2019 воын Уголовнӧй кодексысь 145-ӧд статьяӧ пыртӧмаӧсь содтӧд, мый серти предприятиеса веськӧдлысь кӧ сы вылӧ уголовнӧй делӧ панӧмсянь кык тӧлысьӧн удитас бырӧдны йӧз водзын уджйӧзсӧ, некутшӧм кувкутӧмӧ сійӧс оз кыскыны. 90 прӧчент делӧыс буретш татшӧм ногӧн и помасьӧ.
Кытчӧ шыӧдчыны, уджӧн могмӧдысь кӧ дыр оз вештысь зільӧмсьыд, либӧ чуктӧдыштӧ нажӧвитӧмсьыд сӧмын мыйтакӧ?
Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрни нуӧдігӧн висьтасисны мортлысь уджалан право дорйысьяс.
Комиын Россияса Следственнӧй комитет управлениеысь старшӧй инспектор Игорь Тетерин:
–Асланым уджын ми кутам йитӧд прокуратуракӧд, удж инспекциякӧд, регионса власьт тэчасъяскӧд да ведомствояскӧд. Миянлы воӧм шыӧдчӧмсӧ тшӧкыда ыстам налы.
Удж да занятосьт федеральнӧй службалӧн (Рострудлӧн) эм реестр, кытчӧ пыртӧма странаын став уджйӧза предприятие-котырсӧ. И миян ведомствоын да прокуратураын уджалысьяс кадысь кадӧ видзӧдлӧны, эз-ӧ веськав сэтчӧ Комиысь организация.
Госинспекция сайтын эм жӧ предприятие-организациялӧн татшӧм реестрыс, кытысь позьӧ тӧдмавны, уджйӧзаӧсь-ӧ сэні зільысьяслы.
Медыджыд уджйӧзыс вӧлі вӧр пӧрӧдысь-пилитысьлы Удора, Мылдін да Кулӧмдін районъ- ясын. Но талун кежлӧ кызвын сьӧмсӧ вештӧмаӧсь нин.
Кор миянлы воӧ шыӧдчӧмыс, медводз видлалам, эм-ӧ сэні РФ-са УК-ысь 145-ӧд статья серти мыжыс. Тайӧ абу сӧмын удждон мынтытӧм, но и сёрмӧмӧн либӧ урчитӧмысь этшаджык сьӧм сетӧм. И сыысь, и таысь – торъя уголовнӧй кывкутӧм.
Сідз, куим тӧлысьысь дырджык кӧ мортыслы мынтӧны урчитӧм мындаысь этшаджык, уджӧн могмӧдысьлысь перъясны сё кызь сюрс шайт штрап либӧ во кежлӧ вештасны веськӧдлан уджсьыс, вермасны и кык во мырдӧн уджӧдны либо во кежлӧ пуксьӧдны дзескыдінӧ.
Кык тӧлысь кӧ уджалысьясыс эз аддзывны нажӧткасӧ, предприятие-организацияӧн веськӧдлысьыслысь перъясны сё-витсё сюрс шайт штрап либӧ куим во мырдӧн уджӧдасны, пукӧдасны сутшкасьысь сутуга сайын да та дырйи, гӧгӧрвоана, вештасны юрнуӧдӧмысь.
Предприятие-организацияӧн веськӧдлысьяс нюжмасьӧны, оз мынтыны йӧзыслы удждон. Но кор панам уголовнӧй делӧ, колана мында сьӧмыс пыр и югдӧ.
Мӧйму миян ведомствоӧ такӧд йитӧдын воис кызь сизим юӧр. На кузя панім ӧкмыс уголовнӧй делӧ. Воддза восясӧ арталӧмӧн следствие нуӧдысьяс видлалісны дас куим уголовнӧй делӧ. На серти вӧчӧмаӧсь нин кывкӧртӧд. Витсӧ ыстім ёрдӧ. Нёль делӧ пӧдлалӧмаӧсь, мыжаясыс уджйӧзсӧ вештӧмаӧсь да, а ӧти кузя мыжаыс кувсис.
