2019 восӧ Россияын сиӧма театрлы, а миян республикаын нӧшта на и 100 во тырӧ коми театрлы. Тайӧ кык пӧвста гажыскӧд йитӧдын Сыктывкарын ноябрь 1 лунсянь декабрь 1 лунӧдз шуӧма нуӧдны театръяслысь «Коми рытъяс» фестиваль.
Фестивальсӧ котыртӧ Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр регионса юралысьлӧн грант весьтӧ. Ассьыныс коми кывъя пуктасъяссӧ петкӧдлыны воласны Кӧрткерӧс, Кулӧмдiн, Емдiн, Сыктыв, Сыктывдiн, Изьва да Ухта районъясысь дас вит народнӧй да самодеятельнӧй театр. Лоасны и гӧсьтъяс – Сольвычегодскысь да Ханты-Мансийскысь театръяс.
Заводитчас гажыс ӧтувъя кыпыд концертӧн, кытысь позяс аддзыны и профессиональнӧй, и самодеятельнӧй артистъясӧс.
Жаль, миян театр оз вермы примитны артистъясӧс аслас сцена вылын, дыр нюжалӧм дзоньтасьӧмыс оз сет восьтыны залсӧ да. Фестивальса спектакльяссӧ лоӧ петкӧдлӧма Сыктывкарса администрациялӧн залын, шойччан да кино петкӧдлан «Октябрь» шӧринын, Сыктывкарса коми культура шӧринын, Коми Республикаса войтырлӧн Ёртасян керкаын. Пӧшти став спектакльыс мунас ноябрын шойччан лунъясӧ, мед и ворсысьяслы кокниджык вӧлi волынысӧ, ӧд ставныс найӧ уджалӧны либӧ велӧдчӧны, и видзӧдысьлы кивывджык коллявны прӧст кадсӧ.
Пасъям, «Коми рытъяс» нимыс казьтыштӧ миянлы матӧ сё восайся лоӧмторъяс, кор Нёбдiнса Витторлӧн веськӧдлӧм улын ворсысь чукӧр нуӧдлiс театральнӧй рытъяссӧ республика пасьталаын. Тайӧ «Коми рытъясыс» вӧлiны йӧзыслы сэтшӧм коланаӧсь, мый залъясын эз тырмывлы видзӧдысьяслы местаыс, а рытыс нюжавлiс асылӧдз, кор ворслiсны эз сӧмын коми пьесаяс, но и гораа лыддьысисны, кывзiсны лекцияяс, сьылiсны-йӧктiсны. Фестиваль котыртысьяс эскӧны, мый и ӧнiя рытъясыс лоасны сэтшӧм жӧ шоныдӧсь да гажаӧсь.
Висьтала паськыдджыка на йылысь, кодъясӧс ми аддзылам фестиваль дырйи. Волас нёль народнӧй театр – кӧрткерӧссаяс петкӧдласны Олег Уляшев серти «Шондiбанӧй-олӧмӧй» драма, помӧсдiнсаяс – Николай Чугаевлысь «Ыргӧн чунькытш» мелодрама, визинсаяс – Валентина Лекановалысь «Сёрмӧм шуд», выльгортсаяс – сылӧн жӧ пьеса серти «Югъялан кодзув».
Кӧрткерӧс районысь воласны нӧшта Висер да Шойнаты сиктъясысь театральнӧй коллективъяс, ӧтиыс петкӧдлас Василий Лекановлысь «Олӧмын бужӧдъяс» драма, мӧдыс – Эвелина Пиженколысь «Бабаяс» теш. Ухтаса тайӧ авторыслысь нӧшта ӧти спектакль – «Радейтчӧм да колльӧдчӧм» теш – петкӧдлас Зеленечса котыр. Сыктывдiн районысь волас сiдзжӧ Сёськаса котыр, кодӧн веськӧдлӧ Ирина Чувьюрова. Коллективыс петкӧдлас Ирина Ивановнаӧн гижӧм-дасьтӧм шылада теш, кодi шусьӧ «Кодкӧ сайӧ пета на…».
Изьва районысь лоас куим коллектив – Изьва сиктсаяс ворсасны Нина Обрезковалысь «Но и бабаяс!» теш, мокчойсаяс – сьӧлӧм вӧрзьӧдана «Лӧз чышъян» спектакль, Галфедь грездсаяс – «Дона зять» теш. Ухтаса культура шӧринысь котыр дасьтӧ ӧти акта тешъясысь шмонь рыт. Емдiн районысь айкатыласаяс петкӧдласны Геннадий Юшковлысь «Гӧтыртӧгыд абу олӧм» теш. Ассьыс спектакль ворсас и фестивальсӧ котыртысь шылада-драмаа театр.
Архангельск обласьтса Сольвычегодск карысь «Мозаика» театрысь артистъяс дасьтӧны коми гижысь Алексей Поповлӧн пьеса серти «Одеяло алкашам не положено». Сiдзжӧ ми видзӧдам сцена вылын рӧдвуж войтырлысь аслыспӧлӧс пуктасъяссӧ – Сыктывкарын петкӧдчас Ханты-Мансийскысь «Об-угор войтыръяслӧн «Шондi» театр».
«Коми рытъяс» дырйи театр сигӧртас ассьыс нӧшта ӧти мӧвпыштӧмтор – шмонь гижӧдъяслысь «Теш тыш» конкурс, кытчӧ февраль тӧлыссянь пырӧдчисны республикаса кар-районъясысь комиӧн гижысь йӧз. Найӧ ыстiсны неыджыд пьесаяс да серамбана висьтъяс. Республикаса национальнӧй политика министерство отсӧгӧн театр лэдзас медбур гижӧдъяссӧ торъя небӧгӧн, кодi сiдзи и кутас шусьыны – «Теш тыш» да лоас «Коми рытъяс» вылӧ воысь котыръяслы буретш, ӧд сэтысь найӧ вермасны бӧрйыны аслыныс водзӧ вылӧ пуктантор.
* * *
Фестиваль вылӧ волӧм могысь шыӧдчыліс унджык котыр, но кӧть и эз ставныс веськавны гажыслӧн репертуарӧ, век жӧ зэв нимкодь, мый коми йӧзлӧн, кодъяс асланыс уджысь ӧтдор ворсӧны сцена вылын да нӧшта на и петкӧдчӧны сэні чужан кывйӧн, эм и кӧсйӧм, и сям тайӧс вӧчны. Ӧд ас кыв юргӧмысь и ворсысьыслы нимкодь, и видзӧдысьлӧн лов вылас кыпыд.
Вайӧ жӧ и ми, кыдз видзӧдысьяс, волам спектакльяс вылас да пӧттӧдз нимкодясьыштам сӧстӧм коми кывйӧн, сиктса артистъяслӧн сьӧлӧмсянь ворсӧмӧн да тадзи тшӧтш отсалам видзны-сӧвмӧдны чужан кывнымӧс да коми драматургиянымӧс!
Евгения Савина.
Снимокыс ӧтуввезйысь.