Июнь 26 лунӧ мир пасьталаын пасйисны наркоманиялы паныд водзсасян войтыркостса лун. 1987 воын ООН-лӧн Генеральнӧй Ассамблея шуис ӧтув сувтны наркотиклы да мукӧд психотропнӧй сораслы паныд, медым мездыны обществонымӧс тайӧ лёкторсьыс.
Мир пасьталаын талун 185 миллион гӧгӧр морт уколасьӧ-тшынасьӧ либӧ ньылалӧ дурмӧдчан сорас. Тайӧ Му вылас став олыссьыс 12 прӧчент. Медсясӧ дикмӧдчӧны 15-30 арӧсаяс.
Нэм помӧдзыд он мын
Коми Республикаса наркодиспансерысь главнӧй врач Светлана СВИРИДОВА::
–Мӧйму республикаын вӧлі наркоман диагноза 874 висьысь, а воддза воын – 883. Налӧн лыдыс содӧма 9,7 прӧчент. 310 морт тшыкӧдӧма дзоньвидзалунсӧ дурмӧдчанторйӧн. 2021 воын серти тайӧ 18,9 прӧчентӧн унджык жӧ.
Кольӧм во медводдзаысь видлӧма наркотиксӧ 155 морт, 2021-ӧдын – 135. Наркотикӧн да психотропнӧй сорасӧн дурмӧдчӧмысь 2020 воын пагалӧма 42 морт, на лыдысь 25-ыс – кувтӧдзыс. Мӧйму пагалӧма 48 да кувсьӧма 36. Тайӧ 27,5 прӧчентӧн унджык.
Ылӧсас та мында жӧ Россияын да Рытыв-Войвыв федеральнӧй кытшын.
Медсясӧ наркотикӧн дурмӧдчӧны 18-35 арӧсаяс. Но син улӧ веськавлісны и 14 арӧса ныв-зон. Олӧмаяс пӧвстысь дурмӧдчӧны дзескыдінын пукалӧмаяс.
Тшӧкыдджыка кувтӧдзыс пагалӧны опиум сяма метадонӧн. Этшаджыкӧн мунӧмаӧсь мӧдаръюгыдас синтетика сорас помысь. Бӧръя кык вонас некод абу кувсьӧма дурмӧдчан каннабисысь.
Наркоманлӧн вежсьӧ оласногыс. Сійӧ ӧтдортчӧ ёртъяссьыс, рӧдвужсьыс, сылы веськодь, мый вӧчсьӧ гӧгӧрыс. Мортыс заводитӧ скӧравны, ӧд юрас сылӧн ӧти мӧвп: кытысь судзӧдны дурмӧдчантор ньӧбӧм могысь сьӧм.
Татшӧмыслысь позьӧ зеп-сумкасьыс, гортсьыс казявны шприц, уна рӧма таблетка, порошок тубрас да сідз водзӧ.
Кор мам-бать казялӧны да кутӧны киӧдыс наркотикӧн вӧдитчысь быдтассӧ, сійӧ вочавидзӧ: ме пӧ медводдзаысь на видлі, тайӧ пӧ «кокньыд» сорас. Но «кокньыд» наркотик оз овлы. Кыдзи и алкоголиклы, наркоманлы пыр колӧ унджык да крепыдджык дурмӧдчантор. И дозаыс пыр содӧ и содӧ.
Алкоголикӧс кӧ ылісянь позьӧ кывны вина-водка дук серти, наркоманӧс та серти сьӧкыд казявны. Но эм и ӧткодьлун, мый шыбитчӧ синмад.
Тайӧ сы сайын, кутшӧм дурмӧдчантор веськалӧ вир-яяд. Опиум сяма метадон, героин, дезоморфин да мукӧд сорас бӧрын дикмӧм морт вермас лоны ньӧжмыд вӧраса, унзіль, весиг воштылӧ садьсӧ, сылы сьӧкыд лолавны, вейясыс «ныжмӧны».
