Комиын мӧйму Россия Федерацияса Социальнӧй фондӧ реабилитация эмбурла (ТСР-ла) шыӧдчылӧма кӧкъямыс сюрс морт.
Налы сетӧмаӧсь куим миллион протез, кӧмкот, пель аппарат, бедь, креслӧ-коляска да инвалид олӧм кокньӧдыштан мукӧдтор. Та вылӧ видзӧмаӧсь 180 миллион шайт.
Татшӧм лыдпасъяс йӧзӧдісны республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын, кӧні сёрниыс вӧлі йӧзӧс креслӧ-коляскаӧн, бедь-кӧстыльӧн да мукӧд сикас ТСР-ӧн могмӧдӧм йылысь.
Кутшӧм эмбур вермасны сетны инвалидлы? Мый бурджык: дыр виччысьны отсӧгсӧ государствосянь али ньӧбны аслыд?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзисны Сыктывкарса прокуратураысь да Комиын Россияса Социальнӧй фондысь специалистъяс.
Наталья Рожицына, Сыктывкарса прокурорлы старшӧй отсасьысь:
–Вермытӧмӧс да мукӧд нёрпалысьӧс реабилитация эмбурӧн могмӧдӧны Россияса правительствоӧн 2008 вося апрель 7 лунӧ вынсьӧдӧм 240-ӧд номера постановление серти. Сэні пасйӧма, кыдзи позьӧ шыӧдчыны соцфондӧ, шуам, коляскала, бедь-кӧстыльла да сідз водзӧ.
Прокуратура сюся видзӧдӧ, кыдзи збыльмӧдсьӧ оланпасыс. Тырмытӧмтор да йӧзлӧн норасьӧм кузя дасьтам судӧ искъяс.
Воддза воын серти мӧйму миян ведомствоӧ шыӧдчылісны унджыкӧн. Медсясӧ норасьӧны реабилитация эмбур дыр виччысьӧм вылӧ. Уна юалӧм быд лун вӧдитчан ТСР-ӧн могмӧдӧм кузя. Оз пӧ тырмы да, сёрмӧмӧн сетӧны верстьӧлы памперс, подгузник да рузум. Сы вӧсна мый татшӧм ТСР-нас ставнас странанымӧс могмӧдӧ Башкортостанса Соцфонд юкӧн, коді ачыс ньӧбӧ да сэсся юклӧ регионъяслы.
Эмӧсь норасьӧмъяс и креслӧ-коляскаӧн да ходункиӧн могмӧдӧм кузя. Миянлы пӧ татшӧмыс оз шогмы. Но ТСР-сӧ инвалидлы сетӧны сылӧн реабилитация да абилитация программа (ИПРА) вылӧ подуласьӧмӧн.
Кык во нин некод эз шыӧдчыв компенсация кузя. Тыдалӧ, став сьӧмсӧ ас кадӧ косӧдӧны. Та кузя юӧрта, мый тавося январь 1 лунсянь ас сьӧм вылӧ ньӧбӧм ТСР-ысь рӧскодсӧ оз вештыны. Компенсацияла позьӧ шыӧдчыны сӧмын налы, коді ньӧбис эмбурсӧ мӧйму декабрь 31 лунӧдз.
Кодсюрӧ норасьӧ и электроннӧй сертификат кузя. Урчитӧм мындаыс кӧ пӧ оз тырмы, колӧ аслыд содтыны сьӧмсӧ.
Ольга Кутькина, Комиын Россияса Социальнӧй фондысь социальнӧй программаяс збыльмӧдан управлениеӧн веськӧдлысь:
–Коляска, бедь да мукӧд коланатор мортыслы сетӧны сылӧн реабилитация да абилитация программа серти. Сійӧс дасьтӧны медико-социальнӧй экспертиза бюроысь специалистъяс. Та дырйи тӧд вылын кутӧны врачьяслысь вӧзйӧмъяс. Документас пасйӧны, мыйсяма ТСР вермас кокньӧдны инвалид олӧмсӧ, кутшӧм оборудование лӧсялас буретш сылы.
Креслӧ-коляскаысь да бедь-кӧстыльысь ӧтдор реабилитация эмбурӧн лоӧны и мыссян-киськасянінын да асмогасянінын вороп, протез, ортез, ортопедия кӧмкот, матрас-юрлӧс, торъя паськӧм, «сёрнитан» небӧг, градусник да тонометр, пель да сёрнитігӧн гӧлӧс ёнмӧдан аппарат, видеойитӧда, гижӧда да навигацияа телефон, асмогасян доз, подгузник, пуклӧс, субтитра телевизор, Брайль ногӧн лыддьысян дисплей, бандаж, корсет, мазь-крем да сідз водзӧ. Ставыс ылӧсас 300 гӧгӧр. Сэсся быд эмбур овлӧ некымын сикас. Шуам, бедь вермас лоны ӧти, кык либӧ нёль пома.
Став тайӧ эмбурсӧ позьӧ босьтны кык ногӧн. Ӧти-кӧ, корны Социальнӧй фонд пыр. Та дырйи мортӧс кокньӧдан эмбурсӧ сэтчӧс специалистъяс ньӧбӧны госконтракт либӧ 2013 вося апрель 5 лунӧ вынсьӧдӧм 44-ӧд номера федеральнӧй оланпас серти. Шыӧдчӧмсӧ видлалӧны 15 лун. Но нёрпалысьыс кӧ инсульт бӧрын, либӧ сылӧн Альцгеймер, Паркинсон, деменция да вежӧр торкан мукӧд сикас висьӧм, вочакывйыс воас вежон мысти нин.
