Кык вежон мысти челядь мӧдӧдчасны школаӧ. Ылӧсас 40 прӧчент мам-батьыс пӧ водзвыв надзӧник дасьтысьӧмаӧсь нин тайӧ кывкутана кад кежлас да ньӧбӧмаӧсь став коланаторсӧ. Торйӧн нин, кагукыс кӧ мунӧ медводдза классӧ. Но унджыкыс уськӧдчӧны лавкаӧ август помланьын.
Водзті Сыктывкарын вӧлі «Школьник» торъя вузасянін. Ӧтилаысь позьӧ вӧлі ньӧбны став коланасӧ. А талун ковмас котралыштны. Дерт, кӧсъян кӧ кагукыдлы бур, мича да донтӧмджык велӧдчан кӧм-паськӧм да мукӧдтор.
Кутшӧм да мыйта кӧм-паськӧм бурджык ньӧбны? Мый колӧ тӧдны, медым эн ылав?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзис Комиын Роспотребнадзор управление юкӧнысь главнӧй специалист-эксперт Татьяна Столбецкая.
–Татьяна Геннадьевна, велӧдчысьлы колӧ кӧм-паськӧм, канцтӧвар да быдсикас атлас-пособие. Лавкаясын синмыд паськавлӧ, он и тӧд, мый босьтны. Мый колӧ медводз кутны тӧд вылад?
–Медтӧдчана, медым ньӧбӧмторйыс вӧлі бур да эз омӧльт кагалысь дзоньвидзалунсӧ.
Челядьлы шогмана тӧвар ньӧбигӧн ми подуласям потребительлысь право, санитария да эпидемиология боксянь дзоньвидзалун доръян федеральнӧй оланпасъясӧн, а сідзжӧ таможня союзлӧн техрегламентӧн. Ставыс тайӧ дорйӧ химия да биология боксянь морт дзоньвидзалун вылӧ лёка мӧрччан кӧлуй-эмбурысь.
Ситеч да трикотаж паськӧм, костюм-гач, блузка, кӧм, сумка, ранец, портфель, мышноп, небӧг, пособие, ручка-карандаш, линейка да фломастер – быдтор вылӧ эм техрегламент.
Ньӧбасигӧн медводз колӧ зэв сюся видзӧдлыны маркировкасӧ. Сійӧс ляскӧны веськыда тӧварас, ярлыкас, этикеткаас либӧ тубрас-кӧрӧбас. Колӧ, мед сійӧ шыбитчис синмад, а эз вӧв кытчӧкӧ сайӧдӧма, да медым позис лючки лыддьыны гижӧмасӧ.
Суйӧр сайысь вайӧмторйын индӧны странасӧ, предприятие нимсӧ да адрессӧ. Евразияса экономика союзӧ пыртӧм Казахстанысь, Белоруссияысь, Арменияысь да Киргизияысь тӧвар пасйӧны ЕАС шыпасъясӧн (Евразийское соответствие – Eurasian Conformity). Тайӧ маркировкаыс юӧртӧ, мый прӧдукциясӧ видлалӧмаӧсь лабораторияын, да сійӧ лӧсялӧ сертификатлы, декларациялы да техрегламентлы.
Россияын вӧчӧмторйын маркировкаыс торъялӧ стӧчджык адреснас. Странаысь, предприятиеысь да карысь ӧтдор сэні пасйӧны улича да керка-корпус номер.
Таысь ӧтдор маркировкасьыс ми тӧдмалам тӧвар нимсӧ, мый могысь сійӧс вӧчӧмаӧсь да кор, дыр-ӧ да кутшӧм ногӧн позьӧ вӧдитчыны, ыджыд-ӧ гарантияыс.
Ньӧбасигӧн вермас отсавны и нырыд. Кылӧ кӧ химия либӧ кутшӧмкӧ лёк дук, кагалы да и аслыныд татшӧмторсӧ оз ков босьтны. Ӧвтыштчыны колӧ и трачкан-печласян кӧлуйысь.
Сюся видзӧдлӧй и кизь-моль, молния да заклёпка, медым дзолюкныд ачыс вермис кокньыда пӧрччысьны да пасьтасьны.
Дневник, пропись, вӧсньыд, общӧй да нота тетрадьяс челядьлы вӧчӧны гижасян кабалаысь. Оз позь ньӧбны шыльыд, глянец кабалаысь вӧчӧмасӧ.
