Мӧйму февраль 21 лунӧ Россияса президент Владимир Путин Федеральнӧй Собрание дорӧ шыӧдчигӧн казьтыштіс спецоперация дырйи доймӧм-ранитчӧмаяслы, налӧн семьяяслы отсалан тэчас лӧсьӧдӧм йылысь.
И апрель 3 лунӧ нин аслас индӧдӧн шуис котыртны ставроссияса «Защитники Отечества» фонд. Юрнуӧдны сыӧн босьтчис президентлӧн администрацияӧн веськӧдлысьӧс первой вежысь Сергей Кириенко.
Кольӧмвося май помын фондса филиалъяс котырталісны странаса быд регионын, тшӧтш и Комиын. Сыктывкарын тайӧ учреждениесӧ восьтісны Первомай уличаса 11-ӧд номера керкаын. Сійӧ восьса ӧкмыс час асывсянь квайт час рытӧдз. Позьӧ звӧнитны 8(8212)28-64-45 номера телефон пыр.
Комиын «Айму дорйысьяс» фондӧн весьӧдлысь Валентина Дитц висьтасис, мый вӧчӧмаӧсь кольӧмвося июнь 1 лунсянь да кутшӧм тӧжд-мог колӧ на збыльмӧдны.
Ог уджалӧй, а служитам!
–Эм сэтшӧм шусьӧг: «Жить – Родине служить!». Во зільӧм бӧрын верма стӧча шуны: ми тані ог уджалӧй, а служитам.
Фондын зільӧ 43 морт, на пиысь 35-ыс – социальнӧй координатор. Медым профессиональнӧя отсавны ветеранъяслы, координаторъясӧс велӧдім Санкт-Петербургын РАНХиГС-лӧн Рытыв-Войвыв веськӧдлан институтын. Тайӧ специалистъясыс зільӧны нин быд кар-районын. Кӧнсюрӧ кыкӧн, унджыклаас – ӧтиӧн. Сыктывкарын СВО-са ветеранъяслы да налӧн семьяяслы отсасьӧ медуна специалист. Найӧ оз пукавны шоныд вежӧсын компьютера пызан сайын, оз виччысьны, кор кодкӧ шыӧдчас отсӧгла. Координатор ачыс лӧсьӧдӧ СВО-са ветеранкӧд йитӧдсӧ, ковмас кӧ, волас вермытӧм дорӧ гортас.
Во чӧжӧн республикаса олысьяссянь миянӧ воис квайт сюрс шыӧдчӧм, кӧні вӧлі 14,5 сюрс тӧжд-мог да юалӧм. И кӧть фондӧ медсясӧ локтӧны ветеран удостоверенньӧла, инвалид документла, протезла, республикасянь сьӧма да юрист-психолог дорӧ отсӧгла, социальнӧй да медицина боксянь реабилитируйтчӧм, велӧдчӧм да удж вылӧ инасьӧм могысь босьтны мутор да сідз водзӧ, быд шыӧдчӧм аслыспӧлӧс. Ӧд быд ветеранлӧн, семья-котырлӧн асланыс тӧжд-мог. Та вӧсна быдӧнкӧд ӧткодя уджавны оз артмы.
Сідз, Сыктывкарын социальнӧй координатор отсаліс СВО дырйи пӧгибнитӧмалӧн нылыслы босьтны федеральнӧй да регионса социальнӧй пособие. Батьсӧ воштӧмакӧд сёрнитіс психолог да велӧдіс, кыдзи личӧдны сьӧлӧм дойсӧ. Та бӧрын нылыс бюджет весьтӧ очнӧя пырис велӧдчыны вузӧ.
Став шыӧдчӧмсьыс 88 прӧчентсӧ збыльмӧдім. Мукӧд кузяыс уджыс мунӧ на. Республика тшупӧдын некутшӧм мытшӧд абу. Ветеранлы, сылӧн семьялы вичмӧдам регионын урчитӧм сьӧм, медицина да мукӧд отсӧг, отсалам пырны велӧдчыны, инасьны удж вылӧ да с.в.
12 прӧчент збыльмӧдтӧм на шыӧдчӧмыс – федеральнӧй да оборона министерство тшупӧда. Бӧръяыс зэв пӧдса тэчас. Весиг миян республикаса военкомъяс став юалӧм кузяыс шыӧдчӧны сэтчӧ.
