧмдінса шӧр школаын водзмӧстчысьяс.
«Как прекрасна Земля, а на ней Человек». Рочышті сы вӧсна, медым эз ло торкӧма Сергей Есенинлӧн кывбурысь мича кывъяса небӧг нимсӧ. Енлы моз копыртчана тайӧ уджыс ӧні школаса музей дӧзьӧр улын. Но оз буссьы джаджйын, а пыр кодлӧнкӧ киын, видлалӧны велӧдчысьяс, босьтлӧны велӧдысьяс, бать-мам, тӧдмасьӧны школаӧ мукӧд волысьяс.
Ӧні сійӧ менам киын. Вай листалыштам да казьтыштам том зонъясӧс, ассьыным геройясӧс.
Ставыс вӧлі бур…
Александр Маскиев. Служитіс Мурманск обласьтса Печенга районын Войвыв флотса артиллеристъяслӧн реактивнӧй взводын боевӧй машинаса командирӧн.
Таӧдз во вӧлі армияын Североморскын, а сэсся кольччис служитны контракт серти. Велӧдчис оператор-топогеодезистӧ.
Пӧгибнитіс 2022 вося февраль 25 лунӧ Украинаын Харьков обласьтса Пятихатка сиктын. Александрлӧн олӧмыс орис 28 арӧсӧн.
Саша дзолясяньыс вӧлі шань да сибыд, пыр дась вӧлі отсавны ёртъясыслы. Водз колис батьтӧг да мужичӧй удж вӧчӧмын вӧлі мамыслы пыкӧдӧн. Радейтіс спорт, дзюдоын да самбоын бура петкӧдчӧмысь эмӧсь почёт грамотаяс.
Казьтывлӧ зонка йылысь сылӧн медводдза велӧдысь Альбина Борисовна Юшкова: «Син водзын на, кыдзи мамыс киӧдыс кутӧмӧн вайӧдіс Сашаӧс классӧ: дзоляник тушаа, лым еджыд дӧ-рӧма, морӧс бердас топӧдӧм дзоридзьяссӧ пыр жӧ мыччис меным.
Урокъяс вылын эз вильшась, кӧть ачыс вӧлі визув.
Радейтіс физкультура да математика. Торъяліс мукӧдсьыс аслас шмоньӧн, та вӧсна и ёртыс сылӧн вӧлі уна».
2022 вося февраль 24 лунӧ Александр аслас боевӧй машинаӧн мунӧма спецоперация вылӧ…
Пӧгибнитӧм бӧрас командирныслысь повтӧмлунсӧ вылӧ донъялӧмӧн ёртъясыс сетӧмаӧсь машинаыслы Александр Маскиев ним.
* * *
Александр Маскиев Екатерина гӧтырыскӧд быдтісны Олеся нылӧс. Волісны шойччыны Кулӧмдінӧ. Мурманскын ветліс Победа парад вылӧ. Служитанінсяньыс Валентина Николаевна мамыслы волісны аттьӧалана письмӧяс. Ставыс вӧлі бур…
Кор колӧ дорйыны Чужан му
Юрий Зезегов чужис-быдмис Носимын. Помаліс Кулӧмдінса шӧр школа, велӧдчис милициялӧн вылыс тшупӧда школаын. Кӧть кутшӧм чинын эз вӧв, некымын во уджаліс и юристӧн, быдлаын пыдди пуктісны кывкутӧмсьыс.
Торъя военнӧй операция вылӧ мунтӧдзыс охранникаліс «Монди СЛПК» акционер котырын. Украинаӧ мӧдӧдчӧм водзвылас воліс бать-мам дорас да лӧньӧдіс налысь сьӧлӧмнысӧ, эскӧдіс, мый оз вермы сулавны бокын, кор колӧ дорйыны Чужан му.
Елена Немцова воча чойыс тӧдчӧдіс, мый та вылӧ зонмӧс ышӧдіс и бать-мамыслӧн пыдди пуктана олӧмӧн быдтӧмыс, Айму вӧсна Ыджыд тышын пӧльыслӧн повтӧмлуныс.
Юрий вӧлі стрелкӧвӧй батальонын ротаса пулемётчикӧн. Пӧгибнитіс 2022 вося август 19 лунӧ Донецк обласьтса Соледар кар вӧсна тыш-косьын.