Таво медводдза кварталын панім куим уголовнӧй делӧ. Уджйӧзыс вӧлі ӧти миллион 892 сюрс шайт. Кыксӧ тшӧтш пӧдлалім, мыжаыс ставсьыс вештысис да. Эмбур некодлысь эг арестуйтӧй, уголовнӧй делӧ эг панӧй.
Кольӧм во уджӧн могмӧдысьяс уджйӧзасьӧмаӧсь йӧзыслы 31 миллион 671 сюрс шайт. Следствие дырйи ас вӧлясьыс косӧдӧмаӧсь 30 миллион 848 сюрс. Нӧшта 14 миллион 70 сюрс перйим предприятиеыслысь либӧ мыжаыслысь эмбурсӧ арестуйтӧм да иналӧм бӧрын. Артмӧ, уджӧн могмӧдысьяс косӧдӧмаӧсь уджйӧз сертиыс унджык сьӧм.
Миян медшӧр мог – абу штрап перйыны либӧ кыскыны предприятие-организацияӧн веськӧдлысьӧс уголовнӧй кывкутӧмӧ. Тӧдчанаджык, медым йӧзыслы вештісны нажӧткасӧ. Удждон мынтытӧмысь ӧтдор миян ведомство видзӧдӧ уджалысьӧс дорйӧмын тырмытӧмторъяс бӧрся, медым йӧзыслӧн эз омӧльтчы дзоньвидзалуныс, да некод эз доймав кувтӧдзыс.
Коми Республикаса прокуратура управление юкӧнысь прокурор Сергей Киселёв:
–Миян ведомствоӧ мӧйму воис кык сюрс гӧгӧр юӧр. Прокуратура кутӧ тӧд вылын да туялӧ йӧзыслысь став шыӧдчӧмсӧ. Уджйӧзасьӧм гырысь предприятие Комиын абу, и выльыс эз сод.
Казьтышта, удж вылӧ инасигӧн колӧ кырымавны сёрнитчӧм. Майшӧдлӧ йӧзлӧн челядь сяма мывкыдыс. Торйӧн нин эскӧны уджӧн могмӧдысьлы том, арлыда да сикт-грездын олысьяс. Удж вылӧ инасигас найӧс эскӧдӧны, нажӧткаыд пӧ лоас ыджыд да кутам сетны ас кадӧ, а договортӧ пӧ сёрӧнджык кырымалам. Но та йылысь сэсся ставӧн вунӧдӧны. И мыйкӧ кӧ лоас, предприятие-котырнас веськӧдлысь вермас шуны, а татшӧм уджалысьыс пӧ менам абу. И мӧдыс немтор оз вермы вочавидзны, некутшӧм документ сылӧн абу да. Кабалатӧг бӧрас зэв сьӧкыд лоӧ перйыны нажӧвитӧм сьӧмтӧ. И прокуратура нинӧмӧн оз вермы отсавны.
Ӧти норасис, уджӧдӧны пӧ кӧкъямыс час асывсянь квайт рытӧдз. Корсюрӧ пӧ ковмыліс мырсьыны и шойччан лунӧ. Юалім, а, мися, сёрнитчӧмад кыдзи гижӧма? Ог пӧ тӧд, удж вылас инасигӧн веськӧдлысьыс тадз шуӧма…
Кодсюрӧ норасьӧ, шыӧдчи пӧ быдлаӧ, а немтор некод оз вӧч. Тайӧ артмӧ и прӧверкаяс вылӧ Россияса правительствоӧн вынсьӧдӧм мораторий вӧсна. Но норасьӧмсӧ кӧ кырымаліс кык да унджык морт, прокуратураса специалистъяс вермасны прӧверкаӧн волыны предприятие- организацияас.
Комиын государственнӧй трудинспекцияысь инспектор Светлана Андреева:
–Тавося медводдза кварталын миянлы воис 527 шыӧдчӧм. На пиысь 27-ыс удж оланпас торкалӧм кузя. 165 морт норасьӧ удждонкӧд йитӧдын. И оз сӧмын удждон мынтытӧм кузя. Коллективкӧд сӧгласӧ воӧдчытӧг удж договорӧ пыртӧны веськӧдлысьлы колана содтӧд, нюжӧдӧны содтӧд мынтытӧг уджалан кад, уджӧдӧны праздникӧ да шойччан лунӧ, вежлалӧны сідз шусяна штат расписание, отпускӧ петан график, мортыслы сёрӧн юӧртӧны удж вывсьыс мездӧм йылысь да сідз водзӧ. Тырмытӧмторъяс эмӧсь и удж вылын ускӧттьӧысь видзчысьӧм, доймӧмысь компенсация мынтӧм, дисциплина торкалӧмысь мыждӧм кузя да с.в.
