«Чолӧм! Бур лун! Праздникӧн! Зэв нимкодь бара на аддзысьлыны тэкӧд!» – кыліс гӧгӧр февраль 14 лунӧ республикаса В.Савин нима драма театрын. Тайӧ коми войтырлӧн XII съезд вылӧ воысьяс чолӧмалісны ӧта-мӧднысӧ тӧдчана лоӧмторйӧн.
Кыдзи и пыр, съездӧ пырӧдчис уна йӧз, но кодсюрӧ эз веськавны, залын местаыс эз тырмы да. А прӧст пуклӧсыс збыльысь эз вӧв: ӧтувъя чукӧртчылӧм вылӧ воис Коми мулӧн быд пельӧсысь да мукӧд регионысь 213 делегат (229 бӧрйӧмысь) да сёысь унджык корӧма: чинаяс, общественникъяс, волонтёръяс да мукӧд.
Чинаяслӧн чолӧмалана кывъяс бӧрын съезд вылӧ воысьяс сос пуджӧмӧн босьтчисны уджӧ: пыртісны уставӧ вежсьӧмъяс, вынсьӧдісны старейшинаяслӧн сӧвет йылысь помшуӧм, кывзісны «Коми войтыр» ӧтмунӧмӧн веськӧдлысь Алексей Габовлысь 4 вося удж кузя доклад.
Та бӧрын воис кад бӧрйыны ӧтмунӧмса выль нырщикӧс, коді кутас юрнуӧдны «Коми войтырӧн» локтан нёль восӧ.
Кар-районса делегацияяс вӧзйисны ӧтмунӧмӧн веськӧдлысьпуӧ 6 мортӧс: Григорий Хатанзейскийӧс, Олег Терентьевӧс, Яна Сажинаӧс, Николай Братенковӧс, Алексей Рассыхаевӧс да Алексей Габовӧс.
Олег Михайлович вочакывйын пасйис, мый дась и водзӧ зільны ӧтмунӧмын, но юрнуӧдны пӧ уджнас колӧ томджык мортлы – 30-50 арӧсалы, а ме пӧ отсасьны кута.
Григорий Фёдорович сідзжӧ пыксис вӧжжисӧ киас босьтӧмысь, меным пӧ колӧ унаторйӧ на велӧдчыны ёртъяслысь.
Сідз шусяна самоотвод босьтіс и Яна Сажина.
Николай Терентьевич окотитіс тӧдмӧдны чукӧртчысьясӧс ӧтмунӧмлӧн уджын водзӧ вылӧ ныр-визьяс кузя аслас видзӧдласӧн, но урчитӧм 5 минутыс сылы эз тырмы. Делегатъяс гӧлӧсуйтӧмӧн тӧдчӧдісны, мый тайӧ налы тырмымӧн нин да, водзӧ оз кывзыны. Таысь мортыд дӧзмис да киритіс асьсӧ бӧрйысян лыддьӧгсьыс.
Татшӧм ногӧн делегатъяслы колис бӧрйыны, кык Алексейысь кодарыслы вын сертиджык нуӧдны коми войтырӧс ас бӧрсяыс водзӧ, а сідзжӧ индыны исполкомӧ пырысьясӧс.
Пажнайтӧм-гӧлӧсуйтӧм бӧрын кыв сетісны кар-районса делегацияяслы. И со тані ясыда петкӧдчис, мый чинаяс сьылӧны ӧтитор – кутшӧм бура найӧ уджалӧны да кутшӧм лӧсьыда миянлы овсьӧ, а збыльвылас мытшӧд-падмӧгыс чинӧм пыдди воысь-во содӧ да ёсьмӧ: выльӧн дзоньталӧм туйяс дзик пыр жугласьӧны-киссьӧны, видз-му овмӧс эндӧ, а коми кывлӧн тӧдчанлуныс ӧтарӧ вушйӧ-бырӧ.
Изьваысь Олег Терентьевлӧн видзӧдлас серти, уна гӧрӧд позьӧ разьны, «ловзьӧдны» кӧ мупытш-кӧсса озырлун перйӧмысь вотсӧ, кодӧс Комиын киритісны 2002 воын. «Коми войтырлы» пӧ быть колӧ кыпӧдны тайӧ юалӧмсӧ оланпас дасьтан да сійӧс збыльмӧдан власьт водзын. Тайӧ сьӧм вылас пӧ позяс и туйяс дзоньтавны, и школа-больнича кыпӧдны.
