Няние

Олiсны коркö гозъя. Верöссö шуисны Икилэ, а гöтырсö – Имилэ. Нэмсö нин налöн сiдзи вöлi: Икилэ ветлывлiс кыйсьыны вöрö либö ю дорын чериалiс. Ветлас-ветлас, воас коркö гортас, вежас няйтöссьöм-ротйысьöм кöм-пасьсö, коляс гöтырыслы яй, чери да быдсяма кыйдöссö, а ачыс бара вöрö мунö. Зэв шань морт сiйö вöлi.

Имилэ ассьыс уджсö тöдiс жö. Оз öд кут мужичöй морт пач ломтыны, пач ломтан кос ньöр чукöртны-дасьтыны, паськöм вурны, пусьыны-пöжасьны. Черитö и яйтö кужис дасьтыны Имилэ. И ставыс гозъялöн вöлi чукйöн, а вот нянь пöжалан пызьныс эз тырмы, этша зэв вöлi. Ставсö сяммис вöчны Имилэ, сöмын вывтi сiйö вöлi горш да скöр.

Думыштiс коркö öтчыд Имилэ нянь пöжавны – Няние. Зэв нин окота лои сылы чöсмасьыштны небыд, руа пöжасöн. Босьтiс аньыд чери пöк, пу паньöн кöтiс няньшом, бöръя пызь коляссö сюмöд дозйö кисьтiс. Кöтiс няньшом да лёкысь, из ёкмыль моз, койыштiс няньшомсö рач пыдöсö.

Забеднö лои Няниелы, но нинöм эз шу сiйö скöр нывбабаыдлы, босьтчис пöжасьны.

Сэккостi вöлалiс Имилэ ёсь йыла бедь да пондiс сiйöн шылаöн моз Няниеöс то öтарсяньыс, то мöдарсяньыс бытшйöдлыны-видлавны, пöжасис эз на. Дойысла Няние весиг чеччыштлiс, бергöдчылiс то öтар бокнас, то мöдар бокнас. Ёна жö и дойдалiс сiйöс Имилэ. А горш нывбаба ассьыс сöмын тöдö – чутйöдлö и чутйöдлö Няниеöс, виччысьнысö оз нин вермы – öдйöджык сёйны кöсйö.

– Виччыси нин да виччыси! Пöжась нин вай öдйöджык! Кынöмöй менам сюмалö! – скöралiс Имилэ.

Нянь доя бытшлалöмсьыс сыркъялöмöн мый вынсьыс кöсйис öдйöджык нин пöжасьны, банйыны. А Имилэлöн ньöти нин терпенньöыс эз коль, пиньсö кутiс кеслыны, сьöлöмсö скöрмöдны.

– Ме тэнö регыд сёя, няньöй! Кынöм пыдöсö регыд усян! – дзерöдiс сiйö Няниеöс.

Сöмын на няньыд пöжассис, банйис да кыптiс, – Имилэ тан нин. Уськöдчис сiйö нянь дорö, кöсйис чуткыны ёсь йыла бедьнас да вомас сюйны, а Няние босьтiс дай чеччыштiс! Пызан шöрöдз воис. Имилэ сы бöрся пызан дорö уськöдчис, а Няние – тасьтi-пань видзан джаджйö чеччыштiс, ань керка пöлö. Скöрмис Имилэ да сы бöрся котöртiс. А Няние турбыльтчис водзö – ен ув пельöс джаджйö, гортса ен оланiнö. Нывбабалы сэтчö инмöдчыны оз позь. «Татысь менö Имилэыд оз нин судз», –  нимкодясис Няние.

Повзис Имилэ, мöвпыштiс: «Кыдз нö ме татысь няньсö судзöда?». А сэсся шеныштiс кинас да пинясигтырйи нюжöдчис Няниела. Няньыд серöктiс, выныштчис дай чеччыштiс нывбаба юр вомöныс, мöдiс катласьны став керка пасьталаыс. Горш да скöр Имилэ вылад сылöн серамыс петiс.

А Имилэ став  тасьтi-паньсö зёллис-жуглiс сы бöрся вöтлысигöн.