Сылӧн классрук Тамара Михайловна Нестерова гижис альбом лист бокӧ: «Велӧдчис бура, ворсіс гитараӧн, мичаа сьыліс. Песіс вын-эбӧссӧ спортын, коркӧ волі гортас да аддзывлі стен тырыс грамота, мукӧд награда.
Радейтіс чери кыйны, вӧравны. Зумыда кутіс семьясӧ, вӧлі радейтана верӧсӧн да батьӧн. Пӧгибнитіс кыдз герой. Татшӧмъясыс и эскӧдӧны миянӧс, мый Россияным некор оз сетчы вӧрӧглы».
Пиыс батьсӧ эз нин аддзыв
Гвардияса старшӧй лейтенант Максим Елфимов служитіс Псковын десантикъяслӧн штурмӧвӧй ротаса командирӧс вежысьӧн. Пуктіс юрсӧ 2022 вося сентябрь 3 лунӧ Украинаын Херсон обласьтса Брускинское посёлокын.
Пӧгибнитӧм бӧрас пасйисны Мужество орденӧн. А таӧдз вӧліны нин наградаяс, тшӧтш и «За заслуги перед Отечеством» мӧд степеня орденлӧн мечьяса да «За особые заслуги» медальяс.
Максимлӧн Екатерина Трофимовна пӧчыс коркӧ нимкодьпырысь висьтавліс, мый внукыс школаын велӧдчигас на дасьтысис лоны военнӧйӧн: велӧдчис бура, песіс вын-эбӧссӧ спортын.
Школа помалӧм бӧрын пырис велӧдчыны Рязаньса вылыс тшупӧда военнӧй училищеӧ, вӧлі Москваын Гӧрд изэрдын Победалы сиӧм парад вылын. Гӧтрасис. Училище помалӧм бӧрас служитны ыстісны Псковӧ.
Кык во мысти сетісны старшӧй лейтенант чин да индісны десантникъяслӧн штурмӧвӧй ротаса командирӧс вежысьӧн.
Торъя военнӧй операция вылӧ Максим веськаліс 2022 вося мартын.
Ас йывсьыс юӧртліс дженьыда: ставыс бур. Март 25 лунӧ Ирпень кар дорын тыш-косьын веськалӧм кӧрт тор пыдӧ парсыштӧма да, Максимӧс нуӧмаӧсь Санкт-Петербургса военнӧй госпитальӧ.
Недыр мысти вӧзйысис бурдӧдчыны гортас Псковын, а шойччӧм пыдди воинскӧй часьтас отсасис дасьтыны доброволечьясӧс торъя военнӧй операция вылӧ, сэсся бурдыштӧм бӧрас уджаліс срочнӧй службаса салдатъяскӧд. Августын бӧр муніс военнӧй операция вылӧ.
Сентябрь 3 лунӧ пӧгибнитӧма. Чужӧм Максим Максимович пиыс батьсӧ эз нин аддзыв…
Пӧльыс вӧлӧма разведчикӧн
Евгений Мишарин быдмис йӧз пӧвстын, кодъясӧс бура тӧдісны да пыдди пуктісны Кулӧмдінын. Ыджыд рӧдыс нималіс зільлунӧн, зумыд оласногӧн. Унаӧн дорйисны Чужан му. Пӧльыс Ыджыд война вылын вӧлі разведчикӧн, ветліс Победа парад вылӧ, а гортас локтіс морӧс тыр наградаӧн.
Матыссаяссяньыс став бурыс Женялы дзолясяньыс йиджӧма олӧмас. Пӧльыс моз жӧ вокыскӧд кыпӧдісны крепыд керкаяс семьяӧн дыр красуйтчӧм вылӧ.
Батьсяньыс зонкалы вуджис техника дорӧ муслун, школаын велӧдчигас на кужис разьны и бӧр тэчны велосипед да мотоцикл. Ӧтлаын служитысьясыс висьталісны, мый тшӧкыда босьтчывліс техника дзоньтавны и военнӧй операцияын служитігас.
Украинаын Евгений вӧлі стрелокӧн. Пӧгибнитіс 2022 вося ноябрын Харьков обласьтса Ягодное посёлокын.
Оксана Ивановна гӧтырыс отсасьӧ Чужан му дорйысьяслы, ыстывлӧ СВО-ын служитысьяслы пӧсылкаяс, сетліс сьӧм машина да дрон ньӧбӧм вылӧ.
