Март 15 лунӧ медводдза коми профессиональнӧй композитор да шылад туялысь Александр Осипов чужӧмсянь тырис 101 во.
Тайӧ тӧдчана паскӧд йитӧдын сёрнитім краевед, история, кыв да культура туялысь Надежда Алексеевна Митюшевакӧд, корим тӧдмӧдны томуловӧс Коми мулӧн нималана пикӧд.
– Надежда Алексеевна, кутшӧм семьяысь петіс Александр Осипов?
– Александр Георгиевич чужис Кӧрткерӧс районса Шойнаты сиктын. Батьыс водз муніс семьяысь. А кор 1933 воын Дарья Яковлевна мамыс чорыда висьмис, дас арӧса Шура веськаліс Сыктывкарса приютӧ. Нёльӧд классын сійӧс вуджӧдісны Выльгортса детдомӧ: сэні чукӧртісны Коми мулӧн уна пельӧсысь ичӧт кулиганъясӧс, оланпас торкалысьясӧс, гусясьысьясӧс. И Саша насянь велаліс мукӧд лёкторйӧ – омӧль примерыд ӧдйӧ и сибалӧ.
– И мый жӧ раммӧдіс дзоля Сашаӧс?
– Музыка. Шыладӧн сійӧ тӧдмасис Кулӧмдінын, кытчӧ 1936 воын Александр Осиповӧс ыстісны перевоспитайтӧм вылӧ. Пионервожатӧй Елизавета Выборова садьмӧдіс зонкаын шылад дорӧ муслун, коді вунлӧма дӧзьӧртӧм воясӧ. Тайӧ вӧлі чужӧмся сямлун-енби: Шуралӧн батьыс сьыліс вичкоса хорын, тӧдіс шылада грамота, велӧдіс сьывны челядьӧс приходскӧй школаын, а сэсся кытчӧкӧ вошис – гашкӧ, вичко увтыртӧм понда. Мамыс тшӧтш мича гӧлӧснас ливкйӧдліс Шойнатыын. Налӧн сьылӧмыс пыдӧ йиджис пиныслӧн сьӧлӧмӧ.
– Кор паськыда тӧдмалісны зонкалӧн енби йылысь?
– Шура Осиповӧс «восьтіс» Сыктывкарса журналист Степан Вахнин 1936 воын «Вӧр лэдзысь» газетын. Кулӧмдінса бур детдом йылысь сійӧ, дерт, тӧдіс. Но кыдзи тыдовтчис, тані тӧждысисны эз сӧмын велӧдчӧм, кынӧмпӧт, пельк да лада олӧм вӧсна, но и сӧвмӧдісны быдтасъясас художествоа творчество.
– Кӧні водзӧ велӧдчис Александр Осипов?
– Асшӧр олӧмыс заводитчис Сыктывкарса художествоа студияын. Водзӧ Саша велӧдчис Вӧлӧгдаса шылада училищеын. Сэсся вӧлі война, кӧні композитор ёна доймаліс. Но тайӧ эз падмӧд сійӧс Коми АССР-са сьылан-йӧктан ансамбльын хормейстерӧн уджалӧмысь, Горькийса да Москваса консерватория, Гнесинъяс нима музыка институт помалӧмысь.
– А кор Александр Осиповлӧн чужис медводдза шыладыс?
– Вокально-хорӧвӧй шыладын композиторлӧн медводдза воськовъясыс – тайӧ Сталин йылысь сьыланкывъяс. Первойыс на пиысь юргис 1949 вося декабрь 21 лунӧ Сыктывкарын вождьлы 70 арӧс тырӧмлы сиӧм концерт вылын. Солисталіс сэні Пантелеймон Осипов.
Быттьӧкӧ та вылын позис сувтны. Но Александр Георгиевич лӧсьӧдіс да йӧзӧдіс «Войвыв кодзув» журналын Сталин йылысь сьыланкывъя быдса цикл.
Сійӧ жӧ кадӧ Осипов гижис «Менам Отчизна» кып-сьыланкыв. СССР бырӧдтӧдз сійӧ 40 во юргис Коми му пасьтала.
– Кутшӧм пай Александр Георгиевич пуктіс коми шылад сӧвмӧмӧ?
– Композитор-мелодистӧс ёна майшӧдліс коми йӧзкост сьыланкыв тема. Сійӧ ветліс Коми Республикаса районъясӧ – чукӧртіс йӧзкост сьыланног-шылад. И 1964 воын Александр Осипов йӧзӧдіс ассьыс «Песни народа коми» туялан удж.
Сійӧ ёна радейтіс коми драматург, поэт да композитор-самоучка Виктор Савинлысь творчествосӧ. Александр Георгиевич чукӧртіс да шыльӧдіс Нёбдінса Витторлысь 26 сьыланкыв.
– Кӧні позьӧ кывзыны композиторлысь уджъяссӧ?
– Александр Осипов творчествоӧн зэв кокниа позьӧ тӧдмасьны ӧтуввезйын. Сӧмын гижыштӧй корсьысян строкаӧ: «Песни Александра Осипова» либӧ «Романсы А.Осипова. Поёт Наталья Игнатова». 2018 воын Коми Республикаса Национальнӧй библиотекаын вӧлі лӧсьӧдӧма А.Г.Осипов нима шылада наследие шӧрин. Вит воӧн шӧринын уджалысьяс котыртісны Александр Осиповлӧн романс-сьыланкывъя дасысь унджык концерт, кодъяс тшӧтш эмӧсь ӧтуввезйын.
Быд коми мортлы, буракӧ, тӧдсаӧсь «Луныс коли важӧн», «Катшасинъяс» да «Кор ми аддзысьлам тэкӧд» сьыланъяс.
Александр Осипов оліс нэм джынйысь этшаджык, но та вылӧ видзӧдтӧг паськыда нималіс коми культураын кыдзи тӧдчана композитор-мелодист да аслас видзӧдласа морт.
Сёрнитіс Элина Шлопова.
Снимокъясыс «Центр музыкального наследия им. А.Г.Осипова» «ВКонтактеын» котырысь.