«Коми му» газетын эг нин ӧтчыдысь йӧзӧдлӧй тыр арлыдтӧмаяслӧн мыж вӧчӧм йылысь гижӧдъяс. Ӧнӧдз син водзын ӧти юӧр. Емдін районса судӧ пӧ шыӧдчӧмаӧсь полицияса сотрудникъяс, кодъясӧс пикӧ вайӧдӧма 10 (!) арӧса зонка. Гортас ни школаын некод сійӧс оз вермы пуксьӧдны усьпаньвыв. Торйӧн нин ёна «гажӧдчӧма» мӧйму да таво. Кытчӧдз пӧ ставсӧ эз пузувт, колӧ мыйкӧ вӧчны зонкаыскӧд. Суд меститлӧма кампужитчысьсӧ тыр арлыдтӧмаясӧс видзан шӧринӧ. Гортсаясыс, велӧдысьяс да тшӧтш и полиция 30 лун «шойччӧмаӧсь»…
Но, кыдз тыдовтчӧ, татшӧм «збодер» кагаыс абу ӧти. Кутшӧм оланпас торкалӧны тыр арлыдтӧмаяс? Мый найӧс таысь виччысьӧ? Коді кывкутӧ налӧн мыжысь?
Буретш та йылысь сёрни муніс республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын.
Комиын МВД-ысь тыр арлыдтӧмаяслӧн делӧяс юкӧнӧн веськӧдлысь Ольга Литвинова:
–Мыж вӧчӧмысь уголовнӧй да административнӧй кывкутӧмысь ӧтдор ныв-зонмӧс полиция мыйтакӧ кад кутӧ син улас. Комиын апрель 1 лун кежлӧ погона йӧз видзӧдӧны 1.076 тыр арлыдтӧм бӧрся. На пиысь 283-ӧс тӧд вылӧ босьтӧмаӧсь таво. 354 кагалы абу на тырӧма 13 арӧс. 14-15 арӧсаыс 347, а 375-лы – 16-18.
Медся том мыж вӧчысьыслы… квайт арӧс. Кагукыс ветлӧ на детсадйӧ, но веськалӧма нин погона йӧз син улӧ. Полицияӧ шыӧдчӧмаӧсь детсадса уджалысьяс, зонкаыс пӧ тӧдӧмӧн стеклӧ торйӧн вундалӧма баннер, а бать-мамыс оз тэрмасьны таысь мынтысьны.
14 арӧсысь ичӧтджыкъяс медсясӧ вӧчӧны мыж, мыйысь кыскӧны административнӧй кывкутӧмӧ, но, овлӧ, и татшӧм арлыдаыс вывтіасьӧ. Сідз, таво нин 14 арӧса зонка тшӧтшъяяс да верстьӧ водзын, тыдалӧ, кӧсйӧма петкӧдлыны, мый сійӧ некодысь оз пов, да йӧткыштӧма 13 арӧса ёртсӧ. Бӧръяыс усьӧма да веськалӧма машина улӧ. Кык лун мысти доймалӧмсьыс кувсьӧма больничаын. Йӧткасьысьсӧ кыскӧмаӧсь уголовнӧй кывкутӧмӧ.
15 да ыджыдджык арӧсаясӧс тшӧкыдджыка мыждӧны Уголовнӧй кодекс серти нин.
Ухтаса полиция кутӧ син улас 17 арӧса зонкаӧс, коді таво нин вӧчӧма 11 (!) мыж. Медсясӧ гусясьӧма лавкаысь. Кодкӧ сяммасӧ сійӧс вежны да туйдны бур оласногӧ? Ӧдвакӧ. Республикаын тыр арлыдтӧм квайт томулов витысьӧн торкӧмаӧсь оланпас, а нёльӧн вӧчӧмаӧсь быдӧн нёль мыж.
Во заводитчӧмсянь апрель 22 лунӧдз кар-районын 84 тыр арлыдтӧм вӧчӧмаӧсь 152 мыж. На лыдысь сӧмын 35 ныв-зон водзті веськавлӧмаӧсь полицияӧ. Ог тӧд мыйла, но оланпас торкӧмын водзмӧстчӧны Емдін районысь томулов.
