Республикаын талун уджтӧмалӧ 3.310 морт (кольӧм во вӧлӧма 9.175). Занятосьт шӧринъяс налы вӧзйӧны 13.607 уджаланін. Эм позянлун бӧрйыны шогмана нажӧтка.
Нывбабаяс пиысь кодсюрӧ декретӧ петӧм бӧрын оз жӧ пукавны гортас, корсьӧны содтӧд нажӧтка, а кодсюрӧ босьтӧ выль профессия да вежӧ уджсӧ.
А збыльысь кӧ, кытчӧ позьӧ инасьлыны нӧбасьысь да ичӧт кагасӧ дӧзьӧритысь аньлы?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзисны Сыктывкарса занятосьт шӧринысь специалистъяс.
Сыктывкарса занятосьт шӧринысь профобразование юкӧнӧн веськӧдлысь Виолетта Кондратьева:
–Россияса президентлӧн индӧд серти 2024 восӧ сиӧма семьялы, мед бурмӧдны демография, мамлысь да кагалысь олӧмсӧ.
Талун миян странаын оз тырмы уджалысьыс. Кольӧм нэмся шуштӧм ӧкмысдасӧд воясын уна семьяын эз чуж кагукыс. Та вӧсна талун кадръяс боксянь артмис аслыссяма «гуран». И тайӧ кыссяс во дас на. Уджалысьыс оз тырмы да, «джӧмдалӧ» экономика, удж рынок, коланаысь этша страна да государстволысь безопасносьт дорйысьыс.
Республикаса юралысь Владимир Уйба тшӧтш сы дор, медым нывбабаяс чужтісны кыдз позьӧ унджык кагукӧс. Комиын нӧбасьысь аньлы быд тӧлысь сёян-юан вылӧ вичмӧдӧны дас сюрс шайт.
Вуктыл, Изьва, Чилимдін, Удора да Мылдін районъясын, а сідзжӧ 13 муниципалитетса 139 ылі сикт-грездын да посёлокын олысь нывбабаяслы нӧбасиганыс вештӧны Коми Республикаса перинатальнӧй шӧринӧ, кардиология диспансерӧ, Воркутаса да Ухтаса роддомъясӧ да поликлиникаӧ волан туйсӧ. Кага вайтӧдз позьӧ волыны тайӧ медучреждениеясас кӧть мындаысь автобусӧн, поездӧн, теплоходӧн, а рӧспута дырйи весиг самолётӧн.
Кынӧма аньлӧн кӧ верӧсыс армияын либӧ велӧдчӧ военнӧй организацияын, ӧтчыдысь сетасны 38,9 сюрс шайт.
Эм на уна мукӧд кокньӧд-льгота.
Таысь ӧтдор регионӧн веськӧдлысь тшӧктіс занятосьт шӧринын зільысьяслы босьтны син улас став нӧбасьысь аньсӧ, отсавны налы, кодъяс декреталігас кӧсйӧны уджыштны. Татшӧм отсӧг вермам сетны и уджтӧмалысь нывбабалы, виччысьӧ кӧ кага.
Талун предприятие-организацияӧн тӧлка веськӧдлысь оз нин ӧвтыштчы нӧбасьысь аньысь. Ӧд во-мӧд мысти тайӧ специалистыс бӧр локтас уджавны.
Оланпасъяс сетӧны позянлун декреталігӧн босьтны пособие и сэк жӧ ставнас удждонсӧ. Овлӧ, кагасӧ гортас дӧзьӧритігӧн нывбаба зільӧ ӧтуввез пыр.
Таво миян дорӧ шыӧдчыліс нӧбасьысь 23 ань, ставныслы отсалім. Но удж вылӧ инасисны сӧмын кӧкъямысӧн. Ӧти лоис сідз шусяна самозанятӧйӧн IT-юкӧнын, нӧшта куимӧн – администраторӧн, юрисконсультӧн, идрасьысьӧн, а нёльӧн – вузасьысьӧн.
Медсясӧ миян дорӧ шыӧдчӧны найӧ, кодъяс сӧмын на тӧдмалісны, мый лоасны мамӧн. Ставсӧ тайӧс вӧчӧма сы могысь, медым уджтӧмалӧм, судзсьытӧма олӧм вӧсна нывбаба эз мынтӧдчы чужтӧм на дзолюксьыс.
Но ми отсалам и том мамъяслы, кодъяслӧн эм пузчужӧм кагук да сизим арӧсысь ичӧтджык челядь. Таво уна сикас программа серти велӧдім 35 татшӧм аньӧс.
