Июнь 3-5 лунъясӧ Сыктывкарын Виктор Савин нима драмтеатрын петкӧдчисны Якутияысь артистъяс.
Том йӧзлӧн театр (ТЮЗ) петкӧдліс кык спектакль. Ӧтиыс челядьлы – «Камень счастья», кодӧс дасьтӧмаӧсь Якутияса легендаяс подув вылын, а мӧдыс – «Король Беранже» трагифарс.
Колӧ шуны, мый кыкнан постановкаыс йитчӧма сэтчӧс войтырлӧн традицияяскӧд. Челядьлы мойдыс вӧлі роч кыв вылын, но дасьтӧмаӧсь, кыдзи пасйи нин, Войвыв войтырлӧн легендаяс подув вылын. Детинка Хони юалӧ пӧрысь шаманлысь, мый вайӧ мортлы шудсӧ? Шаман вочавидзӧ – шуда из, кодӧс некод на абу аддзӧма.
Повтӧм детинка мӧдӧдчӧ сійӧс корсьны. Сылӧн сьӧлӧмас ыпъялӧ ыджыд кӧсйӧм – быть аддзыны шуд вайысь изсӧ. Хони собӧ-мунӧ джуджыд лымйӧд, сылысь туйсӧ югзьӧдӧны кодзувъяс. Сійӧ паныдасьлӧ олӧма анькӧд, коді висьталӧ би йылысь притча. Аддзылӧ и кӧръясӧс, мукӧд пемӧс-зверӧс, лымъя ловъясӧс (снежные духи), венласьӧ наян Ручкӧд, коді видзӧ шуда изсӧ. Хони вермӧ сійӧс да вайӧ ас войтырлы шуд.
Постановкаын уна пас, коді тшӧтш жӧ йитчӧма Якутиялӧн аслыспӧлӧс традицияяскӧд да культуракӧд. Декорацияясыс «ловъяӧсь», ворсӧны артистъяс.
Кыдзи пасйис главнӧй художник Парасковья Павлова, «ловъя декорацияясыс» колӧны сы могысь, мед кокньыдджык вӧлі ветлыны гастрольӧ. А ми пӧ збыльысь тшӧкыда ветлывлам. ТЮЗ-лӧн уна постановкаын декорацияясыс татшӧмӧсь.
Тайӧ спектакльсӧ видзӧдысь вермӧ тӧдмасьны и йӧзкостса костюмъясӧн, кодъясӧс мичмӧдӧма гӧнӧн да дона изъясӧн.
– Дерт, найӧс ми вурим эг збыль куысь, эг вӧдитчӧй збыльысь дона изйӧн, ставыс искусственнӧй, но дасьтӧма найӧс традицияяс тӧд вылӧ босьтӧмӧн, – стӧчмӧдіс Парасковья Павлова.
«Король Беранже» – Францияса драматурглӧн пьеса, но Сахаысь артистъяс пыртӧмаӧсь сэтчӧ ас вужвойтырлысь рӧм. Постановкаыс якут кыв вылын (синхроннӧя вуджӧдӧны роч вылӧ), а содтӧд пыртӧмаӧсь йӧзкостса йӧктӧм. Тайӧ постановкаыс, позьӧ шуны, философскӧй: мортлӧн олӧм да кулӧм йылысь. Чужӧ морт ӧткӧн и кулӧ сідз жӧ. Кӧть тэ кутшӧм чина, а смертьыс тэнӧ босьтас. И олӧм – тайӧ медся колана козин, кодӧс колӧ радейтны, донъявны сылысь быд лун, час, здук…
Сахаса ТЮЗ-ӧн художествоа веськӧдлысь, Россия Федерацияса культураын заслуженнӧй уджалысь Алексей Павлов пасйис, мый налӧн те-атрлы таво июньын тырӧ кызь во. Артистъяс тшӧкыда ветлывлӧны гастрольӧ, петкӧдчӧны Россияса каръясын и суйӧр сайын. И найӧ зэв окотапырысь воӧмаӧсь Сыктывкарӧ.
– Ми первой тіянӧ воӧдчим понъяс вылын, сэсся кӧръясӧн и вӧлисти самолётӧн. Зэв нимкодь, мый воим. Миян Якутия зэв ыджыд, позьӧ меститны вит Франция. Сахаын зэв шаньӧсь войтырыс. Сӧмын кӧдзыдкӧд вермасям. Тӧвнас 60 градус кӧдзыд овлӧ, а гожӧмнас нелямын градус шоныд. Миян зэв мича вӧр-ва, мупытшкӧсса озырлуныс уна, Менделеевлӧн став таблицаыс, но медся ыджыд озырлуныс – бур сьӧлӧма да енбиа йӧз. Водзті Якутияын вӧлӧмаӧсь мамонтъяс, а сэсся найӧ кынмӧмаӧсь. Воанныд кӧ гӧститны, кодъям медся свежсӧ и вердам тіянӧс мамонт яйӧн, – шмонитігмоз висьталіс Алексей Павлов.
– Алексей Прокопьевич, ті, дерт, шмонитінныд, кор шуинныд, мый Комиӧ воӧдчинныд понъяс да кӧръяс вылын. А збыльысь овлӧ оз, мый кӧръясӧн ветланныд ас регионса сиктъясӧ? И тадзи ветлӧмыс пыр-ӧ лючки овлӧ али толаас сибдыланныд, турӧбалӧм туйсьыс вошланныд?
– Да, ми тшӧкыда ветлам буранъясӧн. Мукӧддырйи сутки мунам. А тӧвнас 60 градус кӧдзыд. Колӧ шоныда пасьтасьны, ку пиӧ гартчыны, мед ог кынмалӧй. Овлӧ, збыльысь чорыда турӧбалӧ, да туйыс оз тыдав. Лаптев саридз, тундра, гӧгӧр лым, а туйыс оз тыдав. Сэки миянлы отсалӧ воӧдчыны навигатор. Но ми кӧдзыдысь ог полӧй, велалӧмаӧсь нин, – вочавидзис сійӧ.
Сідзжӧ Алексей Павлов пасйис, мый Сыктывкарӧ воӧма 18 артист, мӧд та мында кольччӧмаӧсь гортас. ТЮЗ-ысь артистъяслӧн репертуарын мойдъяс да школаса программаысь постановкаяс. Кызвыныс йитчӧма йӧзкостса культуракӧд, но эм и роч да суйӧрсайса классика – Шекспирлӧн, Чеховлӧн, Достоевскийлӧн, Пушкинлӧн гижӧдъяс серти.
Якутияса ТЮЗ-ысь артистъяс висьталісны, мый кызь воӧн вель уна постановка нин пуктӧмаӧсь. Найӧ ворсӧны оз сӧмын асланыс театрын, но и снимайтчӧны Россияса киноын, сериалъясын. Найӧс позьӧ видзӧдны, шуам, «Оттепель, «Перевал Дятлова», «Бансу» да мукӧд кинофильмысь.
* * *
Якутияысь ТЮЗ-лӧн Сыктывкарӧ волӧмыс артмис «Большие гастроли» уджтас весьтӧ. Кыдзи пасйис Виктор Савин нима драмтеатрӧн веськӧдлысь Михаил Матвеев, миян том йӧзлӧн театр тайӧ жӧ уджтас сертиыс ветлас Якутияӧ октябрын. Сахаса видзӧдысьлы петкӧдласны «СКТВКР» да «Игра в фанты» постановкаяс. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Коми Республикаса Виктор Савин нима театрысь.