Кулӧмдінысь Вячеслав Попов челядьдырйиыс кӧсйис батьыс моз жӧ лоны электромонтёрӧн. Бать-мамыс кор ас керка кыпӧдісны, а сэки сылы вӧлі ар 12, бергӧдіс нин вермана уджсӧ, босьтліс киас став инструментсӧ да мӧвпаліс, мый лоас, гашкӧ, инженерӧн, стрӧительӧн либӧ архитекторӧн. Юрас тайӧ пырис, да и ставыс…
А дас ӧтиӧд классын велӧдчигас райвоенкоматын сыкӧд, аскиа призывниккӧд, сёрни панісны, тэнад пӧ дзоньвидзалуныд крепыд, школасянь характеристикаыд бур, да он-ӧ кӧсйы водзӧ велӧдчыны военнӧй училище-институтын? Сетісны кад мӧвпыштны. Бать-мамыс эз вӧвны паныд, аскиа олӧмыд пӧ ас саяд. Бур, мый военнӧй вузын дон босьттӧг могмӧдӧны кӧм-пасьӧн, оланінӧн, вердӧны-юкталӧны, сетӧны стипендия. Нӧшта на и стрӧг сэні дисциплинаыс.
Военкоматын сетісны сылы институт-училищеяс йылысь юӧра альбом, бӧрйы пӧ, мый сьӧлӧм сертиыд. Лӧсяліс кык велӧдчанін, мед збыльмӧдны тшӧтш и челядьдырся кӧсйӧмсӧ. Омскын автобронетанкӧвӧй инженернӧй институтын дасьтӧны инженер-техникъясӧс. Санкт-Петербургын армияса генерал Андрей Хрулёв нима военнӧй академияса инженерно-техническӧй институтын велӧдӧны инженер-стрӧитчысьясӧс, но, ӧлӧдісны, сэтчӧ пырны окотитысьыс пӧ зэв уна да, сьӧкыд веськавнысӧ. Вячеслав эз повзьы, буретш тайӧ институтсӧ и бӧрйис да заводитіс чукӧртны колана документъяс.
Нӧшта ӧтчыд гӧгӧрбок донъялісны дзоньвидзалунсӧ да бара кывкӧрталісны, мый ставыс лючки. Военнӧй вузӧ пыригас коліс роч кывйысь, физикаысь да математикаысь профильнӧй экзаменъяс кузя кывкӧртӧд. ЕГЭ-ысь баллыс вӧлі тырмымӧн.
Сэки, кык во сайын, ыджыдаліс коронавирус да, эз ков мунны Санкт-Петербургӧ, военнӧй вузысь велӧдысьяс асьныс волісны Емваӧ. Экзаменъяс кузя кывкӧртӧд кындзи том зонъяслы коліс петкӧдлыны сэні вын-эбӧссӧ турник вылын, котӧртны 100 метр да куим километр да с.в. И сэн, и тан Вячеслав вӧлі медся тэрыб-вынаяс лыдын.
–Аттьӧ висьтала школаын математика урок нуӧдысь Алексей Александрович Поповлы да физик Екатерина Стефановна Мингалёвалы, роч кыв велӧдысь, а сідзжӧ классӧн веськӧдлысь Вера Леонидовна Корецкаялы, кодъяс сетісны миянлы зумыд тӧдӧмлун. 10-11 классъясын физика да математика велӧді пыдісянь. Спорткӧд ёртаси жӧ, ворсі футболӧн, вын-эбӧс песі «Олимпик» ёнмӧдчанінын, – казьтыліс курсант.
И ёна виччысис институтсянь кывкӧртӧд. Ӧд шуисны, зэв пӧ уна окотитысьыс да, майшасьыштіс-полыштіс.
Санкт-Петербургсянь звӧнитісны июль 26 лунӧ, чолӧмалісны да корисны локны велӧдчыны. Нимкодясисны и бать-мамыс, Виолетта да Валерия чойясыс.
Кык лун мысти Вячеслав вӧлі Санкт-Петербургын нин. Казармаын сетісны кӧм-пась, ставнысӧ шырисны. Мӧд лунас нуисны военнӧйяслӧн карӧ, кӧні тӧлысь чӧж том боеч курс дырйи песісны вын-эбӧссӧ, кисьтісны уна пӧсь. Тӧдмӧдісны найӧс военнӧй уставӧн, велӧдісны ветлыны стройӧн, чолӧмасьны офицеръяскӧд, колана ног сёрнитны накӧд.
