Коми Республикаын уна патераа олан керкаяс (МКД) капитальнӧя дзоньталан фондсӧ регионса правительство лӧсьӧдӧма 2013 воын. Сэки жӧ вынсьӧдӧмаӧсь та могысь программа, кодӧс збыльмӧдны урчитӧмаӧсь 2026 воӧдз.
Программаас босьтчигӧн вонас дзоньтавлӧмаӧсь сё гӧгӧр керка. Ӧні ӧдыс содӧма куим пӧв. Шуам, 2021 воын регионын капитальнӧя дзоньталӧмаӧсь 342 керка. Та вылӧ видзӧмаӧсь 1.698 миллион шайт. Мӧйму 1.109 миллион шайт дон дзоньталӧмаӧсь 240-ӧс. Таво капремонт вӧчны урчитлӧмаӧсь 358 керкаын. На лыдысь 291-ас уджсӧ помалӧмаӧсь нин.
Локтан воын 2.415 миллион шайт вичмӧдасны 302 керка дзоньтавны, 2025-ын – 265 вылӧ видзасны 2.174 миллион, а 2026-ӧдас – 199-ӧс дзоньталасны 1.877 миллион шайт дон.
Кыдз тӧдмавны, кор керкаад вӧчасны капремонтсӧ? Позьӧ-ӧ сэні олысьяслы аслыныс дзоньтасьны, оз кӧ кӧсйыны виччысьны 2040 воӧдз?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн вочавидзис «МКД капитальнӧя дзоньталан регионса фонд» некоммерческӧй котырӧн веськӧдлысь Валентина Чурила.
–Валентина Петровна, унаӧн броткӧны, оз кӧсйыны мынтысьны капремонтысь. Таво пӧ шуисны дзоньтасьны, а немтор оз вӧчны…
–Фонд – тайӧ муниципалитетса став керкаас олысьяслысь ӧти кӧшельӧ либӧ, кыдз шуӧны специалистъяс, ӧти пӧртйӧ сьӧм чукӧртанін. Та дырйи став чӧжӧм сьӧмсӧ видзӧны программаас урчитӧм керкаяс дзоньталӧм могысь. Ӧтиын чукӧртӧмсӧ вермӧны видзны мӧд вылӧ.
Фондыс вочавидзӧ юалӧмъяс вылӧ, гӧгӧрвоӧдӧ, дасьтӧ проектъяс да документъяс. А вӧчӧм удж бӧрас вит во кывкутӧ сы вӧсна.
Йӧзлысь взноссӧ оз позь видзны фондыслӧн удж да сэтчӧс зільысьяслӧн удждон вылӧ. Таысь вермасны кыскыны кывкутӧмӧ. Фондлысь став рӧскодсӧ да тшӧтш и миянлы удждонсӧ мынтӧны республикаса бюджетысь.
Фонд котыртӧмсянь республикаын капитальнӧя дзоньталӧма 1.090 керка, вӧчӧма кык сюрс сикас удж.
Оланін кодекс серти программаас пыртӧны став стрӧйбасӧ, кӧні вит патераысь унджык. Найӧс сэтысь киритӧны сӧмын сэк, кор торъя комиссия шуас киссянвыйӧдз воӧмаӧн. Но сэк жӧ кар-районын кыптӧны выль керкаяс, кодъясӧс тшӧтш пыртӧны программаас. И талун нин сійӧс колӧ нюжӧдны 2059 воӧдз.
Да, овлӧ, программа сертиыс сэні либӧ тані мунӧ капремонт, но йӧзыс тайӧс оз казявны. Вермас лоны, дзоньтасьӧмсӧ панӧны на, сӧмын на дасьтӧны та могысь документъяс.
–А мый вӧчӧны капремонт дырйиыс?
–Уна патераа керкаын капремонт весьтӧ дзоньталӧны либӧ вежӧны би провод, шоныд, газ, ва трубаяс да канализация, а сідзжӧ лифт, вевт, пӧдвал, мудӧд, ортсыса стен да мукӧдтор.
Россияса быд регионын торйӧн урчитӧны, уна-ӧ сьӧм колӧ мынтыны та могысь фондыслы, кутшӧм керкаяс пыртны программаас да мыйсяма удж вӧчны. Кӧнсюрӧ капремонт весьтӧ лӧсьӧдӧны пӧжарысь видзчысян автоматика.