Лёкас сетчӧны и тыр-бур, и сьӧкыд оласнога семьяясысь челядь. Медшӧр помкаыс сыын, мый бать-мамыслы некор накӧд сёрнитыштны, тӧжд-мог да майшасьӧм йывсьыс юасьыштны, мыйӧнкӧ отсавны. Унаӧн на пиысь ӧтдортчӧмаӧсь быдтассьыс да лыддьӧны: каганым пӧ ветлӧдлӧ школаӧ, секцияӧ, да мед сэні и велӧдӧны. И быдтасъясныс олӧны ас кежаныс. Найӧс туйдӧ-велӧдӧ ӧтуввез да улича. Кор ныв либӧ зон веськалӧ тшӧтшъяяс дорас, найӧ быд ногыс ыззьӧдӧны сійӧс лёк вылӧ. И медым том мортӧс эз лыддьыны слабӧн да полысьӧн, сійӧ вӧчӧ индӧмторсӧ. А ӧтчыд кӧ сирасян лёкас, дугӧдчынытӧ сьӧкыд нин.
Томъяс мыж вӧчӧны медсясӧ нажӧвитчӧм могысь. Но кӧнкӧ дыр уджавны да босьтны урчитӧм мында удждон найӧ оз кӧсйыны, кор позьӧ курыштны ӧдйӧ да уна. Мыйла тӧлысь улича весалӧмӧн пӧсь кисьтны да та дырйи нажӧвитны 4,5 сюрс шайт, кор позьӧ мыйкӧ гусявны либӧ отсавны дурмӧдчанторйӧн вузасьысьлы да ӧтпырйӧ курыштны та мындасӧ!
Оперативникъяс син улӧ пыр тшӧкыдджыка веськалӧны наркотикӧн вузасьысьлы отсасьысь ныв-зон. Челядюлов разӧдӧны да дзеблалӧны сідз шусяна закладка-тубрас. «Зільӧны» ӧткӧн и верстьӧкӧд.
Лавкаын гусясьысьыс чиныштіс. Но век жӧ воддза моз 14-17 арӧсаяс «нажӧвитчӧны» «Магнит», «Пятёрочка» да мукӧд вузасянінын. Гуӧны сыр, мӧс вый, кофе, чери пӧк, дона курыд зелля да мукӧдтор. Найӧ абу тшыгӧсь, оз корсьны кынӧмпӧт. Налы медводз колӧ сьӧм. Бӧрас ставсӧ, курыд зелляысь ӧтдор, либӧ асьныс иналӧны кодлыкӧ донтӧм донысь, либӧ вайӧны верстьӧлы аслыссяма гуся вузасянінӧ, кӧні донтӧмджыка жӧ иналӧны гуӧмторсӧ. Татшӧм ногӧн нажӧвитӧм сьӧмсӧ челядь видзӧны куритчан, курыд зелля да мукӧдтор вылӧ, мый налы сьӧлӧм выв да синныслы колӧ.
Казьтышта, ныв-зонмӧс административнӧй да уголовнӧй кывкутӧмӧ вермасны кыскыны 14-16 арӧсӧн.
Административнӧй кывкутӧмӧ тыр арлыдтӧмаӧс кыскӧны уна йӧзаинын курыд зелля юӧмысь да дурмӧдчанторйӧн вӧдитчӧмысь, а сідзжӧ татшӧминас гажа юрӧн ветлӧдлӧмысь, кулиганитӧмысь, туй выв да биысь видзчысян правилӧ торкӧмысь. Мыж вӧчысьыслы кӧ абу на 16 арӧс, кывкутӧмӧ кыскасны бать-мамсӧ. Найӧ мынтасны штрап либӧ уджыштасны государство вылӧ.
Уголовнӧй кывкутӧмӧ челядьӧс кыскасны грабитӧмысь, мырдӧналӧмысь, гусясьӧмысь да мукӧд сикас сьӧкыд мыжысь. Тыр арлыдтӧмаӧс таысь вермасны мыждыны 14 арӧсӧн нин.