Вӧлі налӧн шуда семья
Школа бердын содіс нӧшта ӧти казьтылан пӧв, кодӧс сиисны торъя военнӧй операция дырйи 2023 вося июль 4 лунӧ Донецк Народнӧй Республикаса Плещеевка сиктын пӧгибнитӧм Илья Луканинлы. Пӧв дорас пуктісны ловъя дзоридзьяс. Мамыслы сетісны плакетка. Илья йылысь гижисны и небӧгын.
Медводдза велӧдысьыс Эльвира Владимировна Фаст висьталіс, мый Илья вӧлі неыджыд тушаа, яндысьысь, шань, пыр мича нюма, велӧдчис бура. Бӧръяысьсӧ сійӧс аддзыліс 2022 воын гожӧмнас, кор Илья Луканин Кулӧмдінӧ воліс семьянас – ыджыд тушаа, крепыд тэчаса мужичӧй нин.
Мамыслы дум вылас усис, кыдзи зонка дзолясяньыс радейтіс вӧчасьны пуысь. Ми пӧ, гозъя, чайтім, лоас стрӧитчысьӧн. Быдмис аслыспӧлӧс руӧн петкӧдчӧмӧн, пыр мыйкӧ чуйдӧмӧн. Ёртасис унакӧд, кодсюрӧкӧд – детсадйӧ ветлӧмсяньыс ыджыд арлыдӧдз.
Илья помаліс целлюлоза да бумага вӧчан техникум. Дас во уджаліс «Монди СЛПК» акционер котырын технолог-операторӧн. Гӧтырыскӧд быдтісны дзоля нылӧс, вӧлі налӧн шуда семья. Но Илья эз вермы лоны веськодьӧн, кор Аймуын торксис лӧньлун, да муніс дорйыны Чужан му.
Мед унджык вӧчны бурсӧ
Квайтӧд геройыс, код йылысь висьтавсьӧ небӧгас, воддзаяссьыс медся том Дмитрий Изъюров.
Сійӧ дзолядырсяньыс кӧсйис лоны бурдӧдысьӧн, радейтіс биология да ОБЖ урокъяс. Ӧкмысӧд классын велӧдчигас на, ёна корсьысьӧмӧн, унакӧд сёрнитӧмӧн вӧчис ыджыд удж, кыдзи видзны челядьӧс сюрса лы да кок лапа висьӧмъясысь, та йылысь проектнас петавліс школаын дзоньвидзалунлы сиӧм конференция вылӧ.
2020 воын Кулӧмдінса шӧр школа помалӧм бӧрын пырис велӧдчыны Сыктывкарса университетын медицина институтӧ, но коймӧд курс бӧрас кӧсйӧм сертиыс муніс торъя военнӧй операция вылӧ.
«Тайӧ воськовсӧ Дима вӧчис эз сьӧм ради, а военнӧй медикӧн лоны ыджыд кӧсйӧмӧн», – висьталісны тӧдсаясыс Олеся да Юрий Грыций.
Алёна Васильевна мамыс казьтывлӧ жӧ та йылысь, Дима пӧ ёна кӧсйис лоны военнӧй нейрохирургӧн.
Ачыс том морт та кузя кывкӧрталіс, мый Айму доръянінӧ ветлӧмнас кӧсйис бурджыка дасьтыны асьсӧ водзӧ велӧдчыны пыригкежлӧ.
Дима быдмис уна челядя семьяын, тӧждысис вокъяс вӧснаыс. Та йылысь висьталісны и велӧдысьяс да ёртъясыс. Шуліс, кӧсъя пӧ, мед Ваня, Вася да Тихон эз повны сьӧкыдлунъясысь, быдмисны вежавидзысь, быдтор тӧдны да кужысь йӧзӧн.
Небӧгын Дималы сиӧм лист бокъясын школаӧ пырӧмсяньыс помавтӧдзыс эм уна ошкӧм велӧдчӧмысь, серпасасьӧмысь, фестивальяс вылын кывбуръяс лыддьӧмысь, йӧктӧмысь, ОБЖ, история, биология кузя олимпиадаясын, спортын вермӧмъясысь, этнография да экология бура тӧдӧмысь да нӧшта мукӧдлаын петкӧдчӧмысь.
