Июльын миян олӧмын мыйсюрӧ вежсяс. Оланпас-индӧдъясӧ кутшӧмсюрӧ содтӧд-вежсьӧм пыртӧмӧн ӧтарсянь кыткӧ кокньӧдыштасны йӧзсӧ, а мӧдарсянь…
Кодсюрӧлы пенсия содас
Июль 1 лунсянь вежсяс сідз шусяна накопительнӧй пенсия мынтанног.
Чӧжан пенсияыс кӧ овны судзсьымӧн сьӧмысь дас прӧчентӧн этшаджык, пенсионерлы ӧтчыдысь вичмӧдасны содтӧд сьӧм. Шуам, мортыслӧн кӧ пенсия вылӧ петігӧн тшӧт вылас чӧжсьӧма 350 сюрс шайтысь этшаджык, сылы ӧтчыдысь сетасны сьӧма отсӧг.
Пенсионерлы кӧ тырис 80 арӧс, пенсияыс содас ылӧсас 8 сюрс шайт. Таысь ӧтдор, мортсӧ кӧ июньын шуисны первой группаа инвалидӧн, сылы тшӧтш содтасны 8.134,88 шайт.
Коммунальнӧй услугаысь унджык кутам мынтыны
Бӧръяысьсӧ коммунальнӧй услуга донсявлӧма 2022 во помын.
Июль 1 лунсянь 9-10 прӧчентӧн унджык мӧдам мынтыны кӧдзыд да пӧсь ваысь, шоныдысь, канализацияысь, биысь, ёг-шыблас иналӧмысь.
Быд регионлы правительство урчитӧма вештысян индекс, коммунальнӧй услугаӧн могмӧдӧмысь сыысь унджык босьтны оз позь.
Медыджыд сійӧ Забайкальеын – 15 прӧчент, медічӧт Хакасияын – сӧмын 4.
Сэк жӧ быд кар-районын кутшӧмкӧ услугаысь тарифыс вермас лоны урчитӧмысь ыджыдджык, но сэки мукӧдсьыс ковмас босьтны этшаджык.
Гӧгӧрвоана, медся ёна донсялас шоныд, кӧдзыд да пӧсь ва (ылӧсас 12%). Канализацияысь тариф содас 11,76%, ёг-шыбласысь – 9,25, электричествоысь 8,73 прӧчент.
Капремонтысь июньын нин кыпӧдісны 8,36 прӧчент.
Сэк жӧ ӧткымын регионын немтор оз вежсьы.
Сійӧ жӧ Хакасияын коммунальнӧй услугаыс оз донсяв, Севастопольын биыс, мӧдарӧ, донтӧммас, Челябинск обласьтын этшаджык мӧдасны вештыны шоныдысь, а Чувашияын – ёг-шыблас петкӧдӧмысь.
Санкт-Петербургса губернатор Александр Беглов юӧртӧма, мый коммунальнӧй услуга июльын оз донсяв, коммунальщикъяслы став рӧскодсӧ мӧдасны вештыны карса бюджетысь.
Содтӧд сьӧм оз босьтны
Патераысь мынтысигӧн банкын оз мӧдны босьтны сідз шусяна комиссия, но сӧмын пенсионерлысь, уна челядя бать-мамлысь, инвалидлысь, Айму вӧсна тышса да йӧзӧдлытӧм косьса ветеранлысь да инвалидлысь, а сідзжӧ налӧн кувсьӧм бӧрын семьяясыслысь.
Воддза моз содтӧд сьӧм ковмас мынтыны, патерасьыд кӧ вештысян поштаын.
Оланінысь да коммунальнӧй услугаысь рӧштшӧт шӧринсянь либӧ веськӧдлан организациясянь воӧм вештысян ӧтувъя тшӧт-документын (ЕПД) эм лыдпаса код-маркировка – «вештысьысьлӧн код», «лицевӧй тшӧт», штрих-код либӧ qr-код.
Сэні эм став юӧрыс: коді да мыйысь вештысьӧ, эм-ӧ сылӧн кутшӧмкӧ льгота да с.в.
Июль 1 лунсянь ЕПД кодас пыртасны и содтӧд сьӧм вештӧмысь мездӧм йылысь юӧр.
Банкса оператор кодсӧ «лыддигӧн» казялас тайӧ юӧрсӧ да оз косӧд комиссиясӧ. Но та вылӧ видзӧдтӧг банкӧ мунігӧн специалистъяс вӧзйӧны сьӧрсьыд босьтны паспорт да льгота йылысь документ.
Колӧ пасйыны, ВТБ, ПСБ да нӧшта ӧткымын банкын важӧн нин оз босьтны татшӧм комиссиясӧ.
Нюжмасьны оз мӧдны
Июль 1 лунсянь банклы, микрофинанс организациялы (МФО), страхуйтан да сьӧмӧн вӧдитчан мукӧд компаниялы войтырлӧн шыӧдчӧм кузя вочакывсӧ колӧ сетны 15 уджалан лунӧн.
Таӧдз быд котыр-организация та могысь вермис урчитны сылы лӧсялана кадколаст.
Норасьысьлысь шыӧдчӧмсӧ видлавны вермасны содтыны нӧшта дас лун, ковмас кӧ мыйкӧ стӧчмӧдны. Кабала-шыӧдчӧмсӧ позьӧ пыртны офисӧ, ыстыны пошта либӧ ӧтуввез пыр. Норасьӧмсӧ быть колӧ йӧзӧдны компанияыслӧн сайтын.