Кӧрткерӧс районысь Надежда Макаровалӧн сьӧлӧмыс висьӧ видз-му овмӧс да сиктын олысьяс понда. Йӧзыс пӧ пышйӧны карӧ, сиктын
уджыс абу да. Сэк жӧ пӧ видз-му овмӧсын позис эськӧ могмӧдны найӧс уджнас, сӧмын тай аграрийяслы государствосянь отсӧгыс зэв этша вичмӧ.
–Телевизор пыр ӧтарӧ висьталӧны видз-му овмӧс сӧвмӧм йылысь. А збыльвылас мый? Кольӧмвося зэра гожӧмӧ аграрийяс эз вермыны заптыны колана мында кӧрым, воштісны и урожайлысь ыджыд пай. Правительство шуис вичмӧдны отсӧг пыдди 120 миллион шайт, сэк жӧ овмӧсъясӧ воис сӧмын 70 миллионыс. Бюджетысь этша вылӧ 10 прӧчент сьӧмсӧ колӧ вичмӧдны видз-му вӧдитысьяслы, да тшӧтш и субсидияяс содтыны, – шуис Надежда Макарова.
Емдінысь Василий Лютоев вӧзйис ӧтмунӧмсалы шыӧдчыны Госсӧветӧ бюджетысь сьӧм юкланногсӧ вежӧм могысь: мед пӧ районъяслы унджык вичмӧдасны. Мӧд ног, сиктын олысьыс регыд оз коль. Делегатлӧн висьталӧм серти, Емдін районын 2009 воын чужӧма 385 кага, а кольӧм во – сӧмын 199.
Унаӧн казьтылісны коми кыв сӧвмӧдӧмын мытшӧдъяс. Мам кывйӧн сёрнитысьыс пӧ чинӧ, непӧштӧ сійӧс велӧдысьыс. Печораысь Герасим Канев шогпырысь висьталіс, мый коми кывсӧ школаын быть велӧдӧм йылысь оланпас кириттӧдз тӧдӧмлунсӧ сыысь босьтісны 5 сюрс морт, а талун – сӧмын 400 гӧгӧр. А ӧд буретш на сайын пӧ, унаӧн-ӧ кутасны тӧдны комисӧ 30 мысти.
Та кузя делегатъяс вӧзйисны ышӧдны бать-мамӧс бӧрйыны челядьыслы коми кывсӧ чужан пыдди, видлавны юалӧмсӧ федерация тшупӧдын да весиг урчитны босьтны госслужба вылӧ сӧмын коми кыв тӧдысь йӧзӧс.
Дерт, съезд дырйи кыпӧдісны и бӧръя кадӧ Комиын став олысьсӧ майшӧдлана зэв ёсь юалӧм – Шиесын лӧп-шыблас видзанін лӧсьӧдӧм йылысь. «Коми войтыр» вынсьӧдіс Россияса президент дорӧ полигонсӧ тупкӧм-киритӧм кузя восьса письмӧ. Сы дор ставӧн сувтісны ӧтсӧглас.
* * *
Делегатъяслӧн сёрни-вензигкості торъя комиссия арталіс ӧтмунӧмӧн выль веськӧдлысь да исполкомӧ пырысьяс дор гӧлӧсъяс. Медбӧрын артасян комиссияӧн веськӧдлысь Степан Габов юӧртіс:
–Съезд вылын пасйысис 213 делегат, ки вылӧ вӧлі сетӧма 200 бюллетень. Урнаысь перйӧма 199-ӧс, ӧкмыссӧ шуӧма тшыкӧдӧм-шогмытӧмӧн. Кольӧмсьыс 51 бюллетеньын гӧлӧссӧ сетӧма Алексей Рассыхаевлы, 139-ын – Алексей Габов дор.
Татшӧм ногӧн, локтан 4 во кежлӧ «Коми войтыр» ӧтмунӧмса нырщикӧн колис Алексей Иванович Габов.
Миян корр.