Барнаулын, Тюменьын тӧв ныр путкыльтӧма пӧльтӧм батутъяс, да та дырйи доймалӧмаӧсь челядь. Татшӧм ускӧттьӧ вӧлі и Сыктывкарын. Астраханьын «кос бассейнӧ» чеччыштӧма 12 арӧса зонка да чегӧма коксӧ. Ставропольын томулов 36 минут юр кольмытӧдзыс бергалӧмаӧсь жугалӧм карусельӧн, кытчӧдз верстьӧ абу сяммӧмаӧсь сійӧс сувтӧдны. Анапаын жугалӧма «Кондор» аттракцион. Кызь морт час чӧж ӧшалӧмаӧсь 20 метр вылнаын. А Ярославльын кык мужичӧй 4 да 10 арӧса пияныскӧд нёль час пукалӧмаӧсь 65 метр вылнаын дудӧм кытш кабинаын. Бур кӧть нин, та дырйи некод ёнасӧ абу доймалӧма. А Орёлын «Орбита» аттракционысь усьӧма 17 арӧса ныв, чорыда доймӧма да врачьяс вотӧдз кувсьӧма…
Мый колӧ тӧдны верстьӧлы и челядьлы, кор пуксьӧны качай-карусельӧ? Коді видзӧдӧ аттракцион бӧрся да кывкутӧ безопасносьт вӧсна?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ Коми Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзис регионын стрӧитчӧм, оланін да техника бӧрся видзӧдан служба юкӧнӧн веськӧдлысь, главнӧй инженер-инспектор Александр Косырев.
–Александр Павлович, а миян республикаса кар-районын уна качай-карусельыс?
–Ведомствоным син улас кутӧ республика пасьталаын 61 аттракцион. Нӧшта куим содас матысса кадӧ.
–И быдлаӧ позьӧ повтӧг пуксьыны?
–Быд качай-батутлӧн эм QR-кода регистрация пас. Татшӧмыс кӧ эз усь син улад, ыліті кытшовтӧй аттракционсӧ. Став сертиыс, сійӧс лӧсьӧдісны сьӧм нажӧвитӧм могысь да аснаукӧн, и безопасносьт боксянь некод эз донъяв. Аслыд сэтчӧ пуксьыны либӧ кагатӧ пуксьӧдны оз позь. Кора и республикаын олысьясӧс: казяланныд кӧ татшӧмсӧ, юӧртӧй та йылысь миян ведомствоӧ.
–Мый колӧ вӧчны, шуам, кӧсъя кӧ восьтыны кутшӧмкӧ аттракцион да нажӧвитчыштны?
–Ырыштчинныд кӧ лӧсьӧдны, шуам, батут, медводз колӧ шыӧдчыны миян службаӧ да босьтны госрегистрация йылысь кабала. Таысь колӧ мынтыны пошлина – 3,5-14 сюрс шайт. Веськыда кӧ, быд качай-чой вылын верман доймыны. Но сідз шусяна риск серти став аттракционсӧ юкӧма куим пельӧ – РБ-1, 2 да 3. Медся дона медводдзаыс. Гӧгӧрвоана, сэтчӧ пырӧны джуджыд да ӧда карусель-чойяс.
Миян сотрудникъяс Россияса правительстволӧн 1939-ӧд номера индӧд серти вит лун мӧдасны тӧдмасьны выль аттракционыслӧн кабала-документӧн, нӧшта та дыра жӧ гӧгӧрбок видлаласны качай-батутсӧ, ставыс-ӧ сэні лючки уджалӧ-бергалӧ. Та бӧрын нин куим лун мысти аттракцион кутысьыслы сетасны регистрация документ.
Тшӧкыда овлӧ, ылі сикт-посёлокын кӧсйӧны нуӧдны гаж да корӧны вайлыны кутшӧмкӧ аттракцион. Та могысь тшӧш колӧ кад кежлӧ регистрация. Сійӧс вермам сетны 2-3 лунӧн, весиг ӧтуввез пыр «Инспектор» мобильнӧй приложениеӧн.
Госрегистрация йылысь кабалакӧд тшӧтш сетам та йылысь пас. Сэні нёль лыдпас, регион номер да QR-код, код серти быд морт вермас тӧдмавны аттракцион йывсьыс став юӧрсӧ.
Сӧмын та бӧрын ас вылӧ зільысь вермас восьтыны качай-батутсӧ.
Регистрациясӧ сетӧны дыр кад кежлӧ. Но лоас кӧ кутшӧмкӧ неминуча, киритасны.
–Тшӧкыда видзӧдаланныд качай-чойсӧ?
–Таво нин Стройжилтехнадзорын зільысьяс видзӧдлісны Сыктывкар, Ухта, Сосногорск, Вуктыл, Инта, Печора каръясын, Кулӧмдінын да Мылдінын 44 аттракцион: тӧвся 29 чой, гожся 15 батут, тарзанка да карусель.
Казялім 77 тырмытӧмтор: ас кадӧ абу вӧчӧмаӧсь техосмотр, абу госрегистрация, юӧра пас, аттракцион кутысьыс оз видзӧд, кыдзи уджӧдӧны качай-горкасӧ, омӧля кӧрталӧмаӧсь батутсӧ да с.в.
Миян сотрудникъяс полициякӧд таво витысь петалісны ӧтувъя рейдӧ. Погона сотрудникъяс пӧдлавлӧны жӧ аттракционсӧ, сэні кӧ кодкӧ вермас доймыны. Сідз, май помын юркарын Пӧкрӧв бульварын видзӧдлім кык да «Быт керка» дорын ӧти батут. Аттракцион кутысьыслӧн эз вӧв сьӧрсьыс колана документ, та вӧсна куимнан батутсьыс бӧр лэдзисны сынӧдсӧ. Батутсӧ бӧр вермасны пӧльтны, судзӧдасны кӧ став колана кабаласӧ.
