Ывлаын тӧдчымӧн кӧдздӧдіс. Кодсюрӧлӧн ыркаліс и оланіныс. Керка-патера шонтӧм могысь ёнджыка мӧдісны ломтыны пач, вӧдитчыны электроприборӧн.
Таво Сыктывкарын да матігӧгӧр посёлокын ӧзйылӧма 173-ысь (мӧйму та каднас вӧлӧма 166 пӧжар). Неминучаыс торйӧн нин содӧма сентябрын.
Кыдзи видзчысьны тайӧ ускӧттьӧсьыс? Мый колӧ сюркнявны пель саяд истӧг тувйӧн чиркниттӧдз?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзис Россияса МЧС-лӧн Главнӧй управлениеысь Сыктывкарын надзор да профилактика юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь Владислав Немчинов.
–Владислав Николаевич, коді мыжа ӧзйӧмсьыс?
–Вӧрын ӧзйӧм дырйи кӧ тшӧкыда ыстысьӧны чардби вылӧ, керка-патера да мукӧд эмбур сотчӧмысь медводз мыжа морт.
Водзті быд тӧлысь тӧдӧмӧн ӧзтасьлісны гоз-мӧдысь. Гозъякост, рӧдвуж, тӧдсаяс вензясны-юксясны, а сэсся верӧсыс либӧ гӧтырыс ӧзтас керкасӧ, дачасӧ, машинасӧ, медым некодлы эз вичмы.
Но таво вӧлі комын татшӧм неминуча! Дерт, тані вӧлі мӧдджык помкаыс. Лесозаводын да Стрӧительын помся сотчисны уна патераа овтӧм нин пу керкаяс. Быттьӧкӧ кодкӧ тэрмасис отсавны юркарса администрациялы ӧдйӧджык весавны-мездыны мусӧ шуштӧм стрӧйбаяссьыс.
Татшӧм мыжсӧ, кыдзи и парма-яг ӧзтӧм, туялӧ полиция. Ми сӧмын корсьысям сотчӧминас, чу-кӧртам миянлы коланаторсӧ да вӧчам кывкӧртӧд, мый вӧсна ӧзйис. Биыс кӧ паськалӧма кыкладорсянь, тайӧ стӧча тӧдӧмӧн ӧзтӧм.
Таво юркарын кызь нёльысь ӧзйыліс шогмытӧм пачсянь; биӧн кужтӧма вӧдитчӧм да куритчӧм понда – витысь. Неуна этшаджыкысь ускӧттьӧыс суис электроприборсянь – нёльысь. И кыкысь ыпнитліс челядь мыж вӧсна.
–Мый бӧрся видзӧдӧ ведомствоныд?
–Бӧръя кадӧ ми медсясӧ нуӧдам профилактика удж. Волывлам предприятие-организацияӧ, велӧдчан учреждениеӧ, аддзысьлам и керка-патераын да дачаын олысьяскӧд. Пачӧн, электричествоӧн видзчысьӧмӧн вӧдитчӧм, тулысын кос турун сотӧм йылысь казьтыштім 15.217 мортлы, разӧдім налы 29 сюрс памятка-плакат.
Ми медсясӧ подуласям 69-ӧд номера федеральнӧй оланпас вылӧ, кодӧс вынсьӧдлісны 1994 вося декабрь 21 лунӧ. Дерт, эм и уна мукӧд документ-индӧд. Босьтам кӧть 2020 вося сентябрь 16 лунӧ Россияса правительствоӧн вынсьӧдӧм 1479-ӧд номера постановление.
Тайӧ кабала-документас стӧча индӧма, мый колӧ вӧчны арся ломтысян кадӧдз. Предприятие-организацияын колӧ видзӧдлыны шоныд сетан став оборудованиесӧ, электроприборсӧ. Мыйкӧ кӧ жугалӧма, колӧ дзоньтавны либӧ вежны. Котельнӧйӧ да шоныд сетан оборудованиеӧн вӧдитчанінӧ колӧ инавны уджавны сӧмын велӧдчӧм, кывкутысь специалистӧс. Мӧйму Лесозаводын ӧзйыліс котельнӧй, ломтысьысьыс пач ӧдзӧссӧ абу пӧдлалӧма да.
Керкаын пачӧн вӧдитчысьлы тшӧтш колӧ сюся видзӧдлыны, абу-ӧ кыткӧ потӧма, лючки-ӧ пӧдласьӧ ӧдзӧсыс. Гашкӧ, колӧ вежны сотчӧм кирпич, мавтны потӧмінсӧ сёя сорасӧн да белитны. Пач вом водзвылас колӧ вольсавны 50 сантиметр пасьта да 70 см кузьта кӧрт лист. Тӧлысьнас ӧтчыд тшын петанінсӧ колӧ весавны саысь.