Мефедрон да синтетика бӧрын мортыс, мӧдарӧ, аддзӧ абутӧмсӧ, мый вылӧ кӧ вывті ыззьӧ-ышмӧ. Но помыс ставныслӧн ӧткодь, сьӧлӧмыс вермас сувтны.
Казяланныд кӧ татшӧм мортсӧ, пыр жӧ колӧ шыӧдчыны полицияӧ да корны тэрыб отсӧг сетан машина. Ӧти-кӧ, дикмӧмаыс ачыс вермас чорыда доймыны да веськавны машина улӧ.
Мӧд-кӧ, дурмӧм юраыдлы абу дыр омӧльтор вӧчны и мукӧдлы, дойдны нин найӧс.
Наркомания – тайӧ хроническӧй висьӧм. Дзикӧдз сыысь мынтӧдчыны он вермы, вир-яйыд велалӧма нин дурмӧдчанторас да.
Тайӧ висьӧмыс ёсьмылӧ лёк сораснас тшынасигӧн, уколасигӧн либӧ юигӧн. Коставлӧмсӧ шуӧны ремиссияӧн. Мортыс вермас дыр кутчысьны, весиг дзикӧдз дугӧдчыны дурмӧданторсьыс, но диагнозыс коляс нэм помӧдзыс.
Висьысьсӧ бурдӧдӧны некымын тшупӧдӧн. Медводз вӧчӧны дезинтоксикация (пальӧдӧны дикмӧм мортсӧ, дугӧдӧны наркотикысь да психотропнӧй сорасысь).
Та бӧрын лекарство отсӧгӧн врач нуӧдӧ реабилитация, а сы бӧрын нин висьысьӧс виччысьӧны социальнӧй реабилитация да ресоциализация.
Мӧд ногӧн кӧ, мортсӧ бӧр вайӧдӧны олӧмас, семьяас, иналӧны удж вылӧ да сідз водзӧ.
Бӧръя кык тшупӧдсӧ вӧчӧны некоммерческӧй организацияяс. Найӧс лыддьӧдлӧма торъя реестрын. Республикаса удж, занятосьт да йӧзӧс социальнӧя доръян министерствоысь колӧ босьтны торъя сертификат. Сы серти Казаньын квайт тӧлысь позьӧ дон мынтытӧг социальнӧя реабилитируйтчыны.
Та могысь врач-психиатрлысь да наркологлысь колӧ босьтны диагноз йылысь справка.
ГОСТ-ыс абу
Комиын МВД-ысь наркотикӧн вӧдитчӧм бӧрся видзӧдан управлениеса «А» юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь Сергей ЗЕЛЁНКИН:
–Наркотикӧн вузасьӧм да дикмӧдчӧм боксянь серпасыс омӧльтчис. Медся ёна майшӧдлӧны Сыктывкар, Воркута, Ухта, Печора каръяс. Унджыкӧн кувсисны наркотик помысь, содіс дикмӧдчан сорасӧн дурмӧдчысь тыр арлыдтӧмаыс.
Сідз, мӧйму Сыктывдін районын метадон помысь кувсис 14 арӧса зон. А велӧдӧма сійӧс дикмӧдчанторъяс вокыс.
Мӧйму 14 мортӧс кыскӧмаӧсь кывкутӧмӧ тыр арлыдтӧмаӧс наркотик дорӧ велӧдӧмысь, таво – кык пӧв этшаджыкӧс.
Мӧйму 100 мортӧс кутім керка стенӧ гижасьӧмысь. Таво панім 15 делӧ. Дурмӧдчантор иналысьяс дзебсясьтӧг гижӧны телефон номеръяс, кытысь позьӧ аддзыны наркотика «закладка».
Татшӧм гижӧд йывсьыс пыр жӧ колӧ юӧртны полицияӧ. Тшӧтш и казялінныд кӧ мортӧс, коді мыйкӧ корсьӧ либӧ кӧсйӧ мыйкӧ дзебны. Аддзанныд кӧ кутшӧмкӧ тубрас, эн вӧрӧдӧй, а юӧртӧй та йылысь полицияӧ.
