Россияса президент шулӧма, юръяндзим пӧ государстволы, кӧні йӧзыс водзвыв мынтісны оланін стрӧитӧмысь сьӧм, а найӧс бӧбйӧдлісны…
Регионъяс сӧвмӧдан фондлӧн юӧр серти, Россия пасьталаын таво урчитӧм кадӧ оз удитны эштӧдны уна патераа 380 керка. Унджык стрӧйбаас талун некутшӧм уджалысь оз тыдав. Сідзкӧ, ылӧсас 28 сюрс морт, кодъяс пырӧдчисны сідз шусяна долевӧй стрӧитчӧмӧ, колясны оланінтӧг, да и сьӧмсӧ бергӧдны лоас сьӧкыд. Медсясӧ та понда майшасьӧны Краснодар да лунвывса мукӧд регионын олысьяс.
Тавося ӧкмыс тӧлысьӧн воддза воясӧ ылӧдлӧм 16,9 сюрс мортлы сьӧмсӧ аддзӧмаӧсь регионса, а 13,5 сюрслы – федеральнӧй бюджетысь.
А эмӧсь-ӧ татшӧм войтырыс Комиын, кодъяс водзвыв вештісны уна патераа керка кыпӧдӧмысь сьӧмсӧ, но сідз эз и вермыны вуджны выль оланінӧ?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзисны Сыктывкарса прокуратураысь да Госстройнадзорысь специалистъяс.
Сыктывкарса прокурорлы старшӧй отсасьысь Виктория Туршатова:
–Юркарса администрацияӧ таво капитальнӧя стрӧитчӧм могысь шыӧдчӧма 115 организация-котыр. На пиысь 64-лысь шыӧдчӧмсӧ ошкӧмаӧсь, а 51-лы выль стрӧйба кыпӧдны позянлунсӧ абу сетӧмаӧсь. 56 стрӧитчысь шыӧдчӧма мэрияӧ эштӧдӧм нин керкасӧ сдайтӧм могысь. 43-сӧ шуӧмаӧсь шогманаӧн, а дас витас абу на ставыс дась.
1990-2000 воясын долевӧй стрӧитчӧмнас ёна мудеритісны. Кӧнсюрӧ ӧти и сійӧ жӧ патерасӧ вузавлісны некымын мортлы, мӧдлаын стрӧйбасӧ помавлісны выль дольщикъяс весьтӧ. Артмыліс аслыссяма пирамида, кор оланін кыпӧдӧмас сёрӧнджык пырӧдчысь мынтысьліс водзтіджык шыӧдчӧмалӧн патераысь.
Медым бырӧдны татшӧм мисьтӧмторсӧ, 2017 воын Россияса президентлӧн индӧд серти стрӧитчӧмсӧ да йӧзлысь сьӧмсӧ торйӧдісны-юкисны. 2019 вося июль 1 лунсянь дольщикъяслӧн сьӧмыс мӧдіс чӧжсьыны банкын эскроу-тшӧт вылын. Тайӧ сьӧмсӧ стрӧитчан компания вермӧ босьтны сӧмын керкасӧ эштӧдӧм да патерасӧ мортыслы сетӧм бӧрын. Стрӧитчысьыс кӧ ас кадӧ тайӧс оз вӧч, мортыс бӧр вермас кокньыда босьтны банкысь ассьыс сьӧмсӧ.
Эскроу-тшӧтыс ышӧдӧ стрӧитчан компаниясӧ. Ӧд кымын ӧдйӧджык да бурджыка кыпӧдас керкасӧ, сымын водзджык босьтас сьӧмсӧ.
Дольщиклысь правосӧ дорйӧма уна ногӧн. Эскроу-тшӧтысь ӧтдор сійӧ вермӧ суд пыр киритны сёрнитчӧмсӧ, видзӧм нин сьӧмсьыс кындзи перйыны неустойка, пеня, штрап да сідз шусяна моральнӧй вред.
Но ставсӧ тайӧс позьӧ вӧчны, эм кӧ стрӧитчан компанияыскӧд кырымалӧм сёрнитчӧм. Овлӧ, мортыслы вӧзйӧны водзвыв кырымавны ньӧбӧм-вузалӧм, патера бронь, пайӧн пырӧдчӧм йылысь сёрнитчӧмсӧ. Татшӧм стрӧитчысьсӧ колӧ ыліті кытшовтны.
Талун и йӧзыс асьныс мудеритӧны. Оланпастӧ бура тӧдӧны да быдторйӧ крукасьӧны, быдтор вылӧ норасьӧны, перйӧны аслыныс выгӧда. Тайӧ потребительлӧн аслыссяма терроризм нин.
Комиын Госстройнадзор инспекцияӧн веськӧдлысь Дмитрий Захаренков:
–Миян ведомство сюся видзӧдӧ стрӧитчӧм бӧрся. Таво ми 202-ысь петалім прӧверкаӧн, нуӧдім 15 консультация.
2014-2016 воясӧ республикаын вӧлі некымын майшӧдлана стрӧйба, но, кыдз шуласны, ӧтув выныштчӧмӧн ставсӧ лои лючки помалӧма.
Став эштӧдтӧм-эндӧм стрӧйбасӧ пасйӧны Россияса ӧтувъя реестрӧ. Комиысь талун сэні ни ӧти керка абу. Бӧръясӧ киритісны 2022 вося декабрь 30 лунӧ.
