Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 80 во тырӧмкӧд йитӧдын водзӧ гижам войнаса ветеранъяс да тылын уджалысьяс йылысь. Пыр ылӧджык кольӧны война кадся сьӧкыд воясыс, но некор ог вунӧдӧй найӧс, кодъяс повтӧг дорисны Победа. Аслас бать Алексей Яковлевич Калинин йылысь казьтылӧ сылӧн Агния Гаранина нылыс.
Менам бать Гриш Иван Як Ӧльӧш чужлӧма 1918 вося февральын. Помалӧма Удора районын Путшкымдінса начальнӧй школа. Грамотаыс сьӧкыда шедӧма, но айыс, Гриш Иван Як, мӧдӧдӧма водзӧ велӧдчыны Важгортӧ – дас вит километр сайын ыджыдджык сиктӧ. Кӧть быд лун колӧма подӧн воӧдчыны школаӧдз, помалӧма сэні сизим класс.
Армияӧ босьтӧмаӧсь кызь арӧс тырӧм бӧрын. Курсъяс вылын сійӧс велӧдӧмаӧсь воюйтны миномётӧн.
Победа бӧрын уна во мысти батьӧ унаысь аттьӧавлӧма ассьыс айсӧ водзӧ велӧдчыны ышӧдӧм-тшӧктӧмысь, война дырйи образованиеыс отсалӧма веськавны артиллерияӧ да.
Унаысь сійӧ дольліс-висьтавліс: «Сюри артиллерияӧ да ловъяӧн вои гортӧ, а пехотаад ӧдвакӧ ловйӧн колян. Куим вок юрнысӧ пуктісны тайӧ пеж война вылас. Найӧ сюрины пехотаӧ, стрелкӧвӧй полкӧ».
Кузь туй ковмӧма венны миян салдатъяслы, медым пасьвартны немечӧс да мездыны чужан му. Як Ӧль бать вӧлӧма миномётчикӧн, воӧма Германияӧдз.
1941 восянь воюйтӧма Брянскса, Рытыв-Войвыв, I и II Белорусскӧй фронтъясын.
Ӧльӧш батьным нёльысь сьӧкыда ранитчылӧма, некымын тӧлысь куйлӧма госпитальын. Ачыс висьтавліс, мый абу чайтлӧма ловъяӧн кольны. Ӧтчыд олӧма санитарка матыстчӧма сы дорӧ да шуӧма: «Пиукӧй, эн шог, ме тэнӧ курӧг шыдӧн кок вылад сувтӧда».
Бур сьӧлӧма санитаркаыс заводитӧма быд лун пым сыла курӧга шыдӧн юктӧдны батьнымӧс. Вот тадзи Як Ӧль (Алексей Яковлевич) батьным кок вылас сувтӧма. Но, дерт, уна тӧлысь кольӧма дзикӧдз бурдтӧдзыс. Нэм чӧжыс бать сиис тайӧ аньыслы став бурсӧ.
Повтӧмлунысь да бур службаысь Алексей Яковлевичлы сетӧмаӧсь «За отвагу», «За освобождение Варшавы», «За взятие Кёнигсберга» да «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» медальяс.
1985 воын Алексей Яковлевичӧс наградитӧмаӧсь Отечественнӧй войнаса II степеня орденӧн. Ӧнӧдз семьяын видзам уна аттьӧалана гижӧд.
«За отвагу» медальсӧ сетӧмаӧсь, кор батьным миномётӧн прицелӧ босьтӧмӧн немечьясӧс лыйлӧма – веськалӧма ӧтпырйӧ дас куимлы.
Куим лун мысти Квашин хутор дорын, кор немеч заводитӧма атакуйтны, батьным ӧдйӧ сувтӧдӧма миномётсӧ да лыйлӧма найӧс. Сэки бырӧдӧма нӧшта дас ӧти фашистӧс. Вӧрӧглӧн контратакаыс падмӧма-сувтӧма, а бать ас миномёт биӧн отсалӧма миян салдатъяслы мунны водзӧ.
Та йылысь гижӧма сылӧн 1945 вося март дас витӧд лунся награда кабалаын гвардияса майор Никоторов.
«За отвагу» медальӧн наградитӧм салдатъяслы быд тӧлысь мынтӧмаӧсь дас шайт. Гортӧ батьӧй воӧма 1946 воын. Аскӧдыс вайӧма быдсяма гӧснеч. Та йылысь меным висьтавлісны воча вокъяс Ерослан да Евлампий – Иван ыджыд вокыслӧн челядьыс.
Путшкымдін сиктӧ ловъяӧн воисны ветымынысь унджык салдат. Батьӧй дыр кутӧма ас пытшкас война кадся дойсӧ. Сійӧ эз куритчы, гежӧда и коддзывліс. Но сё грамм вомас веськалӧм бӧрын пыр петкӧдліс, кыдзи кыссьылӧмаӧсь да гораа горзӧмаӧсь: «За Сталина, вперёд!».
Сиктад колхозын и вӧлі уджыс. 1942 восянь «Гӧрд знамя» колхозӧн веськӧдлӧма Александра Даниловна Калинина. Ёна ковмӧма ставлы мырсьыны-уджавны, но колхоз эз киссьы.
Война помасьӧм бӧрын партия да правительство выльног котыртӧмаӧсь сиктын олӧм.
1950-ӧд воясын заводитӧмаӧсь ӧтлаавны ичӧтик колхоз-артельяс. «Гӧрд знамяӧ» ӧтувтӧмаӧсь «Урожай» да «Красный партизан».
Квайтымынӧд воясӧ батьӧ петіс колхозысь да заводитіс уджавны стӧрӧжӧн Путшкымдінса сельпоын, кысянь и муніс пенсия вылӧ.
Гӧтрасьӧма ветымын ӧтикӧд воын. Мария Павловна гӧтырыскӧд быдтісны вит челядь: нёль ныв да ӧти пи. Став челядь сиктысь мунісны, но олӧны Комиын.
Нэм чӧж Як Ӧль кыйис лэчкӧн пӧтка, айрӧдыслӧн вӧлӧма лэч туй да. Бӧръя вояссӧ сьӧкыд нин вӧлӧма сиасьны, но эз эновт ассьыс чӧс туйсӧ.
Арнас водз асывнас муніс ягӧ да сёр пемыд рытӧдз ветлӧдліс-сиасис. Унаысь зятьыс ӧлӧдліс тайӧ уджсьыс, но бать шуліс: «Ме тадзи ягас шойчча, кывза пу шувгӧмсӧ да сэки, долыд олӧмыс». Тшӧтш и чери кыйис гымгаӧн Мӧсты бӧкын, ёнджыка налим да гыч.
Менам бать-мам нэмсӧ мырсисны-уджалісны, некодлысь шыльӧб нянь эз виччысьлыны.
Гӧтырыслы – Павел Машлы – уна сьӧкыд удж жӧ сюрліс. Кокни лолыс вӧлӧма да, томӧн мӧдаръюгыдас лэбис.
Дас воысь унджык батьным ичӧт ныв Иракӧд оліс, мӧс да баляяс видзисны.
Кор тыри квайтымын вит, пемӧсъяссӧ бырӧдісны. Сэсся кутіс тӧвйыны Эжваын ыджыд ныв дорас.
1996 воын Удора районын лои ыджыд неминуча – уси йӧзӧн тыр Ан-2 самолёт, кӧні вӧлі и менам бать – Як Ӧль. Тадзи кусі батьлӧн олӧмыс… <>
Агния Алексеевна Гаранина (Гриш Иван Як Ӧльӧш Агней).