–Мый медся тшӧкыда йӧзыс корӧны дзоньтавны?
–Медся тшӧкыда дзоньталам вевт. Вевтыд кӧ виялӧ, кӧтасьӧ-киссьӧ и патера стеныд, бакшасьӧ-ульсалӧ и мудӧд-пӧдвалыд.
–Кодсюрӧ норасьӧ, орччӧн сулалысь выльджык керка пӧ веськалӧма программаас, а налӧн важджыкыс абу…
–Ӧти-кӧ, кыдз шуласны, быдӧнлы чесьтӧ он усь. Кулӧмдінысь ань со юасьӧ, 1950-1960 воясӧ кыпӧдӧм пу керкаяс пӧ пыртӧмаӧсь программаас, а 1980-1990 воясӧ кирпичысь стрӧитӧмсӧ мыйлакӧ абу казьтыштӧмаӧсь. Гашкӧ пӧ, бурджык дӧзьӧритны выльджыкъяссӧ, мед дырджык сулалісны, а руп-ропмунӧмтӧ кӧть мыйта дӧмлы. Эжваысь ань, мӧдарӧ, норасьӧ, выль керкаяссӧ пӧ пыртӧмаӧсь программаас, а налысь 20-30 воӧн «пӧрысьджыксӧ» – абу.
Мӧд-кӧ, кутшӧм керка пыртны программаас, кодӧс колӧ дзоньтавны водзджык, а кодъяс вермасны на виччысьыштны, бӧрйӧ муниципалитетса администрация. Та вӧсна медводз колӧ шыӧдчыны сэтчӧ, некӧн кӧ абу казьтыштӧма керкатӧ.
Программаас пыртігӧн медводз видзӧдӧны, кор кыпӧдӧмаӧсь керкасӧ, дзоньтавлӧмаӧсь-ӧ сійӧс капитальнӧя, уна-ӧ чӧжӧмаӧсь сэн олысьяс та могысь сьӧмсӧ.
Комиын зэв уна важ олан стрӧйбаын нэм чӧжыс абу вӧчлӧмаӧсь капремонтсӧ. Но ставсӧ ӧттшӧтш дзоньтавны некутшӧм сьӧм оз тырмы. Регионса оланпасӧ неважӧн пыртӧм содтӧд серти ӧти муниципалитетын капремонт вылӧ чӧжӧм сьӧмсӧ позьӧ вуджӧдны мӧдӧ.
–Мый вӧчны, йӧзыс кӧ оз кӧсйыны виччысьны капремонтсӧ кызь во?
–МКД-ын олысьяс вермӧны, и Жилищнӧй кодекс сетӧ татшӧм позянлунсӧ, кадысь водз вӧчны капремонтсӧ. Шуам, вевтсӧ программа сертиыс урчитӧма дзоньтавны 2027 воын. А сэні олысьяс кӧсйӧны выльмӧдны ӧні. Либӧ вӧчасны кывкӧртӧд, мый вевтыс налӧн бур, да сы пыдди дзоньталасны лифтсӧ.
Но та могысь керкаас кык коймӧд пай олысьыслы колӧ чукӧртчывны да кырымавны колана кабалаяс. И чӧжӧм сьӧмсӧ во мысти вуджӧдасны налы торъя тшӧт вылӧ.
Таысь кындзи сэтчӧ колӧ чукӧртны содтӧд сьӧм, медым взносыс вӧлі правительствоӧн урчитӧмысь унджык. Сы вӧсна мый та мындаыс оз тырмы дзоньтасьнысӧ. Та бӧрын бӧрйыны пӧдрадчикӧс.
Торъя тшӧт вылӧ медсясӧ вуджӧны уна патераа гырысь керкаяс.
Но и тані эм тырмытӧмтор. Олысьясыс асьныс корсьӧны дзоньтасьысьсӧ, и быдсикас «мастерыс» вермас веськавны. Сэсся вермасны и ылӧдлыны. Шуам, фондыс сувтӧдӧ кык миллион шайта лифт, а бокӧвӧй пӧдрадчик вӧзйӧ 3,5 миллионаӧс.