–Кутшӧм нӧшта вежсьӧм пыртӧма билы паныд водзсасьӧм кузя оланпасъясӧ?
–Мӧйму да и таво нин оланпасъясын унатор вежсис. Ылӧсас 85 прӧчентсӧ выльмӧдісны. Тайӧ и гӧгӧрвоана, воддза оланпасъясын унатор оз нин вӧлӧм лӧсяв ӧнія кадыслы. Серав кӧть бӧрд, но ӧткымын закон серти ас вылӧ уджалысьлы вӧлӧм бурджык, страхуйтӧм предприятиеыс кӧ сотчис.
Гӧгӧрвоана, тӧдчымӧн чорзьӧдӧма оланпасъяс, кодъяс серти шуӧма торйӧн ёна дорйыны пӧжарысь детсад-ясли, школа да мукӧд велӧдчанін, челядьлысь шойччан лагеръяс да сэтчӧс нуръясянінъяс, кага чужтан керкаяс, перинатальнӧй шӧринъяс, социальнӧй интернат-керкаяс да ваӧн могмӧданінъяс.
Уна вежсьӧм пыртӧмаӧсь пиротехникаӧн вӧдитчӧм кузя.
Кӧсйи эськӧ казьтыштны Коми Республикаса правительствоӧн 2021 вося сентябрь 23 лунӧ вынсьӧдӧм 450-ӧд номера индӧд. Сы серти уна челядя семьялы социальнӧй отсӧг пыдди сьӧм вичмӧдасны оланінын тшын да би йылысь юӧртан оборудование ньӧбӧм вылӧ. Та могысь миян шӧринӧ либӧ МФЦ-ӧ колӧ вайны уна челядя семья йылысь кабала, быд морт вылӧ документ да татшӧм оборудованиесӧ 2021 вося сентябрь 1 лун бӧрын ньӧбӧм вылӧ чек-квитанция. Сы серти и косӧдасны сьӧмсӧ, но 750 шайтысь оз унджык.
Юркарын олӧ уна челядя куим сюрс семья, но талунӧдз сӧмын 26 прӧчентыс татшӧм семьясьыс шыӧдчис. Ньӧбӧм оборудованиесьыс налы чек сертиыс вештісны 500 шайтӧн. Колӧ тэрмасьыштны, ӧд компенсацияла позьӧ шыӧдчыны тавося декабрь 15 лунӧдз.
Водзті ми сӧмын вӧзйылім лӧсьӧдны татшӧм оборудованиесӧ, но таво март 1 лунӧ тайӧ индӧдас пыртісны содтӧд. Сы серти уна челядя семьясӧ мӧдасны штрапуйтны, патераас кӧ оз ло татшӧм сигнализацияыс.
–Мыйсянь медся ёна ӧзйылӧ?
–Пӧжар дырйи медсясӧ гажа юраяс кувтӧдз пӧдӧны-сотчӧны. Найӧ чигаркаӧн водӧны вольпасьӧ, диван вылӧ, пуксӧн унмовсьӧны креслӧын. Папирос помыс усьӧ ковёр вылас, узьлан кӧлуяс да недыр мысти ыпнитӧ. Садь юра морт вермас на кыдзкӧ тшын дуксьыс либӧ сотчӧм дойысь садьмыны, а код юра мортыд немтор оз и казяв да пӧдас.
Кодсюрӧ кӧм-паськӧмсӧ удж вылас косьтӧ уджалан генератор, мукӧд электрооборудование да шоныд сетан агрегат вылӧ ӧшӧдӧмӧн.
Унаӧн куритчигас пепельнича пыдди гаровтӧны кабалаысь кулёк либӧ пӧимсӧ печлалӧны истӧг кӧрӧбӧ, тыртӧм сигарет пачкаӧ. Бӧрас шамыртӧны да чӧвтӧны урнаӧ, шыблас контейнерӧ, бакӧ. А недыр мысти нин сэні ставыс тшынасьӧ-сотчӧ.
Оз позь видзны да нӧшта на орччӧн и шпуткыны керка-патера жырйын, подъездын, йирк да балкон-лоджия вылын, гӧбӧчын ломтас-мавтаса, краскаа да мукӧд химия сораса банка-канистра. Чигарка пом оз позь шыбитны и лифт шахтаӧ, кос турунӧ да мукӧдлаӧ.
