Кӧрткерӧс районса Шойнатыысь изобретатель-самоучка Марат Пурлушкин ас киӧн вӧчалӧ-чукӧртӧ горт гӧгӧрын удж кокньӧдӧм могысь станок-техника. Гоз-мӧд лун сайын сійӧ эштӧдӧма ленточнӧй пилорама.
Казьтыштам, тайӧ зарни киа морт йывсьыс «Коми му» газетын гижлім нин. Марат Пурлушкин ачыс кыпӧдӧма керка, пытшкас ставсӧ ачыс жӧ котшкӧдӧма-мастеритӧма.
Сійӧ радейтӧ кӧртысь вӧчасьны. Гоз-мӧд во сайын важ машина детальясысь мастеритӧма ичӧтик трактор. И горт гӧгӧрас ставсӧ сійӧн вӧчӧ: пес вайӧ, гӧрӧ, лым весалӧ… Маратлӧн гаражас эм гоночнӧй машина, кодӧс нимтӧма «Олимпик-2». «Тэрыб вӧвнас» Пурлушкинлӧн став семьяыс журъялӧ йизьӧдӧм трасса кузя, кодӧс мужичӧй керка йӧрас вӧчлӧ тӧвнас.
Гоз-мӧд лун сайын, Марат Пурлушкин юӧртіс меным аслас выль вӧчӧмтор йылысь.
—Мыйла тіянлы пилорамаыс? Гашкӧ, кӧсъянныд и йӧзыслы пилитчыны?
—Ме эг нажӧвитчӧм ради вӧч, а аслым. Кольӧм тӧвнас ваялі делӧвӧй вӧр, кодӧс колӧ пилитны. Дерт, позьӧ сиктса пилорамаӧ нуны. Шойнатыын асшӧр уджалысьыс эм. Но бара жӧ ковмас сэтчӧдз новлыны, сэсся бӧр ваявны. Дерт, и уджсьыс вештысьны. Со и мӧвпышті вӧчны. Киӧй на лудӧ и, пыр мыйкӧ окота мастеритны, — вочавидзис Марат.
—Дыр-ӧ чукӧртін? Мыйысь, важ детальясысь, али ставыс выль?
—Чукӧртны заводиті таво августын, кык тӧлысь да джын нуски. Артмис! Двигательыс, дерт, выль. Гайка-болт, керсӧ лэптавны лебёдка — выль жӧ. Вӧдитчылӧмыс эм жӧ. Шуам, шкив, кыті лентаыс ветлӧ, — важ мотоцикллӧн кӧлеса. Эм и важ, и выль кӧрт. Сьӧмӧс видзтышті, дерт. Став колана детальсӧ кӧ выльӧс ньӧбны, заводысь босьтӧм кодь лоӧ. А сэтшӧм пилорамаыс 300 сюрс шайтысь донтӧмджыкыс абу. Ме жӧ видзи матӧ 100 сюрс шайт.
—Чертёжсӧ кодлыськӧ босьтін али ставсӧ ачыд мӧвпыштін?
—Дерт, ӧтуввезйысь видзӧдлі, коді кыдзи вӧчӧма. Мыйкӧ и ас ног мастериті. Шуам, подулас пукті бетон плита. Мукӧдыс сідз-тадз нинӧм абусьыс лепитӧмаӧсь, а меным коліс бур подув. Сэсся пукті рельсъяс, код вылӧ сувтӧді станоксӧ. Керсӧ рельс вылӧ крепитны юкӧнъясыс — менам жӧ мӧвпыштӧм. Привод ремень зэвтан механизмсӧ ачым жӧ мӧвпышті. Но ремень пыддиыс чеп пукті. Менам эм ичӧт трактор да, тӧда, мый ременьыс ӧдйӧ бонзьӧ, быд во колӧ вежны, овлӧ, и вонас кыкысь. А чептыд крепыдджык.
—Мый кузьта да кызта кер позьӧ пилитны тэнад станокӧн?
—Рельсыс ӧкмыс метр кузьта, станинаыс — метр. Сідзкӧ, 8-9 метр кузьта кер позяс пилитны. Но менам ӧні нёль метр кузьтаӧсь. Позьӧ пилитны весиг пергамент: миллиметр кызтаӧс либӧ таысь на вӧсньыдджыкӧс. Кутшӧмӧс кӧсъя, сэтшӧмӧс и верма. Тӧрӧ станокас 50-60 сантиметр кызта кер. Кызджык вылӧ эг кут вӧчны. Нинӧмла. Квайтымын сантиметрысь кызджык керйыс вермас лоны сісь, а, сідзкӧ, плака-брус вылӧ оз шогмы.
Марат Пурлушкин ӧні велӧдчӧ на вӧдитчыны аслас пилитчан станокӧн, та дырйи кытсюрӧ лӧсьӧдышталӧ. Шуӧ, мый водзті некор абу уджавлӧма пилорамаын да, колӧ на гӧгӧрвоны, кыдзи мый вӧчны. Дерт, босьтчӧмӧн пӧ тшӧтш стӧча пилитны оз артмы. Колӧ на и артавны ставсӧ. Мед тӧдлытӧгыс оз тшыкӧд бур вӧрсӧ, мисьтӧмджыксӧ на пилитӧ.
Пилитчан станокысь ӧтдор мужичӧй вӧчӧма кер новлан конструкция, мед пӧ муӧдыс оз ковмы кыскавны.
—Керйыс менам ӧтилаӧ бунтуйтӧма, а пилорамаыс керка сайын. Няйтӧдыс кӧ кута тягайтны, тракторӧ домалӧмӧн, йӧрӧс ставнас пузувта. Да и керйыс няйтӧссяс, а, сідзкӧ, пила пиньыс ныжмас. Со и мӧвпышті сынӧдӧдыс матыставны. Ёна вылӧ мусяньыс ог кыпӧд, сантиметр 15-ыс тырмымӧн. Мастериті рычага механизма тележка. Рычаг отсӧгӧн кыпӧда сэтчӧ керсӧ, крепита, сэсся мӧд помсӧ киӧн нин лэптыны верма да, чептӧн гаровта. Кызь сантиметр кызта кертӧ позьӧ аслыд йӧткыны. Дерт, кызджыксӧ ӧткӧн ог вермы да, тележкасӧ тракторӧ пысала.
* * *
Марат Пурлушкинлӧн тайӧ абу бӧръя удж. Ас киӧн мыйкӧ вӧчны-мастеритны дум-кӧсйӧмыс эм на. Но водзвыв эз кут ошйысьны. Вӧча пӧ да, юӧрта.
Екатерина МАКАРОВА.