Август 28 лунӧ примитісны нин присяга. Кодъяс дорӧ волісны бать-мамыс, найӧ петалісны карӧ, а мукӧдыс, тшӧтш и Вячеслав, мунісны Санкт-Петербургӧ институт казармаӧ, кӧні олан правилӧясӧн тӧдмӧдісны вузас бӧръя во велӧдчысьяс.
–Сентябрь ӧтиӧд лунӧ Петергофын муніс парад, кӧні выль велӧдчан воӧн чолӧмалісны институтӧ сӧмын на пырысьясӧс. Водзті сэні велӧдчылӧмаӧсь квайт, а ӧні выль программа серти вит во. Велӧдчыны абу ёна сьӧкыд. Медводдза воӧн-джынйӧнсӧ босьтім математикаысь, физикаысь, философияысь, культурологияысь, историяысь тӧдӧмлун. Ветлӧдлім стройӧн, нуӧдлісны лыйсьыны полигон вылӧ. Таво кутам нин велӧдны специальносьт кузя предметъяс, – водзӧ сёрнитіс Вячеслав.
Асывнас курсантъяс вӧчӧны зарядка, сэсся найӧс вердӧны. Асьныс пелькӧдӧны оланінсӧ. Сувтӧны стройӧ, и офицеръяс видзӧдӧны, мед ставныс вӧлі бритчӧмаӧсь, еджыд гладитӧм воротникаӧсь да сӧстӧм паськӧмаӧсь. Сідз шусяна развод дырйи найӧс тӧдмӧдӧны юӧръясӧн да выльторъясӧн. Велӧдчӧны кык час лунӧдз. А сэсся нуръясьӧны да шойччыштӧны.
–Полина Олеговна мамыд пусьысь-пӧжасьысь да, кӧнкӧ, гажыд ёна бырӧ чӧскыд сёянсьыд?
–И сэні вердӧны зэв чӧскыда да пӧтӧса. Сідз шусяна швед пызан вылысь мый колӧ, сійӧс и босьтан. Дас сикас салат, шыд, чипан, мӧс да порсь яя котлет, уна мукӧдтор. Сулалӧны сідз шусяна «автоматъяс», урок костъясын позьӧ босьтны юмовтор да мукӧд нуръясянтор. Рытнас да шойччан лунӧ позьӧ аслыд мыйкӧ дасьтыны да нуръясьыштны торъя жырйын, сэні жӧ видзӧдны телевизор. Кӧсъян кӧ чӧскыдтор, позьӧ закажитны карысь. Майбыр, мый коран, сійӧс и ваясны. Кӧть и ола-велӧдча ылын, Санкт-Петербургӧ волысьяскӧд чӧскыдторъяс мӧдӧдӧ и мамӧ, – висьталіс том морт.
Сизим час рытӧдз дасьтысьӧны аскиа занятиеяс кежлӧ, гижӧны докладъяс, статьяяс. Велӧдчӧны и субӧтаӧ. Ужнайтӧм бӧрын шойччӧны. Позьӧ звӧнитчыны, но вӧдитчыны шуӧма сӧмын кнопкаа телефонӧн.
Шойччан лунъясӧ позьӧ петавны карӧ. Буретш медводдза вонас курсантъясӧс тӧдмӧдісны Санкт-Петербургӧн. А сэні эм кытчӧ ветлыны: зэв уна музей да театр. Пыравлӧны и вузасянінъясӧ. Стипендияныс бур да, позьӧ и ньӧбасьны. Курсантъяслысь паськӧмсӧ песлалӧны, сӧмын гладитӧны асьныс. Та боксянь Вячеслав пикӧ оз во. Гортас олігӧн бать-мамыс водз мунлісны удж вылӧ. Николай Александрович батьыс уджалӧ электромонтёрӧн лунвыв сетьясын районса юкӧнын, тшӧкыда вежонъясӧн вӧлі командировкаын. Мамыс сэки пусис шӧр бурдӧдчанінын, асывнас челядь чеччигӧн сійӧ эз нин вӧв гортас. Вячеслав ачыс гладитліс школаӧ мунан пась- кӧмсӧ, шонтыліс-дасьтыліс аслыс да чойясыслы нуръясянтор.