Школаын водзмӧстчӧмысь мӧдӧдлісны Анапаӧ «Черноморская зорька» челядь шойччанінӧ. Бура донъялісны и институтас велӧдчигӧн да военнӧй операция вылӧ ветлігӧн. Мортыс быттьӧ тэрмасис удитны унджык вӧчны бурсӧ.
2023 вося июль 27 лунӧ Дмитрий Изъюров кырымаліс казакъяслӧн «Волга» артиллерия бригадакӧд контракт. Водзсасис нацистъяслы паныд Херсон да Николаев обласьтъясын, Донецк да Луганск Народнӧй Республикаясын. Кӧть и арлыднас вӧлі том, бригадаса командирӧс пыдди пуктісны ӧтлаын служитысьясыс.
2024 вося февральын сылы сетісны «Ветеран боевых действий» удостоверенньӧ. А олӧмыс орис июнь 24 лунӧ.
–Служитанінас Дималӧн вӧлі «Морт» сідз шусяна позывнӧй. Сылы зэв лӧсялана ним. Миян казьтылӧмъясын Дима колис кыпыд да восьса ловруа, вежӧра, водзмӧстчысь, повтӧм, отсӧг сетны век дась мортӧн, – кывкӧрталісны ёртъясыс.
Айму дорйысь быдтӧ ас кодьыс жӧ геройясӧс…
Кулӧмдінса шӧр школаын вылӧ донъялӧны Ыджыд войнаса да тылса ветеранъясӧс, челядькӧд аддзысьлӧмъяс вылӧ корлывлӧны и уджач да зіль йӧзӧс. Велӧдысьяс да велӧдчысьяс дасьтісны да дӧзьӧра видзӧны налӧн снимокъяса да казьтылӧмъяса альбомъяс.
Ыджыд войнаса ветеран, Сӧветскӧй Союзса Герой Георгий Тимушев йылысь лэдзисны небӧг, став школаӧн пасйӧны чужан лунсӧ, бура велӧдчысьяс сулалӧны казьтылан пас дорын почёт караулын.
Чечняын пӧгибнитӧм том зон Владимир Лодыгинлысь ним сетісны Кулӧмдін сиктса уличалы. Сылы сувтӧдӧм памятниксӧ дӧзьӧритӧны велӧдчысьяс.
Шӧр школаса лыддьысянінын, медся тыдалана местаын, эм жӧ Айму дорйысь геройясӧс казьтылан пельӧс.
Татшӧм да мукӧд ногӧн томулов сьӧлӧмын Айму дорӧ муслун пестӧм могысь зільӧны Кулӧмдінса шӧр школаын велӧдысь-уджалысьяс.
«Как прекрасна Земля, а на ней Человек» выль небӧгсӧ дасьтӧма сы могысь жӧ, медым талун да водзӧ олысьяс эз вунӧдны, век казьтылісны том йӧзӧс, кодъяс вир кисьтана тыш-косьын пуктісны юрнысӧ Победа ради.
Декабрын Айму дорйысь герой лунӧ Максим Елфимов нима классын сувтӧдісны сылысь парта, кытчӧ пуксьывлӧны бура велӧдчысьяс. Максим Елфимов вылӧ видзӧдӧмӧн ныв-зон зільӧны бура велӧдчыны, водзмӧстчыны школаын да сиктса олӧмын, шедӧдны спортын, олимпиадаясын, конкурсъясын вермӧмъяс. Позьӧ шуны, Айму дорйысь герой быдтӧ ас кодьыс жӧ геройясӧс.
Зэв стӧча шуис районса юралысь Сергей Владимирович Рубан: «Тайӧ зонъясыс коркӧ тані велӧдчисны, быдмисны, верстяммисны, налӧн быдӧнлӧн вӧлі аслас дум-кӧсйӧм, олӧм вылӧ видзӧдлас. Найӧс ӧтувтісны сэтшӧм кывъяс, кыдзи чесьт, сӧвесьт, Айму дорӧ муслун. И миянлы, миян челядьлы, внукъяслы, правнукъяслы оз позь вунӧдны Чужан мусӧ дорйысь геройясӧс, колӧ кӧленаысь кӧленаӧ нэммӧдны налысь югыд паметьсӧ»…
<> Нина Буткина.
Снимокъясыс авторлӧн, Кулӧмдінса шӧр школаысь да райадминистрацияысь.