Муса коми кыв. Но мыйлакӧ чужан кывйӧн сёрнитысьыс пыр этшаджык, и таысь, дерт, шог. Но эмӧсь на сэтшӧм йӧз, кодъяс став сьӧлӧмсяньныс сӧвмӧдӧны да нимӧдӧны коми кывнымӧс, видзӧны сійӧс вошӧм-бырӧмысь. На лыдын и Салехардысь Ирина Терентьева, Мужи сиктса ныв-зонмӧс коми кывйӧ велӧдысь.
Ирина чужӧма Салехардын, сэні жӧ помалӧма 11 класс, а сэсся велӧдчӧма Сыктывкарса канму университетын. Филологлысь диплом дорйӧм бӧрын том специалист пырӧма уджавны Ямал-Ненеч кытшын Шурышкар районса Мужи сиктса школаӧ.
– Быдми карын, а бать-мамӧй – кӧр видзысьяс, гожӧмнас пыр чом дорынӧсь, кӧр дорынӧсь. Та понда сёрнита изьваса ног. Локті Сыктывкарӧ да, нывъяс весиг серавлісны менам сёрнитанног вылын, а бӧрас сэсся велалі, – висьталӧ Ирина.
Том ань сьӧлӧмсяньыс казьтылӧ Сыктывкарын олӧмсӧ. Прӧст кадӧ ворслӧма «Антибольгысьяс» котыркӧд КВН-ын, волывлӧма Изьва керкаӧ – зэв пӧ кыпыда олім-вылім, гаж нин быри. Но ордымыс бӧр вайӧдӧма чужанінас.
– Кор звӧнитісны Ямалсянь, велӧдчи коймӧд курсын. Корисны гижны 1-4 классалы изьватас сёрнисикасӧн учебникъяс. Сэк эг на уджав школаад да, сьӧкыд вӧлі дасьтыны урок артманног тӧд вылын кутӧмӧн быдса небӧг. Та понда уджысь эновтчи. Но сэк жӧ тӧдмаси Наталья Дмитриевна Рочевакӧд – учебникъясыслӧн медшӧр авторкӧд. Во мысти буретш сійӧ висьталіс Мужи сиктса школа йылысь, кытӧн вичмӧдӧмаӧсь коми кыв велӧдӧмлы часъяс, – казьтылӧ Ирина.
Ылі сикт кыскӧма ас дінас позянлунъясӧн. Шуам, сэні уджалӧ музей сяма коми керка, кӧні нуӧдӧны уна сикас гаж. И сэк жӧ Мужиыд повзьӧдлӧма.
– Ме ӧд пыр олі карын, а сэтчӧ сӧмын ю кузя воан либӧ зимникӧд. Салехардӧдз матӧ 180 километр: корсюрӧ лэбалӧ вертолёт, но сӧмын сэк, кор юӧд либӧ зимникӧд туйыс абу. Вель дыр мӧвпалі, мунны-ӧ Мужиӧ, сёрниті бать-мамкӧд, – висьталӧ Ирина.
Сыктывкарын олігӧн на том ань шуӧма ас синмӧн видзӧдлыны сиктса олӧм вылӧ. Нёльӧд курсын вӧзйысьӧма практика вылӧ Коми Республикаса кутшӧмкӧ сикт-грездӧ, но абу артмӧма – Сыктывкарса школаӧ веськалӧма. Но сиктын олӧм йылысь мӧвпыс абу лэдзӧма том специалистӧс. И со коймӧд во нин велӧдӧ челядьӧс Мужиын.
–Ме зэв ёна радейта изьватас кывсӧ, ог кӧсйы, медым сійӧ бырис. Окота, медым и челядь пыдди пуктісны ас войтырлысь кыв-культурасӧ. Мужиын коми кывйӧ вежоннас ӧтчыдысь велӧда
1-2 классаӧс, а 3-8 класса ныв-зонлы котырта сідз шусяна внеурочнӧй удж. Урокъяс бӧрын найӧ мудзӧмаӧсь да, та понда ёнджыкасӧ ворсӧда. Ичӧтджыкъяслы, 6-ӧд классӧдз, ставыс интереснӧ, кӧть мыйӧ найӧс он велӧд. Кор быдмыштасны, мӧдджык интересъяс нин лоӧны, – шуӧ велӧдысь.