Мӧд велӧдчан воас ноябрын нин бӧрйисны медся бур курсантъясӧс локтан вонас Москваын Победа парадын петкӧдчӧм могысь. Веськаліс и Вячеслав.
Парад бӧрас институтысь курсантъясӧс ошкис Москваса военнӧй комендант, бӧръя куим вонас пӧ ті медбура петкӧдчинныд. Быдӧнӧс пасйисны медальӧн, сетісны отпуск дорӧ содтӧд вит лун. Пасъям, военнӧй вузын велӧдчысьяслӧн абу каникул, а отпуск. Тӧвнас шойччӧны кык, гожӧмнас нёль вежон.
Тӧвнас гортас волігӧн Вячеслав пыравлӧ юркарса школаясӧ, висьтавлӧ ныв-зонлы аслас велӧдчанін йылысь, ышӧдӧ школа помалӧм бӧрын локны велӧдчыны на дорӧ. И чужанінас висьтавлӧ аслас институт йылысь тӧдсаясыслы, ыджыд рӧдвужыслӧн челядьлы.
Отпускалігас, дерт, отсалӧ бать-мамыслы бергӧдны гортса овмӧс. Ас керкаад уджыд пыр эм, кыткӧ да выльмӧдыштны, кыткӧ да дзоньталыштны. Да и град йӧрад на петалас. Челядьдырсяньыс отсасис бать-мамыслы да кесйӧдлытӧг и ӧні ёг весалас да киськасяс. Батьыскӧд и чери кыйны ветлас.
–Тэ висьталан, велӧдчыны абу сьӧкыд. А кодлыкӧ кӧ озджык сетчы кутшӧмкӧ да предмет?
–Кодкӧ кӧ оз гӧгӧрво, отсалӧны бура велӧдчысьяс. И та дырйи оз артасьны кадӧн. Весиг отсалам ӧта-мӧдлы курсӧвӧй уджъяс гижигӧн. Институтын донъялӧны и курсантъяслысь ӧтувъялунсӧ, сідзкӧ, миян мог, мед ставныс босьтісны бур тӧдӧмлун. Зачёт-экзаменъяс серти котырлы пуктӧны баллъяс. Уна кӧ чукӧрмӧ, сетӧны отпуск дорӧ содтӧд лунъяс, – пасйис аскиа офицер.
Прӧст кадӧ курсантъяс ёртасьӧны спорткӧд: кодкӧ ветлӧ секцияӧ, а кодкӧ ёнмӧдчӧ тренажёра залын. Пырӧдчӧны и институтын нуӧдан конкурсъясӧ.
–Кытчӧ нулӧны практика вылӧ, кӧні кутан уджавны велӧдчӧм бӧрад?
–Тӧдӧмлун да сям петкӧдлам военнӧйяслӧн карын. Военнӧй тактика кындзи урчитӧм кадӧн план серти колӧ косявны-разьны либӧ дзоньтавны кутшӧмкӧ стрӧйба. Орччӧнӧсь пыр велӧдысьяс, висьталӧны-туйдӧны, кыдзи да мый бурджыка колӧ вӧчны. Шуам, мыйӧн эжны васӧдӧмысь стен, артавны, кутшӧм стройматериал да уна-ӧ колӧ. Велӧдчӧм бӧрын Россияса оборона министерство мӧдӧдас миянӧс федеральнӧй безопасносьт служба тэчасъясӧ, Росгвардияӧ, Нацгвардияӧ. Медся бур велӧдчысьяс вермасны асьныс бӧрйыны, кӧні служитны. Кута зільны веськавны татшӧм лыдас. Босьта военнӧй профессия, ас водзӧ пукта мог служитны полковникӧдз. А кор армияысь муна, позьӧ аслам специальносьт серти кутшӧмкӧ стрӧитчан предприятие-организацияын водзӧ уджавны, – кывкӧрталіс Вячеслав Николаевич. <>
Марина Дадашова.
Снимокыс авторлӧн.