Сьӧмӧн вӧдитчан организация кӧ 15 лун олас чӧв либӧ вочавидзас сідз-тадз, шыӧдчӧмсӧ видлалас Россияса Банк, а банк-котырӧн веськӧдлысьсӧ кыскасны кывкутӧмӧ.
Уджйӧза нин кӧ, кредит оз сетны
Россияса Банклӧн индӧд серти июль 1 лунсянь ёна сьӧкыдджык лоас босьтны кредит, мортыс кӧ банкыслы уджйӧза нин.
ЦБ «кӧртвомалас» банкъясӧс да микрофинанс организацияясӧс сідз шусяна макропруденциальнӧй лимитӧн.
Мӧд ногӧн кӧ, мӧдасны видзӧдны, ыджыд-ӧ мортыслӧн нажӧткаыс да мыйта кредит сійӧ вештӧ нин.
Шуам, став нажӧвитӧм сьӧмсьыс кӧ джын мындасӧ косӧдӧны банклы уджйӧз кузя, выль кредит босьтны лоас зэв сьӧкыд.
Банкӧ шыӧдчӧм йылысь ковмас вунӧдны сылы, кодлӧн нажӧткасьыс кредит вештӧм могысь косӧдӧны 80 прӧчент.
Макропруденциальнӧй лимитсӧ лӧсьӧдӧмаӧсь абу йӧзсӧ содтӧд уджйӧзысь дорйӧм могысь.
Медводз сійӧ дорйӧ банксӧ. Ӧд уна кредита морт пыр тшӧкыдджыка сёрмӧ ас кадӧ вештыны уджйӧзсӧ, а сідзкӧ, и банкыс воштӧ уна сьӧм.
Банк доръяс ылӧдчысьысь
Июль 25 лунсянь банкъяс мӧдасны сюся видзӧдны, кытчӧ мортыс вуджӧдӧ сьӧмсӧ.
Сьӧмӧн вӧдитчан организацияяс кутӧны тӧд вылын ылӧдчысьяслысь тшӧтъяс, найӧс кӧ коркӧ туяліс нин полиция.
И банкыс кӧ казялас, мый мортыс сьӧмсӧ вуджӧдӧ татшӧм тшӧт вылас, юӧртас та йылысь.
Нӧшта на, сьӧм вуджӧдӧмсӧ «кынтасны» кык лун кежлӧ, медым мортыс сайкаліс, звӧнитіс рӧдвужыслы да дугӧдчис сьӧм ыстӧмсьыс.
Банкыс кӧ немтор эз вӧч мортсӧ дорйӧм могысь да вуджӧдіс сылысь сьӧмсӧ тӧдса нин ылӧдчана тшӧт вылӧ, 30 лунӧн косӧдас сылы став воштӧм сьӧмсӧ.
Ас кадӧ кӧ вештысян
Июль 1 лунсянь «Исполнительнӧй производство йылысь» оланпасӧ пыртӧм содтӧдъяс серти пристав куим лунӧн пӧдлалас исполпроизводствосӧ, мортыс кӧ вештіс ёрдӧн урчитӧм уджйӧзсӧ.
Курыд зелля донсялас
Июль 1 лунсянь донсялас водка, коньяк, бренди да ликёр.
Сідз, «поллитра» водкаысь 281 шайт пыдди ковмас сетны 299, коньяк донсялас 517-сянь 556 шайтӧдз, а бренди – 375-сянь 403-ӧдз.
Минфинлӧн юӧртӧм серти, коньяк, бренди, водка да ликёр донсялӧны найӧс вӧчӧм-вайӧм да инфляция вӧсна, а сідзжӧ акциз содӧмысь.
Этил спирт литраыс пӧ донсяліс 9 прӧчент – 613 шайтсянь 643-ӧдз. Сэсся и нуӧм-вайӧмысь колӧ мынтыны 15 прӧчентӧн унджык.
Курыд зелля вылӧ медічӧт донсӧ минфин урчитӧ 2009 восянь. Тадзи сійӧ водзсасьӧ ас вӧчӧм да бокысь вайӧм код тӧдас кутшӧм коддзанторлы паныд.
Июль 1 лунсянь август помӧдз выль ног «Честный знак» кодӧн маркируйтасны юанторъяс, кӧні этил спиртыс ӧкмыс прӧчентысь этшаджык.
Куритчан оз жӧ донтӧммы
Июль 1 лунсянь Россияӧ суйӧр сайысь (тшӧтш и ЕАЭС-ысь) табак позяс вайны сӧмын акциза маркаӧн.
Татшӧм ногӧн тшӧтш тышкасьӧны гусьӧн да оланпас торкӧмӧн сигарет-папирос вайӧмлы паныд.
Акциза маркасӧ позяс ньӧбны таможняын водзвыв шыӧдчӧм да вештысьӧм бӧрын.
Кокньӧдісны олан керка кыпӧдысьӧс
Июль 1 лунӧдз уна судтаа керка стрӧитысьяслы колӧ вӧлі нюжӧдны сэтчӧ выль электрокабель да кыпӧдны выль подстанция.
Ӧні сьӧмсӧ позяс видзны матысса подстанциясӧ ёнмӧдӧм-дзоньталӧм да кабель-проводсӧ вежлалӧм вылӧ, а бӧрас йитны сэтчӧ выль керкасӧ.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокыс ӧтуввезйысь.