Челядь чайтӧны, мый найӧс некутшӧм кывкутӧмӧ оз кыскыны. Да, медводдзаысь гусясьӧмысь, гашкӧ, и оз, но кутасны кӧ киӧдыс мӧдысь, татшӧмыс вермас веськавны и сутшкасьысь сутуга сайӧ, пӧдса спецучреждениеӧ.
Шуам, грабитӧмысь вермасны перйыны дас сюрс шайт либӧ пуксьӧдны сутшкасьысь сутуга сайӧ сизим во кежлӧ. Сьӧм пычкӧмысь дзескыдінын ковмас нёль во вештыны мыж, а нӧйтӧмысь – квайт тӧлыссянь кык воӧдз.
Весиг 11 арӧса вермас веськавны пӧдса велӧдчан спецучреждениеӧ (СУВУЗТ-ӧ).
Регыд нин гожся каникул. Буретш гожӧмнас челядь тӧв чужъялӧны. И кымын ёнджыка шымыртам найӧс быдсикас уджӧн, секция-кружокӧн, сымын этшаджык кольӧ прӧст кадыс, да сымын этшаджык мыж вӧчасны.
Верстьӧлы тшӧкыдджыка колӧ видзӧдлыны телефонысь да компьютерысь, кодкӧд ёртасьӧ быдтасныс. Сэні тшӧтш тырмымӧн быдсикас ылӧдчысьыс.
Бать-мам тӧдӧны, мыйта сьӧм найӧ сетӧны кагаыслы кино, а сідзжӧ юмовтор да пӧжас вылӧ. И быдтасыд кӧ гортад вайис мича да дона кӧм-паськӧм, смартфон да мукӧд сикас гаджет, а зептас кышакылӧ сьӧм, колӧ думыштчыны, мыйсяма нажӧтка сійӧ аддзис.
Верстьӧлы вермас шыбитчыны синмас, ныв-пиыс кӧ мыйкӧ вӧчӧны гусьӧн, дзебсясьӧны, сёрнитӧны ярскӧба, кӧнкӧ шӧйтӧны сёрӧдз. Тшӧкыда найӧ дугдӧны ёртасьны тшӧтшъяясыскӧд, кодъясӧс бура тӧдӧны бать-мамыс, да аддзысьлӧны дзик тӧдтӧм йӧзкӧд.
Коми Республикаса прокуратураысь тыр арлыдтӧмаяслӧн да томъяслӧн делӧяс юкӧнысь прокурор Алексей Тарачев:
–Ныв-зонлы да налӧн бать-мамлы колӧ сюркнявны пель саяс, мый ичӧтдырйиыс вӧчӧм мыж вермас вужвыйӧныс вежны олӧмсӧ. Да, полиция босьтас кагасӧ тӧд вылӧ да мӧдас видзӧдны сы бӧрся. Мукӧдыслы лючки туй вылӧ сувтӧм могысь тырмымӧн профилактика сёрни. Во джынйӧн кӧ сійӧ нинӧм лёксӧ оз вӧч, учётсьыс киритасны. Но та йылысь век жӧ тӧдмаласны и школаас. А мӧдысь кӧ мыйкӧ торкас, Уголовнӧй кодексысь 91-ӧд статья серти полицияса сотрудникъяс тшӧ-кыда мӧдасны волывлыны гортас. Матігӧгӧрас кӧ кодкӧ вӧчас кутшӧмкӧ мыж, погона йӧз тшӧтш воласны сы ордӧ да юасясны.
Сэсся верстяммӧм бӧрын нин удж вылӧ инасигӧн вермасны казьтыштны ичӧтдырся мыжтӧ, мед кӧть сійӧс важӧн нин вештін. Татшӧмыслы туйыс пӧдса МЧС-ӧ, полицияӧ да право доръян мукӧд ведомствоӧ.
Та вӧсна бать-мамлы колӧ зэв сюся видзӧдны быдтас бӧрсяыс да, мыйкӧ кӧ майшӧдлӧ, шыӧдчыны специалистъяс дорӧ отсӧгла. <>
Николай Размысло.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.