Содтӧд тӧдӧмлун могысь ньӧбӧм небӧг (учебникысь ӧтдор), брошюра, альбом, карта, нота тетрадь оз позь бӧр вайны лавкаӧ. Та вӧсна ньӧбасигад эн тэрмасьӧй, некымынысь думыштлӧй, збыль-ӧ тайӧ колӧ кагаыдлы.
Паськӧм маркировкаын индӧны ыдждасӧ, мукӧдысьсӧ пасйӧны, кутшӧм арлыдалы лӧсялӧ, мыйысь вурӧма, прамӧй ситеч али химия. Шуам, 60 прӧчент бумазея да 40 – пропилен шӧрт. Та дырйи торйӧн индӧны, мыйысь вӧчӧма эжӧдсӧ, пытшкӧс да увтыссӧ. Сідзжӧ казьтыштӧма, кыдзи идӧраджык новлыны да весавны-пеславны паськӧмсӧ.
Пасйӧма кӧ, мый паськӧмсӧ оз позь пеславны, а весалӧм могысь колӧ сетны химчисткаӧ, бур-джык татшӧмсьыд ӧвтыштчыны.
Кӧм маркировкаысь тшӧтш тӧдмалам ним, модель, артикул, ыджда, мыйысь вӧчӧма эжӧдсӧ, увтыссӧ да пӧтшвасӧ, кыдзи бурджык да дырджык новлыны.
Кӧм-паськӧмыс мед эз вӧв дзескыд. Татшӧмад кагукыд мӧдас пӧсявны, сылы сьӧкыд лолавны, а дыр новлӧмысь вермас кисьтавны, висьмыны гыркйыс либӧ морӧсыс. Паськӧмсӧ колӧ бӧрйыны сідз, медым позьӧ вӧлі лючки мунны да пукавны. И мӧдарӧ, оз ков ньӧбны «быдмигкежлӧ», медым некыт эз ӧшав, эз ковмы соссӧ пуджны.
2019 восянь Россияын вӧчӧмторсӧ пасйӧны «Честный знак» Data Matrix торъя цифраа 2D штрихкодӧн. Телефонтӧ либӧ смартфонтӧ кӧ матыстан тайӧ пас дорас, позяс тӧдмавны, кӧні, кор, коді, мыйысь вӧчӧма тӧварсӧ да уна мукӧд юӧр. Челядь кӧлуйысь талун «Честный знакнас» пасйӧма став кӧмкотсӧ, пальто, полупальто, штормовка, куртка, ветровка да блузка.
Бур, ньӧбанныд кӧ кӧм-паськӧмсӧ некымын гоз. Медым позис вежлавны гач-юбкасӧ, дӧрӧм-блузкасӧ.
–Мукӧдысьсӧ видзӧдан школа мунысь челядь вылӧ, да сьӧлӧмыд нюкыртчылӧ. Мышнопыс кагук ыдждаыс, муртса кыскӧ, коньӧр…
–Сумка-ранец маркировкаын пасйӧны, кымын арӧсалы сійӧс позьӧ кыскавны.
Шуам, ыджыд класса велӧдчысьлӧн тыртӧм портфель-мышнопйыс килограмм сьӧкта, а ичӧт классалӧн ранецыс – 700-800 грамма.
1-2 классын велӧдчысьлы нопъяс позьӧ пуктыны 1,5 килограмм тетрадь-небӧг да канцтӧвар. 3-4-ӧд-лы – 2, а 9-11 класса ныв-зонлы – 4 килограмм.
Мышноп-ранец бӧрйигӧн колӧ видзӧдны и волыссӧ. Вылысладорас пасьтаыс мед вӧлі 3,5-4 сан-тиметр. Татшӧмыд оз дойд кагалысь пельпомсӧ. Ноп мышкыс мед вӧлі зумыд, эз куснясь. Пытшкас мед вӧлі некымын вежӧс. Тадзи велӧдчысьыслы кокньыдджык аддзыны ручка-карандаш, тетрадь-альбом да с.в. Зэв тӧдчана, медым бокъясас да бӧрас вӧліны машина би улын ӧзъян отражательяс.
–Ылі сикт-грездӧ корсюрӧ кежавлӧ автолавка. Сиктсӧвет, клуб либӧ вичко дорын вузасьысьыс паськӧдӧ пызан, тэчӧ кӧмкот да мукӧдтор, вешалкаӧ ӧшлӧ платтьӧ-гач да мукӧд кӧлуй. Дерт, донтӧм донысь мыйсюрӧ вӧзйӧны и челядьлы…
–Ме эськӧ ӧлӧді татшӧм ньӧбасьӧмсьыд. Ӧти-кӧ, найӧ торкӧны вот оланпас, вузасьӧны чек-кассатӧг, банкса картатӧг, босьтӧны сьӧм либӧ корӧны вуджӧдны телефон номерӧ. Мӧд-кӧ, та-тшӧм вузасьысьыслӧн код тӧдас кутшӧм тӧвар.