Дерт, зонпосниысь колӧ саймовтны истӧг-зажигалка да сись.
Но, овлӧ, верстьӧ челядь выланыс кольӧны ломтысян пач, включитӧм электроприбор.
Пескӧн ломтысян пачӧ оз позь шыблавны из шом, кисьтны мазут да мукӧд сотчан ломтас. Унаӧн уль пессӧ косьтӧм могысь тэчӧны сійӧс пач водзас. Тырмымӧн ичӧтик ӧгыр, и…
Ваймӧм пачысь пӧимсӧ оз ков чукӧртны картон кӧрӧбӧ, фанера ящикӧ, кабала либӧ целлофан мешӧкӧ. Пӧимас би кинь вермас лун-мӧд на ӧгыравны. Бурногӧн кӧ, пӧимсӧ колӧ кыскавны кӧрт дозйӧ да кисьтыштны сэтчӧ ва.
Оз позь вӧдитчыны жугалӧм, ас вӧчӧм электроприборӧн. Уналысь казялан стенас проводас ӧшалан да изолентаӧн гартӧм розетка. Ме эськӧ ӧлӧді вӧдитчыны тройникӧн да ӧттшӧтш включитны чайник, СВЧ-пач да утюг. Быд прибор колӧ чуткыны торйӧн. Унаӧн удлинительсӧ нюжӧдӧм могысь йитӧны сійӧс мӧд да коймӧд удлинительӧн. Тадзи вӧчны оз позь. Розеткасянь приборӧдз мед вӧлі ӧти провод.
Августын Тентюковын тадзи ӧзйыліс лавкаын. Пӧтӧлӧкӧдыс найӧ нюжӧдӧмаӧсь провод, кытчӧ йитӧмаӧсь вывті уна прибор.
Гӧгӧрвоана, оз позь вӧдитчыны ас киӧн вӧчӧм электротенӧн. Татшӧмсӧ тшӧкыда позьӧ паныдавны уджалысьяслӧн будка-балокысь, гаражысь да весиг дачаысь. Куим-нёль кирпич вылын куйлӧ гӧрдӧдз доналӧм спираль. Татшӧмсьыс унаӧн нин сотчисны да тшынын пӧдісны.
Электропроводка нюжӧдігӧн колӧ вӧдитчыны кабель-проводӧн, гофра трубкаӧн. Проводсӧ оз позь тувъявны веськыда шпалерас. Кодсюрӧ на мич вылӧ и вылысӧдыс шпалеритӧ.
Керкаын да дачаын унаӧн вӧдитчӧны биару баллонӧн, кодӧс сувтӧдӧмаӧсь веськыда плита дорас. Тадзи оз позь. Сыктывдін районса Выльгортын татшӧм баллоныс и взорвитчӧма. Баллонсӧ колӧ петкӧдны ывлаӧ, торъя кӧрт ящикӧ да томнавны, нӧшта на и гижны, мый сэні биару. Восьтыны ӧдзӧссӧ да орччӧн ӧзтыны би оз позь.
–А кыдз позьӧ стрӧжитны пӧжарлы паныд водзсасян правилӧяс торкалӧмысь?
–Пӧжарысь видзчысян правилӧяс торкалӧмысь некутшӧм предприятие-учреждение эг на пӧдлав-лӧй. Кӧть оланпас сетӧ позянлун тадзи вӧчны 90 лун кежлӧ. Пӧжаркӧд йитчӧм оланпасъяс торкавны некодлы талун абу кивыв, штрапыс тӧдчымӧн содіс да.
Сідз, торъя йӧзлысь кӧ кывкуттӧг биӧн вӧдитчӧмысь водзті перйылісны 1-4 сюрс шайт, талун нин ковмас мынтыны 5-20 сюрс. Сідз шусяна юридическӧй лицо водзті вештыліс 40-50 сюрс шайт, ӧні нин зепсьыс ковмас перйыны 100-500 сюрс.
* * *
Помала бара шмоньӧн.
Врач дорӧ шыӧдчис мужичӧй. Кыкнан пельыс сотчӧма.
–Кыдз нӧ тадз артмис?
–Буретш вӧлі гладитча, а телевизор мӧдіс тшынасьны. Ме и звӧниті кусӧдчысьяслы, но телефон пыддиыс пельӧ топӧді утюг.
–А мӧд пельыд?
–Мӧднас ме тэрыб отсӧгӧ звӧниті… <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.