Бурӧн и лёкӧн вӧлі корам сэтысь колана юӧр, кутшӧм часьтын мортыс воюйтіс, кӧні ранитчис, юӧртӧг вошис либӧ пуктіс юрсӧ. Медводдза кык тӧлысьсӧ – шыч ни рач. Сэсся воис медводдза вочакыв. Миянлы вӧлі зэв нимкодь, мый оборона министерствоын гӧгӧрвоисны, кутшӧм колана удж ми вӧчам. Талун нин ёрта-ёртлы ысталам некымын сюрсӧд номера документ-кабала.
Фондас позьӧ шыӧдчыны оз сӧмын кутшӧмкӧ торъя могӧн. Шуам, отсавны нюжӧдны биару. «Айму дорйысьяс» фондлӧн ӧти юкӧнын ӧтчыдысь волігӧн позьӧ босьтны став отсӧгсӧ.
Спецоперацияса ветеранлы сетӧны воюйтӧм йылысь справка, а мый сійӧн вӧчны, унаӧн оз и тӧдны. Тані отсаласны весиг налы, кодъяс оз вермыны стӧча юӧртны, мый налы колӧ. Социальнӧй координатор сюся кывзас шыӧдчысьсӧ, гӧгӧрвоас, мый сійӧс майшӧдлӧ, да отсалас збыльмӧдны дум-кӧсйӧмсӧ.
И пес поткӧдлам, и турун пуктам
–Сикт-грездса ветеранлӧн да семьяыслӧн корӧм-шыӧдчӧмыс карсаысь нинӧмӧн ёнасӧ оз торъяв. Ме тшӧкыда ветлывла районъясӧ да тӧда. Сідз, спецоперация вылысь воӧм Емдінса ветеранлы отсалім босьтны регионсянь сьӧма отсӧг, мыйсюрӧ дзоньтавны гортас, велӧдчыны мӧд специальносьтӧ да инасьны удж вылӧ.
Удора районын социальнӧй координатор отсаліс ранитчӧмалы босьтны регионсянь сьӧма отсӧг, мӧд группаа инвалидносьт урчитӧм могысь прӧйдитны медкомиссия, а сідзжӧ сылы сетӧма коляска да ветеран удостоверенньӧ.
И тадзи быд муниципалитетын. Социальнӧй координаторлӧн эм став позянлуныс быд боксянь отсавны СВО-са ветеранлы. Мыйкӧ кӧ оз артмы, сійӧ шыӧдчӧ мукӧд ведомство-министерствоӧ. И, кыдз петкӧдлӧ олӧмыс, став мытшӧдсӧ позьӧ зэв ӧдйӧ венны, и колана отсӧгыс воӧ дженьыд кадӧн.
Ылі грездын кӧ абу позянлун лючки реабилитируйтны ранитчӧмаӧс медицина боксянь, ыстам сійӧс республикаса больничаӧ, госпитальӧ да мукӧд бурдӧдчанінӧ. Быд татшӧм учреждениеын эм куратор, код дорӧ вермас шыӧдчыны координаторыс. Тшӧкыда сійӧ ачыс звӧнитчӧ да вайӧдӧ ветеранӧс ас машинаӧн. СВО вылысь воӧмаӧс ӧчередтӧг жӧ примитӧны да босьтчӧны бурдӧдны.
Сыктывкарса олысьяссянь миян дорӧ медуна шыӧдчӧм. Но сиктсалӧн корӧмыс корсюрӧ торъялӧ юркарсаысь. Сідз, ӧти семьяын корисны отсавны поткӧдлыны пес, мӧдын – дзоньтавны керка вевт, вайны ва, пуктыны картупель да с.в. Координатор дорӧ шыӧдчӧма нывбаба, пиӧй пӧ воюйтӧ, а мӧслы турун пуктыны некодлы…
Дерт, быдӧнлы отсалам, та могысь ӧтувтчӧны ведомство-организацияын зільысьяс, волонтёръяс, студентъяс да велӧдчысьяс.
Коляскаӧн – спорт
–Комиын «Айму дорйысьяс» фонд медико-социальнӧй экспертиза бюрокӧд, удж, занятосьт да йӧзӧс социальнӧя доръян министерствокӧд да Социальнӧй фондкӧд ӧтув могмӧдам Украинаын спецоперацияса ветеранъясӧс протез-коляскаӧн.
Социальнӧй фонд та могысь сетӧ электроннӧй сертификат, а миян эм позянлун содтыны колана мындаӧдз сьӧмсӧ.