Нянь восьтiс керка öдзöс да тюрис ывлаö. Казялiс тайöс Имилэ да уськöдчис сы бöрся, аддзис понъясöс да мый вынсьыс мöдiс горзыны:

– Пурыс, пурыс! Лэвыс, лэвыс! – Пурöй пö, пурöй! Сёйöй, сёйöй!

Горш понъясыд уськöдчисны Няние бöрся – вот-вот суöдасны да ньылыштасны. Думыштiс сэк Няние: «Понъясыслöн öд кынöмныс, кöнкö, сюмалö. Найö шаньöсь – непöштö кöзяйканыс. Вердышта ме найöс».

Чепöльтыштiс сiйö ассьыс дзоляник тор дай шыбитiс понъяслы. А найö кватитiсны няньтортö да дугдiсны Няние бöрся вöтлысьны. Сэккостi сiйö и пышйис. А Имилэ кинас шенасьöмöн, гораа бöрдöмöн чуксалiс Няниеöс. Да эз тай шыась сылы Няниеыд.

Сэккостi пемыд вöр шöрын, гортсяньыс вель ылын, бипур дорын пукалiс Икилэ да пуис пöртйын яй. Эз öти яг сiйö кытшовт, эз öти ю вомöн вудж. Дзикöдз эбöссьыс уси, дай няньыс важöн быри. Пукалö, сьöкыд мöвпъяс мöвпалö, шогö усьöма.

«Няние кö эськö татчö, кокньыдджык вöлi», – курыда мöвпалiс сiйö. Сöмын на думыштiс тадз, видзöдö да – Няниеыд дiнас нин пукалö. Мудзöма, шемöс, ставнас мыйöнкö бытшйöдлöма…

Икилэ мелiа босьтiс сiйöс сарöгöсь кинас, шыльöдыштiс дояинъяссö да окыштiс бандзибас. А сэсся пуксьöдiс бипур дорö медся югыд да шоныд местаас. Гажмис Няние, ловнас кыптiс, чужöмыс банйис. Зэв ёна кöсйис сiйö, мед сёйис сiйöс Икилэыд да лоис медся ёнöн да медся сюсьöн.

Сёйис Икилэ Няниеöс, нюмдiс да сэтшöм ыджыд вын кылiс ки-коксьыс, мый вермис кытшовтны эз öти нюр, эз öти му. Югдiс мортыдлöн вежöрыс, ёсьмис синмыс, небзис сьöлöмыс.

Мед и помасяс сэсся та вылын миян мойдным.

Сöмын со мый Икилэ тшöктö тöдны: Няние – тайö мортлöн вын. Кодi скöр сьöлöма да чорыд киа – няньыд сылы оз сетчы.

Ме и ачым сiдз жö чайта: лёк мортыд Няние дорад мед и матö оз сибав.

Мария Вагатова.

Комиӧдіс Алёна Ельцова.

 

Мария Кузьминична Вагатова – медводдза ханты нывбаба-поэт, журналист, редактор, велöдысь.

Чужис 1936 воö Ханты-Манси автономия кытшса Курьёх ю дорын, Юильск грездсянь неылын кöр видзысьяс семьяын.

Ханты войтырлысь оласног да фольклор дзолядырсянь тöдöмыс сöвмöдiс гижан сямсö.

Олöм чöжыс Мария Вагатова зiльö видзны бырöмысь чужан войтырсö, сылысь озыр да мича кывсö, мойдъяссö, сьыланкывъяссö. Аслас гижöдъясöн сiйö висьталö ханты войтырлöн пытшкöсса озырлун да мичлун йылысь. Гижö чужан кывнас да рочöн, вуджӧдчӧ.

Шемӧсмӧданатор – Мария Кузьминична бура тӧдӧ коми кыв и сёрнитӧ сыӧн.

Серпасаліс Оксана Аксаментова.

Няние

«Би кинь» журналысь, кодӧс позьӧ судзӧдны пошта пыр, позьӧ ньӧбны «Ордым» лавкаын. Медым лыддьыны электроннӧй версия, личкӧй татчӧ. Эмӧсь кӧ юалӧмъяс, гижӧй komi-kerka@ya.ru.

Пролистать наверх