–И мый нӧшта верманныд вӧчны, казяланныд кӧ кутшӧмкӧ тырмытӧмтор?
–Тавося март 10 лунӧдз Стройжилтехнадзорысь специалистъяс вермисны нуӧдны сӧмын профилактика удж да индыны тырмытӧмтор вылас. Во заводитчӧмсянь мартӧдз ӧлӧдім тӧвся вит аттракцион кутысьӧс.
Качай-батутӧн вӧдитчӧм йылысь 248-ӧд номера федеральнӧй оланпасӧ таво январын пыртісны содтӧдъяс, а на вылӧ подуласьӧмӧн Коми Республикаса Государственнӧй Сӧвет вынсьӧдіс регионса оланпасӧ вежсьӧмъяс, мый серти Стройжилтехнадзор службалӧн эм право пыр жӧ пӧдлавны аттракционсӧ, сэні кӧ вермасны доймавны йӧз.
Миян сотрудник кӧ индіс тырмытӧмтор вылӧ, а сыысь ӧвтыштчисны, мыжасӧ КоАП-ысь 19.5-ӧд статья серти кыскасны административнӧй кывкутӧмӧ. Батутъяс восьтісны май 20 лунӧ, а куимлы сетім нин предписание.
Гӧгӧрвоана, медтӧдчанаыс – йӧзлӧн безопасносьт. Оз позь вӧдитчыны, шуам, батутӧн, сійӧ кӧ оз лӧсяв Евразияса экономическӧй союзлӧн 038-ӧд номера техрегламентлы, кодӧс вынсьӧдӧма 2018 вося апрель 18 лунӧ. Чеччалан-качайтчансӧ кӧ восьтӧмаӧсь водзджык, сійӧс донъялам Россия Федерациялӧн 1732-ӧд номера постановление серти. Пӧдлалам, абу кӧ юӧра табличка, паспорт-формуляр да инструкция, кыдзи вӧдитчыны аттракционнас.
Прӧверкасӧ да та дырйи став казялӧм тырмытӧмторсӧ снимайтам видеокамераӧн.
Кор казялам кутшӧмкӧ тырмытӧмтор, аттракционсӧ кутысьлы сетам позянлун дженьыд кадӧн ставсӧ вӧчны бур ногӧн. Шуам, колӧ кӧ содтӧд кыткӧ кӧртавны-гартны, содтыны винт-гайка, лӧсьӧдны электрооборудование, сетам 1-2 лун. Кабала-докумет да регистрация вермам виччысьны 5-7 лун. Таӧдз батут-качайсӧ уджӧдны ог сетӧй.
Но аддзам кӧ, мый немтор эз вежсьы, а аттракцион вылас вермас кодкӧ доймыны, шыӧдчам судӧ, юӧртам та йылысь прокуратураӧ да кар-районса администрацияясӧ. Та бӧрын киритӧны сёрнитчӧмсӧ да пӧдлалӧны аттракционсӧ.
Интаын да Сосногорскын татшӧм ногӧн пӧдлалім тӧвся чойяс. Бизнес кутысьясыслы ковмис найӧс разьны.
–Ыджыд-ӧ штрап вермасны перйыны шогмытӧм аттракционӧн вӧдитчӧмысь?
–Кутшӧмкӧ ичӧтик тырмытӧмторйысь ас вылӧ зільысь вештас этша вылӧ 4 сюрс, а организация-котыр – 20 сюрс шайт. Торкӧмаӧсь кӧ техрегламент, КоАП-ысь 14.43-ӧд статья серти воддзаыслысь перъясны 40-50 сюрс, а мӧдыслысь – 600 сюрс шайт.
Сідз, Сыктывкарса FLY батут паркын 2020 вося октябрын тыр арлыдтӧм зонка чеччалігас чорыда дойдӧма сюрса лысӧ.
Аттракцион кутысь Алексей Черныхӧс да инструктор Юлия Томоваӧс Россияса УК-ысь 238-ӧд статья серти кыскӧмаӧсь уголовнӧй кывкутӧмӧ. Ӧтиыс вештас 150 сюрс, а мӧдыс – 100 сюрс шайт. Кӧть Алексей Черныхыс таӧдз мынтӧма нин зонкаыслӧн мамлы 800 сюрс шайт.
2022 воын юркарын жӧ батут вылын доймӧма кага. Аттракцион кутысьыслы шуӧма вештыны кага доймӧмсьыс 700 сюрс шайт да 50 сюрсӧн – бать-мамыслы.
* * *
Казьтышта, юркарса Киров нима паркын вӧлі челядьлы «Солнышко» кытш, чепта карусель, автодром, «Гусеница», «Сюрприз» самолётъяс да качайяс. Талун сӧмын «Кенгуру» да «Щенки» батутъяс.
Мичурин нима паркын вӧлі 25 судта кытш, автодром, качайяс да чепта карусель.
2019 воын на юркарса администрацияӧн веськӧдлысь Валерий Козлов кӧсйыліс Киров паркын лӧсьӧдны выль аттракционъяс. Владимир Голдин тшӧтш кӧсйысьліс вӧчны джуджыд кытш, 17 вӧла карусель, 24 морт вылӧ качайтчан викинг пыж, та мында жӧ местаа чепта карусель да уна мукӧдтор. И кадсӧ урчитлісны, кор ставыс мӧдас бергавны-качайтчыны – 2024 вося сентябрь 30 лун.
<> Николай Размыслов. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.