Чукӧртам кабала-документ да ыстам Москваӧ. Вочакыв воӧм бӧрын вештысям протез-коляска вӧчысьлы да вайысьлы.
Сідз, талун фондын виччысям, кор шуасны могмӧдны вит коляска ньӧбӧм кузя корӧмнымӧс.
Татшӧм коляскаясыс абуӧсь реабилитация программаын, но миян зонъяс зэв ёна кӧсйӧны пырӧдчыны физкультураӧ да спортӧ, а вермас лоны, тшӧтш и паралимпиадаӧ.
Найӧ бӧрйисны нин коланасӧ, тшӧтш и рӧм сертиыс. Вит мужичӧйсьыс кыкӧн корисны ёнмӧдӧм коляска, медым спортысь да тренировкаысь ӧтдор сы отсӧгӧн позис и уджавны.
Быттьӧкӧ и абу уна – вит коляска. Но тайӧ – вит олӧм, вит морт да налӧн матыссаяс.
Протез-коляскасӧ вӧчӧны Россияса предприятиеясын. «Айму дорйысьяс» ставроссияса фонд да миян филиал мӧдасны уджавны аукцион-конкурсын вермысь фирмакӧд.
Сёрнитчим и Новороссийскысь протез-ортопедия предприятиекӧд, кӧні вӧчасны миян зонъяслы протезъяс. Ки-коксӧ ставныслысь нин мерайтісны.
Колана кабала-документсӧ дасьтам зэв ӧдйӧ. Но кодсюрӧ норасьӧны, зэв пӧ дыр виччысьнысӧ.
Колӧ гӧгӧрвоны, мый протезӧн вӧдитчытӧдз колӧ, медым ки-кокныс та могысь бурдіс.
Фонд отсалӧ вермытӧмлы шедӧдны санаторий-курортӧ путёвка, выль оланін.
Да и уналы, торйӧн нин вермытӧмаяслы, колӧ отсавны бергӧдны горт гӧгӧрас удж. Мукӧдыслы ковмас мыйсюрӧ вежны-дзоньтавны керка-патераас, медым коляскаӧн позис сэні лючки вӧдитчыны.
И ЧВК-саӧс ог ӧтдортӧй
–Россияса президентлӧн индӧд серти фонд отсалӧ спецоперация вылысь воӧмаяслы, налӧн да усьӧмаяслӧн семьяяслы. Коми Республикаса юралысь тшӧктіс отсавны кыдз мобилизуйтӧмалы, контрактниклы, доброволечлы, сідз и ЧВК-ын воюйтысьлы.
Социальнӧй координаторъяс некодӧс оз торйӧдны, босьтӧны став шыӧдчӧмсӧ да збыльмӧдӧны корӧмъяссӧ.
Миян абу некутшӧм моральнӧй право кодыськӧ ӧвтыштчыны, та понда ставныслы отсалам.
Странаын сӧмын Коми Республикаын да нӧшта кык регионын спецоперацияса ветеранъяслы да налӧн семьяяслы татшӧм уна вичмӧ отсӧг. Оз вунӧдны фондын и ЧВК-са боечьясӧс.
Ми чукӧртам став колана кабала-документсӧ да ыстам Россия Федерацияса оборона министерствоӧ.
Сэсянь миянлы воӧны дась нин удостоверенньӧяс. Татшӧм документсӧ сетім нин «Вагнер», «Редут» да мукӧд ЧВК-ысь комын мортлы. Нӧшта кыксёӧн виччысьӧны.
«Геройяслӧн кад»
–СВО-са ветеран воӧм мыстиыс вермӧ куим тӧлысь реабилитируйтчыны, а сэсся инасьны удж вылас.
Предприятие-организацияӧн веськӧдлысьлы быть колӧ босьтны мобилизуйтӧмаӧс, контрактникӧс да доброволечӧс воддза уджаланінас.
Кодсюрӧ шойччыштӧм бӧрын инасьӧ мӧдлаӧ либӧ бӧр мунӧ Украинаӧ спецоперация вылӧ. Но та йылысь колӧ жӧ юӧртны уджӧн могмӧдысьлы.
«Айму дорйысьяс» фондӧ шыӧдчӧны и найӧ, кодъяс спецоперация вылӧ мунтӧдз некӧн эз уджавны. Торйӧн нин уна татшӧмыс сикт-грездын.