Таӧдз и стрӧитчысьлӧн, и тайӧ юкӧныскӧд йитчӧм чинаяслӧн, и патера виччысьысьяслӧн юрныс висис Лесозаводысь Стаханов уличаса 15-ӧд номера керка понда.
«Вега» котыр заводитіс сійӧс кыпӧдны 2016 воын на. Пай пуктысь 103 морткӧд кырымалісны сёрнитчӧм. Проект сертиыс тайӧ вӧлӧма вит судтаа керка, но компанияас шуӧмаӧсь кыпӧдны нӧшта ӧти судта. Патераыс содӧма 118-ӧдз. Сэк жӧ абу дасьтӧмаӧсь колана документ-кабала.
2019 вося майӧдз стрӧитчысьяс вӧчӧмаӧсь 82 прӧчент уджсӧ, но 2020 вося октябрын йӧзлысь право доръян фондлӧн норасьӧм серти «Вегасӧ» банкроталӧмаӧсь.
Тайӧ жӧ во помас Комиын котыртӧмаӧсь регион сӧвмӧдан фонд, код вылӧ и ӧшӧдӧмаӧсь керка эштӧдӧмсӧ.
2021 вося апрельын конкурсӧн веськӧдлысь арталӧма, уна-ӧ сьӧм колӧ стрӧйбасӧ сигӧртны. Артмӧма 29,16 миллион шайт. Но августын выльысь арталӧмаӧсь да, ковмӧма нин 75,91 миллион.
Федеральнӧй фондса сӧвет шуӧма вичмӧдны стрӧйбасӧ эштӧдны 83 миллион шайт, на лыдысь 58,1 миллионсӧ федеральнӧй, а 24,9 миллионсӧ – регионса бюджетысь. Сэки гаралӧмаӧсь 97 ылӧдлӧм дольщик йылысь.
Но 2022 вося мартын экономикаын сьӧкыдлунъяс вӧсна шуӧмаӧсь нӧрӧвитлыны керкасӧ помалӧмӧн. Бурджык пӧ бӧр вештам йӧзыслы сьӧмсӧ. Та могысь вичмӧдӧмаӧсь нин 277 миллион шайт. Та мындасӧ пӧ юкам 123 дольщиклы.
Август 15 лунсянь ноябрӧдз 124 мортлы косӧдӧмаӧсь став сьӧмсӧ.
Талун суд пыр стрӧйбасӧ да сы улысь мусӧ сетӧны регион сӧвмӧдан фондлы. Сэтчӧс специалистъяс нин вӧчасны кывкӧртӧд: помавны керкасӧ, вузавны либӧ… разьны-кисьтны.
Мынім и нӧшта ӧти майшӧдлана стрӧйбаысь. 47 патераа керка босьтчылісны кыпӧдны Сыктывдін районса Выльгортын Домна Каликова уличаын. Но 78-ӧд номера тайӧ керкаыс сідз эз и кыпты. Мудӧдсӧ лӧсьӧдӧм бӧрын «Кречет» компаниясӧ банкроталісны. Арбитраж ёрд шуис киритны долевӧй стрӧитчӧм йылысь став сёрнитчӧмсӧ. Колӧ пасйыны, мый патераяссӧ кӧсйылісны вичмӧдны буретш аслыныс стрӧитчысьясыслы. Та вӧсна мыжаыс сідз эз и ло.
Комиын Госстройнадзор инспекцияысь юкӧнӧн веськӧдлысь Олег Кулаков:
–Йӧзлӧн пай пуктӧмӧн стрӧитчӧмыс воысь-во содӧ. Бӧръя кадӧ татшӧм ногӧн кыпӧдӧны кык пӧв унджык керка, и джынйыс буретш дольщик отсӧгӧн.
Ӧти-кӧ, йӧзыс талун тэрмасьӧны ньӧбны оланін. Ӧд код тӧдас, кутшӧм доныс лоас во джын мысти.
Мӧд-кӧ, Коми Республикаын йӧзлӧн сьӧмӧн вӧдитчӧмӧн талун уджалӧны «ГорКомСтрой», «Альфа-Строй», «Тиман» оланін комплекс» да «Центральнӧй» котыръяс. Найӧ кыпӧдӧны уна патераа ӧкмыс керка. Тайӧ организацияясыс дыр нин да бура стрӧитчӧны республикаын.
Сэсся найӧ кыпӧдӧны оз «руд кӧрӧбкаяс». Быд керка торъялӧ оз сӧмын мичлуннас. Улі судтаас эм позянлун восьтыны сад-ясли, амбулатория, керка гӧгӧрас кыпӧдӧны верстьӧлы и челядьлы шойччан да дзоньвидзалун ёнмӧдан площадкаяс.
Эскроу-тшӧт лӧсьӧдтӧдз стрӧитчыны лэдзлісны бура тӧдса нин котыръясӧс, кодъяс некымын во нин зільӧны да кыпӧдісны уна сюрс квадрата метр оланін.
Талун уна патераа керка кыпӧдны вермасны и тӧдтӧм на компанияяс. Ӧд йӧзыслӧн сьӧмыс банкса эскроу-тшӧт вылын, а сідзкӧ, и оз вош.
Дольщик отсӧгӧн оланін кыпӧдӧны оз сӧмын каръясын. Койгорт да Кӧрткерӧс районъясын талун лэптӧны уна патераа 3-4 судтаа керкаяс. <>
Николай Размыслов.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.