Кор инвалидсӧ могмӧдасны колана эмбурӧн – тайӧ поставщикӧс корсьӧм да сылӧн зільӧм сайын.
Коланаторйыс кӧ эм, уна вылӧ тӧлысь мысти могмӧдасны. Колӧ кӧ вӧчны мастерскӧйын, шуам, вурны ортопедия кӧмкот, ковмас виччысьны кык тӧлысьӧдз.
Шогмана коляска-бедь вермасны вайны гортад, но позьӧ ветлыны да босьтны аслыд. Та дырйи соцфонд вештас туйысь рӧскодсӧ. Реабилитация программаас кӧ пасйӧма, мый мортыс оз вермы ветлыны ӧтнас, да сылы колӧ отсасьысь, бӧръяыслы тшӧтш мынтысясны ветлӧм-мунӧмсьыс.
Инвалидъяс талун оз вермыны ас кадӧ босьтны пӧльтӧм матрас, мый вылын куйлігӧн вир-яйыд оз нёльзьы, ортопедия гач, флеш-картаӧ гижӧм «сёрнитан» небӧг лыддян устройство, пельӧ торъя вкладыш, гижӧда телевизор, видеойитӧда телефон, коді тшӧтш петкӧдлӧ, кысянь звӧнитӧ мортыс, асмогасян доз, катетер, креслӧ-коляска да верстьӧлы подгузник.
Но воддза вося сентябрь 27 лунсянь реабилитация эмбурсӧ позьӧ босьтны электроннӧй сертификат серти. Соцфонд сайтын эм лист бок, кӧні лыддьӧдлӧма став ТСР-сӧ да налысь донсӧ (https:ӦӦktsr.sfr.gov.ruӦ). Донъяссӧ выльмӧдӧны быд во март 1 лунӧ.
Тайӧ ёна кокньӧдӧ йӧзсӧ. Гортысь петавтӧг ӧтуввез пыр позьӧ бӧрйыны да дженьыд кадӧн ньӧбны колана эмбурсӧ. Комиын электроннӧй сертификатсӧ мӧдӧмаӧсь сетавны мӧйму февральын.
Шыӧдчӧмсӧ колӧ ыстыны «Госуслуги» портал либӧ МФЦ пыр. Сійӧс пасйӧны торъя реестрын. Тайӧс позьӧ вӧчны кӧть кутшӧм банкын, вӧдитчан кӧ «Мир» картаӧн. Реабилитация эмбур ньӧбӧм могысь сьӧмыс чӧжсьӧ федеральнӧй казначействоын. Донсӧ арталӧны бӧръя госконтракт серти. Сертификатсӧ вӧчӧны вит лунӧн. Нӧшта татшӧм кадколаст мысти сьӧмсӧ вуджӧдӧны оз инвалидыслы, а веськыда креслӧ-коляскасӧ вӧчысьыслы либӧ вузалысьыслы.
Ньӧбӧм эмбур доныс кӧ сертификатас урчитӧмысь ичӧтджык, коляс сьӧмсӧ босьтны оз позь, сійӧ бӧр бергӧдсьӧ соцфондӧ. Сертификатса сьӧмыс кӧ оз тырмы ТСР-сӧ ньӧбӧм могысь, ковмас содтыны аслад зептысь.
Бӧръя кадӧ пыр унджык инвалид босьтчӧ вӧдитчыны буретш сертификатнас. Тайӧ уна боксянь бурджык. Документ сертиыс вӧзъян эмбурыс пыр содӧ. Та дырйи мортыс ачыс бӧрйӧ, шуам, коляска маркасӧ, рӧмсӧ, пуклӧссӧ да мукӧдтор. Госконтрактнас тайӧс вӧчны он вермы: ковмас босьтны, мый вичмас. Странаын сӧмын гоз-мӧд предприятие вӧчӧ креслӧ-коляскасӧ, и найӧ быд боксянь лӧсялӧны инвалидлы.
Сертификатӧн вӧдитчӧмыс бур и сы боксянь, мый оз ков виччысьны, кор кырымаласны госконтракт, корсясны поставщиксӧ, нуӧдасны аукцион.
Быдлунъя вӧдитчан эмбур ньӧбигӧн тайӧ кабалаыс вына во джын. Та дырйи позьӧ корны, шуам, памперссӧ, куим тӧлысь кежлӧ. Мыйсюрӧ позьӧ судзӧдны и во чӧж.
Мӧйму республикаса 3 сюрс олысь буретш сертификат сертиыс ньӧбӧма колана ТСР-сӧ. Регионса Соцфонд та могысь вичмӧдӧма 259 миллион шайт. Тайӧ став ньӧбӧм эмбурсьыс 53 прӧчент.
* * *
«Веськыд йитӧда» телефон пыр звӧнитліс нёль морт.
Сыктывкарысь ань таво март 26 лунӧ шыӧдчылӧма коляскала, а мужичӧй мӧйму августын – протезла. Ӧнӧдз на пӧ шыч ни рач.
Мӧйму декабрь 23 лунсянь ортопед кӧмкот виччысьӧ Сосногорскын олысь дзолюк.
Удора районса Благоев посёлокысь нывбабалы колӧ жӧ ортопед кӧмкот. Корӧмаӧсь волыны Сыктывкарӧ, мерайтам пӧ да вӧчам, но тӧлысь ковмас тані овны. Ачыс аньыс кыз да, зэв пӧ сьӧкыд лэччыны витӧд судтасянь, нӧшта на мунны кытчӧкӧ поездӧн. Тыдалӧ пӧ, ковмас овны кӧмтӧг…
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.