И дзоньвидзалы, и вермытӧмалы корсям шогмана удж занятосьт шӧрин пыр.
«Айму дорйысьяс» фондын зільысьяс сідзжӧ отсалӧны ветеранъяслы босьтны выль специальносьт, инасьны кокньыдджык удж вылӧ. Отсалам и аслыныс ветеранъяслы, и налӧн челядьлы пырны велӧдчыны вуз-техникумӧ.
Фонд вермас чукӧртны колана документъяс да отсавны ветеранлы босьтчыны асшӧр уджӧ, кыдз шуласны, петны ас нянь вылӧ.
Республикаын 300 мортӧс иналім нин удж вылӧ, нӧшта колӧ отсавны сёлы.
Спецоперация вылысь воӧм кык морт бура прӧйдитісны психология тест да пырӧдчисны «Время героев» уджтасӧ. Эскам, найӧ лоасны бур тӧдӧмлун-сяма веськӧдлысьясӧн да мӧдасны зільны власьт тэчасын либӧ госкомпанияын.
«Zа Ней»
Медым спецоперацияса ветеранъяс эз усьны ловнас, вӧзъям налы пырӧдчыны уна сикас общественнӧй уджтас-проектӧ, туйдны-велӧдны челядьӧс радейтны да пыдди пуктыны Аймунымӧс, историянымӧс да пӧль-пӧч традицияяс. СВО-са ветеранъяс окотапырысь уджалӧны том йӧзкӧд, нуӧдӧны спортын, культураын да уна мукӧд сикас гаж-ордйысьӧм. Неважӧн ветеранъяс котыртлісны пауэрлифтинг, армрестлинг, пневматикаысь да ньӧввужйысь лыйсьӧм кузя вермасьӧм. Спецоперацияса би пыр мунӧмаяс пӧвстысь унаӧн бура сьылӧны, ворсӧны гудӧк-гитараӧн. Наысь оз кольччыны и нывбабаяс. Геройяслӧн мамъяс, гӧтыръяс, чойяс да нывъяс котыртісны «Zа Ней Отечество» фотовыставка, кӧні петкӧдлісны налысь дас ӧкмыс фотография.
Апрель 20 лунӧ Сыктывкарын культураын водзмӧстчысьяслӧн «Югӧр» шӧринын медводдзаысь нуӧдім ветеранъяслысь да усьӧмаяслӧн семьяяслысь «Семьи воинов Отечества» форум, кӧні найӧ матысяньджык тӧдмасисны ӧта-мӧдныскӧд да шуисны ӧтувтчыны. Челядьлӧн да томъяслӧн республикаса шӧринын кыпыда восьтім «Клуб боевых отцов» уджтас. Сэтчӧ пырӧдчисны и пытшкӧс делӧяс министерствоса да Росгвардияса сотрудникъяс, кодъяс ветлісны спецоперация вылӧ. Наысь ӧтдор волӧны и Афганистанын да Чечняын йӧзӧдлытӧм тыш-косьса ветеранъяс. Тайӧ клубыс уджалӧ тшӧтш и бать-мамтӧм челядькӧд. Сизимдас ныв да зон мӧдасны велӧдчыны лыйсьыны, котравны, маршируйтны. Таысь ӧтдор найӧс велӧдасны кыйны чери, вӧравны, вотны тшак да уна мукӧдторйӧ. Нывбабаяслӧн «Zа Ней» клубын аньяс 21 вежон ёртасьӧны, висьтавлӧны воюйтысь верӧсъясныслӧн, пиныслӧн подвиг йылысь. Клубас нуӧдӧны уна сикас тренинг, творчествоа мастер-класс, специалистъяслысь консультация да мукӧдтор. Фонд кырымаліс государственнӧй тэчасъяскӧд да общественнӧй котыръяскӧд сё кызь сёрнитчӧм.
Юристсянь отсӧг дасьӧсь сетны республикаса нотариальнӧй да адвокат палатаяс, усьӧмаяслӧн семьяяслы отсаласны регионса аньяслӧн союз, Комиын Россияса Социальнӧй фондлӧн юкӧн, удж, занятосьт да йӧзӧс социальнӧя доръян министерство, а сідзжӧ ветеран котыръяс.
Медтӧдчанаыс, медым спецоперация вылысь воӧмаяс да налӧн рӧдвужыс майшасьтӧг шыӧдчисны миян дорӧ, а ми нин быд боксянь отсалам налы.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.