Та могысь медводз кора волыны миян шӧринӧ. Сэні висьталасны, кутшӧм кабала-документ колӧ, медым инасьны удж вылӧ либӧ босьтны мӧд специальносьт. Консультант да психолог дон босьттӧг нуӧдасны тестъяс, тӧдмаласны, кутшӧм удж тіянлы лӧсялӧ. Медводз колӧ гӧгӧрвоны, мый ті кӧсъянныд. Тшӧкыда тыдовтчӧ, мый кутшӧмкӧ профессияын мортыс вермис лоны енбиа специалистӧн, но сійӧ нэмсӧ зільӧма мӧдлаын. Талун быдӧнлӧн эм позянлун аддзыны сьӧлӧм сертиыс удж, и та могысь босьтны воддза профессияыскӧд йитчӧм содтӧд тӧдӧмлун либӧ велӧдчыны выль специальносьтӧ.
«Работа России» порталын эм зэв уна велӧдчан программа. Найӧс дасьтӧма профессияа и специальносьттӧм, челядя и ӧтка, декретын пукалысь и кага быдтысь аньлы. Миян специалистъяс отсаласны бӧрйыны шогмана программа, ыстыны порталас шыӧдчӧм, а велӧдчӧм бӧрас – инасьны удж вылӧ. Ӧд миян медшӧр мог – велӧдӧм кындзи инавны мортсӧ удж вылӧ. 75 прӧчентыс аддзӧны выль удж. Та вылӧ государство вичмӧдӧ сьӧм и стрӧга таысь юасьӧ. Кор мортсӧ ыстӧ велӧдчыны уджӧн могмӧдысь, сёрнитчӧмсӧ кырымалӧны велӧдчан учреждение, велӧдчысь да предприятиеӧн веськӧдлысь. И курсъяс бӧрас быть колӧ инасьны предприятиеас удж вылӧ.
Занятосьт улын гӧгӧрвосьӧ куимтор: мортыс инасис удж вылӧ, паніс ассьыс делӧ либӧ лоис самозанятӧйӧн.
Гӧгӧрвоана, кодсюрӧ дзоньвидзалун вӧснаыс оз вермыны инасьны индӧм удж вылас, мӧд аддзӧ бурджык удж, а коймӧд босьтчӧ зільны ас вылас. Шуам, шӧринын мортыс велӧдчис парикмахерӧ, а сэсся сылы удайтчис восьтыны ассьыс шырсянін. Артмӧ, государство эз весьшӧрӧ сы вылӧ видз сьӧмсӧ. Колӧ стӧчмӧдны, регоператор вичмӧдӧм сьӧмсӧ вуджӧдӧ оз занятосьт шӧринӧ, а веськыда велӧдан учреждениеыслы. Но вӧчӧ тайӧс сӧмын сэк, кор мортыс инасис удж вылӧ.
Овлӧ, кагасӧ гортас дӧзьӧритігӧн нывбаба ӧтуввез пыр велаліс пӧжавны торт либӧ вӧчны маникюр. Кодсюрӧ сад-яслиӧ ветлысь кагукыслы Выль во кежлӧ вурӧ мича платтьӧ-костюм либӧ «пасьтӧдӧ» пон-каньсӧ. Мамъясӧс либӧ уджтӧмалысьясӧс велӧдан программа серти татшӧмыс велӧдчӧ кондитерӧ, вурсьысьӧ либӧ маникюр вӧчысьӧ да босьтӧ та йылысь диплом. Велӧдчигас сылы мынтӧны стипендия. Та бӧрын, кыдз судзсьытӧма олысь, социальнӧй контракт серти сылы вичмӧ асшӧр уджӧ босьтчӧм могысь 250 сюрс шайт. Сӧмын зэв дыш морт ӧвтыштчас татшӧм позянлунсьыс!
Но эмӧсь и сэтшӧмъяс, кодъяс государство тшӧт весьтӧ велӧдчӧны, шедӧдӧны выль профессия, но и водзӧ уджтӧмалӧны.
Сідз, неважӧн шыӧдчыліс том нывбаба, пукала пӧ дзолюккӧд да дон вештытӧг кӧсъя велӧдчыны веськӧдлыны машинаӧн. Но велӧдӧны пӧ сӧмын очнӧя да кӧнкӧ бокын…
Збыльысь, Россияын удж корсьысьяслы мынтысьтӧг позьӧ велӧдчыны 91 программа да 38 сідз шусяна компетенция серти. Велӧдӧны ӧтчыд да ӧти программа серти.
Республикаса муниципалитетъясын быдлаын асланыс велӧдан программа. Сэсся ӧд быд районын абу колана велӧдчан учреждениеыс. Та боксянь, дерт, медся бур серпасыс гырысь каръясын. Сэтчӧс техникум-колледжын вермасны вӧзйыны уна сикас профессия, позьӧ велӧдчыны очнӧя, заочнӧя, очно-заочнӧя да весиг ӧтуввез пыр. Гӧгӧрвоана, гортысь петавтӧг ӧткымын специальносьт шедӧдны он вермы, шуам, лоны шоперӧн либӧ сварщикӧн да с.в.