Пасъя, мортыс кӧ ачыс шыӧдчис полицияӧ, врач дорӧ отсӧгла, сійӧс оз кыскыны административнӧй кывкутӧмӧ.
Мирас абу ӧткодь наркотикӧн вӧдитчӧм вылӧ видзӧдласыс. Шуам, Китайын да Лунвыв-Асыввыв Азияса странаясын дурмӧдчанторйӧн вузасьӧмысь лыйлӧны. Мукӧдлаас весиг… пулемётысь.
Канадаын да Голландияын «тышкасьӧны» жӧ наркоманъяскӧд. Сэні мыйӧн кӧсъян, сыӧн и дикмӧдчан.
Украинаын «чорыд» наркотик пыдди шуӧмаӧсь сетны позянлун дикмӧдчыны «кокньыдӧн».
Россияса дзескыдінъясын 25 прӧчент пукалысьыс вештӧ мыжсӧ наркотик иналӧмысь.
Уколасьӧм-тшынасьӧмысь вермасны кыскыны административнӧй кывкутӧмӧ – перъясны 4-5 сюрс шайт либӧ 15 сутки кежлӧ пуксьӧдасны ИВС-ӧ.
Таысь ӧтдор суд мӧдӧдас мыж вӧчысьсӧ наркодиспансерӧ, а сэсянь – бурдӧдчыны да прӧйдитны реабилитация. И та бӧрти на врачьяс да погона йӧз мӧдасны кутны сійӧс син уланыс. И кутшӧмкӧ индӧд кӧ оз вӧч, кыскасны нин чорыдджык кывкутӧмӧ.
Ог гӧгӧрво наркотикӧн дикмӧдчысьясӧс. Абу ӧмӧй жаль дзоньвидзалунныс?! Ӧд наркотик вылӧ абу некутшӧм ГОСТ.
Россияын зеллясӧ «пуӧны»-сорлалӧны пӧдвалъясын, гуся лабораторияясын. Тшӧкыда тайӧс вӧчӧны велӧдчытӧм да специальносьттӧм войтыр. И код тӧдас, мый гудралӧны-сорлалӧны.
Весиг суйӧр сайысь вайӧм бур качествоа наркотиксӧ тшыкӧдӧны. Ӧти вузасьысь аслыс босьтыштас, мӧд, коймӧд. А медым сьӧктаыс эз чин, содтӧны мел, крахмал, сакар да весиг… песласян порошок.
* * *
Гижӧдсӧ помалігӧн нин син улӧ усины юӧръяс. Ухтаын 39 арӧса мужичӧй 42 арӧса ёртыскӧд кык гаражын лӧсьӧдӧмаӧсь «теплица» да босьтчӧмаӧсь помидор-ӧгуреч пыдди быдтыны пыш (конопля). На дорын шобсигӧн погона йӧз аддзӧмаӧсь 41 пыш куст, 930 грамм дурмӧдчан каннабис, лампаяс, кислота мерайтан прибор да му вердас. Мужичӧйясыс абу пыксьӧмаӧсь да юӧртӧмаӧсь, быдтім пӧ аслыным да вузӧс вылӧ. Следствиеыс мунӧ на.
Сыктывкарын кутӧмаӧсь Санкт-Петербургын олысь 47 арӧса нывбабаӧс. Сійӧ кӧртымалӧма тані патера да ӧтуввез пыр кӧсйӧма инавны наркотик. «Югдӧма» порошока 71 тубрас. Туялӧм бӧрын тыдовтчӧма, мый тайӧ 17,436 грамм героин да 14,125 грамм метадон (фенадон, долофин).
Нывбабаыс ӧні следственнӧй изоляторын. Панӧмаӧсь уголовнӧй делӧ. Наркотикӧн да психотропнӧй сорасӧн вузасьӧмысь сійӧс вермасны пуксьӧдны дзескыдінӧ 20 во кежлӧ. <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.