Капремонт фондлӧн эм пӧдрадчикъяс реестр. Налы сійӧ нуӧдӧ сідз шусяна аукцион да бӧрйӧ капремонтсӧ медся бура да донтӧма вӧчысьӧс. Тайӧ реестрас оз лэдзны тӧдтӧм бокӧвӧй пӧдрадчикӧс.
Странаын шӧркодя 90 прӧчент олысьыс взноссӧ мынтӧ ӧтувъя пӧртйӧ. Оланпас дасьтысьяс чайтӧмаӧсь, мый МКД-ын унджык олысьыс мӧдасны дзоньтасьны асьныс. Но асланыс торъя тшӧт вылӧ вуджӧдӧмаӧсь сьӧмсӧ 15 прӧчент керкаас. Республикаын и нӧшта на этшаджык – 5 прӧчентас. Кыдзи и пенсия чӧжигӧн, унджык йӧзыс лача кутӧны государство вылӧ. Кызвыныс мынтысьӧ фондыслы, медым сійӧ чӧжис сьӧмсӧ да кывкутіс дзоньтасьӧм вӧснаыс.
–Капремонт вылӧ взносыс пыр содӧ…
–Программасӧ вынсьӧдігӧн миян республикаса правительство урчитлӧма Россияса мукӧд регионын серти медся ичӧт взнос – квадрата метрысь 2,3-3 шайт. Мукӧдлаас арталӧмаӧсь кык пӧв унджык. И во кык-куимӧн сэні сяммӧмаӧсь чукӧртны колана мындасӧ. Комиын кӧ сэки чӧжисны та мындаӧн жӧ, дзоньталісны эськӧ куим пӧв унджык керка.
Взноссӧ куим пӧв содтылӧмаӧсь сӧмын ӧтчыд 2019 воын. Ӧні Комиын быд квадрата метрысь капремонт вылӧ, бурногӧн кӧ, колӧ мынтыны 26-58 шайт. И та мындаыс на этша.
Но правительстволӧн индӧд серти босьтӧны 15 шайт. Унджыксӧ пӧ йӧзыс оз вермыны мынтыны.
Локтан во июньын взносыс нӧшта содас 5,3-5,4 прӧчент.
–А киссянвыйӧдз воӧм керкаын олысьяс мынтӧны взноссӧ?
–Программаас кӧ керкаыс абу, сійӧс шуӧма киссянвыйӧдз воӧмаӧн, и некутшӧм взнос сэні олысьяс оз мынтыны.
Администрацияса комиссия кӧ шуис керкасӧ аварийнӧйӧн, сэтчӧс олысьясӧн чӧжӧм став сьӧмсӧ Оланін кодекс серти видзасны стрӧйбасӧ разьӧм вылӧ. Сы серти жӧ миян фонд вермӧ ачыс донъявны, мый выйӧдз воӧма керкаыс. Таво нин миян специалистъяс видзӧдлісны 31 керка.
–Взноссӧ ставӧн мынтӧны?
–Программасӧ панігӧн ылӧсас джын войтырыс эз гӧгӧрвоны, мый вылӧ видзсьӧ сьӧмыс, да эз кӧсйыны мынтыны. Талун 83 прӧчент олысьыслӧн капремонт кузя уджйӧзыс абу.
Медсясӧ оз мынтыны банкрот выйӧдз воӧмаяс да мукӧд регионӧ мунӧмаяс. Организация-котырысь эм жӧ уджйӧзаыс. Татшӧмыс Воркутаын да Интаын уна. Сиктсаяс та боксянь кывкутӧныджык. Неважӧн на шыӧдчыліс Кулӧмдінысь ань. Ленин уличаса витӧд номера керкаын пӧ сэтшӧмтӧ номера патераын олысьяс оз мынтыны взноссӧ. Вермасны-ӧ пӧ на понда капремонтсӧ вӧчны сёрӧнджык?
Уджйӧзасьӧм олысьяскӧд миян фондын зільӧ куим морт. Дерт, ӧтпырйӧ став уджйӧзсӧ перйыны сьӧкыд, но татшӧмыс мед оз личӧдчы, кыдз шуласны, быдӧнӧс судзӧдам.
<> Николай Размыслов.
Снимокъясыс авторлӧн.