Таво «Демография» нацпроектлӧн «Содействие занятости» уджтас вылӧ подуласьӧмӧн Комиын В категорияа водительӧ позьӧ велӧдчыны сӧмын Удора районын. Мыйла? А сӧмын тайӧ районас оз тырмы шоперыс. Сыктывкарын удж рыноклы татшӧмыс оз ков, сы вӧсна и оз велӧдны дон босьттӧг. Ӧд уджтасыслӧн медшӧр могыс абу сыын, мед быдӧнӧс велӧдны ветлыны машинаӧн, а бырӧдны тайӧ тӧжд-могсӧ торъя кар-районын, предприятиеын, экономикаын да с.в. Мортыс велӧдчӧ оз сӧмын ас кӧсйӧм серти, а медым чиніс уджтӧмалысьыс.
«Демография» уджтассӧ таво шуӧма сигӧртны, уна программа пӧдлалӧма нин. Но локтан воын лоас выль «Кадры» программа. Чайта, тайӧ документыс ёна отсалас войтырлы.
Удж корсьысьяслы, велӧдчыны окотитысьяслы оз ков майшасьны, а колӧ тшӧкыдджыка пыравны ӧтуввезйын «ВКонтакте» группаӧ, кӧні меститӧма миян шӧрин йылысь став юӧрсӧ. Найӧс быд лун выльмӧдӧны. И талун кӧ немтор эн аддзӧй, пыралӧй аски, мыйкӧ да, гашкӧ, воас сьӧлӧм вылад.
Сыктывкарса занятосьт шӧринысь профобразование юкӧнса ведущӧй инспектор Ольга Рябова:
–Профконсультант да психолог босьтчӧны отсавны нӧбасьысь мамлы миян шӧринӧ шыӧдчӧм бӧрын.
Татшӧм отсӧгыс медводз колӧ ӧтка, уджтӧмалысь аньлы, кор сійӧ тӧдмалӧ, мый лоас мамӧн. Сылӧн унатор вежсьӧ вежӧрас, вир-яяс, кодсюрӧлы тайӧ сьӧкыд стресс.
Профконсультантлы да психологлы колӧ аддзыны лӧсялана кывъяс, медым том мам эз мынтӧдчы чужтӧм на дзолюксьыс, сылы вӧзъям сідз шусяна дорожнӧй карта.
Специалисткӧд сёрнитігӧн тыдовтчӧ, кыдзи, кӧні да мый вылӧ олӧ аньыс, дзоньвидза-ӧ, кутшӧмӧсь сылӧн тӧдӧмлунъясыс, да мый сяммӧ вӧчны, кӧнкӧ таӧдз уджавліс-ӧ, вичмӧ-ӧ кутшӧмкӧ социальнӧй отсӧг да с.в. Сёрнитчам, кор сійӧ кӧсйӧ уджавны – декреталігас али кагасӧ быдтігӧн нин. Сідзжӧ тӧдмалам, дась-ӧ аньыс велӧдчыны, босьтны содтӧд тӧдӧмлун либӧ выль специальносьт.
Унджыкыс, гӧгӧрвоана, кӧсйӧны инасьны удж вылӧ официальнӧя, босьтны бур нажӧтка да соцпакет, а сідзжӧ медым уджалан кадыс вӧлі лӧсялана.
Психодиагностика тест петкӧдлӧ, кӧні вермас зільны аньыс, уджыскӧд йитӧдын кутшӧмӧсь сылӧн позянлунъяс да тырмытӧмторъяс.
Та бӧрын миян специалистъяс отсаласны бӧрйыны шогмана удж, бура гижны резюме, велӧдасны сёрнитны удж вӧзйыськӧд.
Миян шӧринын уджалӧ «Нывбабаяслӧн клуб», кытчӧ тшӧкыда волӧны аньяс, кодъяс веськӧдлӧны предприятие-организацияӧн, котырӧн, асшӧр овмӧсӧн и сэк жӧ быдтӧны челядьӧс. Найӧ аддзысьлӧны удж корсьысь нывбабаяскӧд да сёрнитӧны олӧм-вылӧм йылысь.
Содтӧд юӧрла позьӧ шыӧдчыны миян шӧринӧ, юркарын Свобода уличаса 25-ӧд номера керкаӧ, 29-31-ӧд жыръясӧ выльлунсянь пекничаӧдз, ӧкмыс час асывсянь 12-ӧдз да кык чассянь вит час рытӧдз. Сьӧрсьыд колӧ босьтны паспорт, ИНН, СНИЛС, трудкнижка, пенсия удостоверенньӧ, велӧдчӧм йылысь диплом, кага чужтӧм йылысь свидетельство да с.в.
<> Николай Размыслов. Снимокыс авторлӧн.