Ньӧбасьӧй вузасянінын, кӧні вӧзйӧны бур да маркировкаа тӧвар. Кӧм-паськӧм йывсьыс кӧ вузасьысьыслӧн некутшӧм юӧр абу, ыліті кытшовтӧй татшӧм лавкасӧ.
Нӧшта на, татшӧм вузасьысь вылас позьӧ норасьны Роспотребнадзорӧ. Тайӧс позьӧ вӧчны пошта либӧ ӧтуввез пыр.
–Татьяна Геннадьевна, а ӧтуввез пыр позьӧ ньӧбны челядьлы бур кӧм-паськӧм да школаӧ ветлан эмбур?
–Сідз шусяна маркетплейсысь либӧ онлайн-лавкаысь талун позьӧ быдторсӧ корны. Но тайӧ артмӧ пемыдінын кималасӧн ньӧбасьӧм кодь. Тӧвар йывсьыс сійӧ жӧ Wildberries да Ozon агрегаторъяс йӧзӧдӧны зэв этша юӧр. И таын налӧн мыжыс абу, налӧн и абу тайӧ документ-кабалаыс. Найӧ сӧмын сетӧны вузасьысьлы позянлун инавны на пыр тӧварсӧ. И тшӧкыда овлӧ, ыстӧмторйыс оз лӧсяв.
Потребительлысь право дорйӧм йылысь оланпасын 26.1-ӧд статья серти интернет-магазинӧ кӧть кор позьӧ юӧртны, мый вузӧсыс оз ков. Тӧварсӧ кӧ босьтінныд нин, да мыйӧнкӧ эз во сьӧлӧм вы-лад, бӧр позьӧ вайны уна вылӧ сизим лун мысти.
Эн на кӧ вӧдитчӧй тӧварнас, эм тубрасыс да чек, смела позьӧ мунны заказ сетанінас. Сэні ковмас гижны бланокӧ, мыйла эз шогмы ньӧбӧмторйыс. Мукӧддырйи тырмымӧн та йылысь юӧрт-ны ӧтуввез пыр. Кабала чекыд кӧ вошис, позьӧ телефонса личнӧй кабинетсьыд петкӧдлыны ньӧбӧм йылысь юӧрсӧ. Дас лун мысти тіян тшӧт вылӧ воас сьӧм.
Абу кӧ роч кывъя инструкцияыс, тӧварсӧ позьӧ шуны «ненадлежащӧй качествоаӧн» да бӧр жӧ вайны.
Колӧ водзвыв жӧ тӧдмавны, мый бӧрсӧ оз босьтны, оз кӧ мыйкӧ лӧсяв тіянлы.
Интернет-магазиныс кӧ бӧр оз босьт ньӧбӧмторсӧ да оз кӧсйы косӧдны сьӧмсӧ, колӧ шыӧдчыны Роспотребнадзорӧ. Дерт, миян специалистъяслы оз позь весиг нуӧдны прӧверка, сӧмын ӧлӧдам-стрӧжитам. Прокурорлӧн шуӧм серти позьӧ волыны прӧверкаӧн, вузӧсыс кӧ торкӧ морт дзоньвидзалунсӧ, да ньӧбасьысьыс вермас весиг кувсьыны.
* * *
Дерт, ставыс тадз. Но олӧмас тай ставыс мӧд ногджык артмӧ.
Кыдз юӧртӧ «Чек Индекс» котыр, медым школа кежлӧ ньӧбны кагаыдлы медся коланасӧ (мышноп, дӧрӧм-гач, юбка-пинжак, пыр новлан да спортивнӧй кӧм, футболка, пенал, канцтӧвар, дневник, тетрадь), таво ковмас этша вылӧ 14,6 сюрс шайт. Тайӧ мӧйму серти 10 прӧчентӧн унджык. Содтыны кӧ мукӧдтор, ковмас видзны 22 сюрс.
И, дерт, школаӧ челядьӧс дасьтігӧн унджык верстьӧыс медводз видзӧдӧ донсӧ. Мыйла ньӧбны 500 шайта футболка, кор орчча лавкаас татшӧмыс кыксёа? Мед кӧть и трачкан синтетикаысь…
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.