Ирина Терентьева серти, Мужи сиктын комиӧн сёрнитысь томуловтӧ сьӧкыд аддзыны. Но бать-мамыс, кодъяс кӧр дорӧ ветлӧны либӧ кутшӧмкӧ ичӧт сиктын олӧны, тӧдӧны на кывсӧ. И медым ышӧдны челядьнысӧ велӧдны комисӧ, колӧ уна кад, вын да терпенньӧ, а медшӧрыс – ичӧтъясыслӧн окотитӧм. Нимкодь, мый том велӧдысьлӧн быдтасъясыс петкӧдчӧны кыв, культура да краеведениеысь конкурс-олимпиадаын да лоӧны вермысьясӧн. Со, шуам, 2019 воын фольклор кузя Коми Республикаса олимпиадаын Мужи сиктса шӧр школаын велӧдчысь Татьяна Воронцова шедӧдӧма 3-ӧд места «Ныы юр» уджӧн.
– Чужан кыв да краеведение регионъяскостса олимпиада нуӧдӧны Салехардын. 2018 воын миян велӧдчысь Светлана Соломатова лои призёрӧн, а Татьяна Воронцовалы сетісны торъя козин. Сэк ме школаын сӧмын куим тӧлысь на уджалі, и мойвиис шедӧдны татшӧмтор! Тайӧ олимпиадасӧ зэв вылӧ донъялӧны. Вермысьяслы вичмӧны Ямал-Ненеч автономия кытшса губернаторсянь да Россияса президентсянь грантъяс. Кольӧм во эг вермӧй пырӧдчыны: олимпиадасӧ нуӧдӧны ноябрын, а миян туйыд абу, вертолёт вылӧ сьӧкыд веськавны, тӧлысьӧн водз колӧ ньӧбны билетсӧ да. А медводз ӧд муниципалитет тшупӧдас коліс вермыны.
Мыйсяма тайӧ олимпиада? Тавосясӧ котыртлісны онлайн. Векджык пырӧдчӧны яранъяс, ӧстякъяс, селькупъяс да комияс. Ставныслӧн ӧткодь задание – тайӧ кыв да литература кузя викторина. Бӧрвыв нуӧдлісны виртуальнӧй экскурсия. Мукӧд воясӧ сідз шусяна «ловъя» форматын эм позянлун веськавны кутшӧмкӧ музейӧ. А сэсся велӧдчысьяс гижӧны чужан кыв вылын сочинение. Менам челядь оз тӧдны коми кывсӧ, и сочинениеыд налы – зэв ыджыд удж. Та понда ӧтлаын гижам сійӧс, медводз рочӧн кутшӧмкӧ сёрникузяяс, а сэсся комиӧдам. Олимпиадалӧн мӧд лунӧ челядь лыддьӧны кутшӧмкӧ кывбур-гижӧд. Таво нимӧдісны фольклор. 8-ӧд классын велӧдчысь Алёна Соломатова лыддис татчӧс гижысь Татьяна Гостюхиналысь мойд да шедӧдіс коймӧд места, – нимкодьпырысь висьталӧ Ирина.
Велӧдысь серти, олимпиада кежлӧ дасьтысьӧмыс – сьӧкыд удж, торйӧн нин сэк, кор челядь оз тӧдны кывсӧ. Найӧс пӧ колӧ ышӧдны, медым тӧдісны, а медшӧрыс – пыдди пуктісны пӧль-пӧчлысь кыв-культурасӧ.
– Нӧшта таво Салехардын нуӧдісны Ямалса челядь костын «Мада дзолюк» ордйысьӧм. Квайтӧд классысь Полина Геркоглокӧд пырӧдчим жӧ. Сійӧ коминас оз сёрнит, но сэтшӧма дасьтысим, мый жюриыс шензис – зэв пӧ бура сёрнитӧ, сӧмын гоз-мӧд кыв оз сідз шу. Тайӧ зэв ыджыд вермӧм. Эмӧсь енбиа челядь, кодъяс окотитӧны пырӧдчыны конкурс-олимпиадаӧ, окотитӧны тӧдны коми культурасӧ, кӧть и кывсӧ оз гӧгӧрвоны. Ме чайта, ныв-зонмӧс кӧ ышӧдан, асьныс кутасны водзмӧстчыны, – шуӧ Ирина Терентьева. – Мужи сиктын комиӧн ёна оз сёрнитны, некодлы тайӧ оз ков, сӧмын аслыд. И, кор артмӧ пестыны кыв да культура дінӧ муслун, ме шуда. Школаын уджыс кажитчӧ, да и челядьыс тані зэв шаньӧсь да югыдӧсь.
Ирина оз на тӧд, мый лоӧ водзӧ да дыр-ӧ уджалас-олас Мужиын. Но ассьыс кӧсйӧмсӧ – овны сиктын – збыльмӧдӧма нин. <>
Екатерина МИКУШЕВА.
Снимокъясыс Ирина ТЕРЕНТЬЕВАЛӦН гортса архивысь.