Прӧверкаяс вылӧ Россияса правительствоӧн вынсьӧдӧм мораторий вӧсна медсясӧ нуӧдам профилактика удж. Предприятие-организацияӧн веськӧдлысьяслы торйӧн ёна сьӧлӧм вылас воисны сідз шусяна профвизитъяс. Водзті найӧ полісны госинспекторысь, а ӧні асьныс корӧны волыны. Ӧд миян специалистъяс ӧлӧдӧны найӧс удж кузя оланпасъяс торкалӧмысь, велӧдӧны бырӧдны тырмытӧмторсӧ. Та вӧсна унджык зык-веныс оз паськав, а лӧньӧ пансигас на.
Мораторий вылӧ видзӧдтӧг ми кыккирудз ог пукалӧй. Медводдза кварталын нуӧдім квайт прӧверка, сёрӧн мынтӧмаӧсь удждонсӧ да. Гижим вит предписание, куим кузяыс став уджйӧзсӧ вештӧмаӧсь нин.
* * *
«Веськыд йитӧда» телефон пыр звӧнитіс куим морт. Ӧти ань зільӧ велӧдысьӧн. Быд куим во пӧ кырымалам водзӧ уджалӧм йылысь сёрнитчӧм. Мыйла пӧ оз позь вежны федеральнӧй оланпассӧ, медым ӧтчыд кырымалін татшӧм кабаласӧ и уджав, кытчӧдз верман?
Мӧд нывбабалӧн верӧсыс зільӧ Воркутаын Санкт-Петербургса организацияын. Кӧрт туй вылын мырсигӧн гыркъяс артмӧма кила. Больничнӧй вылын пукалӧм вӧсна абу прӧйдитӧма медосмотр. Та вӧсна уджӧн могмӧдысьыс абу тырвыйӧ вештӧма сьӧмсӧ да абу лэдзӧма уджавны. Тайӧ норасьӧмсӧ ыстӧмаӧсь Санкт-Петербургӧ удж инспекцияӧ, но вочакывйыс абу на воӧма.
Сыктывкарысь ань юасис, кутшӧм кад мысти лоас сёр норасьны уджалан оланпас торкӧм кузя.
Медводдза аньыслы Светлана Сергеевна вӧзйис видзӧдлыны сёрнитчӧмсӧ. Сэні пасйӧма, кутшӧм помка вӧсна быд куим во мысти колӧ кырымавны выль документ. Тадзи пӧ медсясӧ вӧчӧны спортменъяс да профессор-велӧдысьяс.
Воркутаса аньлы вӧзйис виччысьлыны Санкт-Петербургысь вочакывсӧ. Кадыс пӧ эм на.
Коймӧд юалӧм кузяыс Светлана Сергеевна вочавидзис, Рострудӧ пӧ удж оланпас торкалӧмкӧд йитӧдын некор абу сёр шыӧдчыны. Вӧтлісны кӧ удж вывсьыд, судӧ шыӧдчӧмӧн оз ков нюжмасьны комын лунысь дырджык.
Светлана Андреева корис уджалан право торкӧм кузя медводз шыӧдчыны налӧн ведомствоӧ. Норасьӧмын пасйыны став тырмытӧмторсӧ. Бур, эмӧсь кӧ документ копияяс. Быть колӧ пасйыны ов, ним, вич. Татӧг некутшӧм прӧверка оз нуӧдны.
Норасьӧмсӧ позьӧ ыстыны пошта пыр, меститны ӧтуввезйын удж инспекция порталӧ либӧ Сыктывкарын вайны Морозов уличаса 156-2 номера керкаӧ. Позьӧ звӧнитны и инспекцияса «пӧсь йитӧда» 8(8212) 31-59-06 номера телефон пыр. <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокыс авторлӧн.