Чужанінын, тундраын кок ув муыс медся вына
«Ог тӧд, коді менӧ чужтліс,
Коді быдтіс, вердіс-удіс,
Сьывны-мойдны йӧзӧ лэдзліс…
Гашкӧ, лӧзов чӧд тусь пиын
Быдми меӧй вӧр туй дорын…»
Тима Веньлӧн, коми классик Вениамин Тимофеевич Чисталёвлӧн, поэзия чужӧм йылысь кывбурнас панім Инта районса Петрунь сиктысь петлӧм профессиональнӧй серпасалысь Ольга Валейкӧд сёрнинымӧс.
Мыйла буретш тайӧ строкаяснас? Да сы вӧсна мый живопись – тайӧ рӧма поэзия.
–Чолӧм, Оля! Студенталігӧн на ме веськавлі Сыктывкарса госуниверситетысь искусство институтын котыртлӧм тэнад выставка вылӧ. Зэв нимкодьпырысь тӧдмаси уджъяснад да шензи помтӧм енбинад. Школаын велӧдчигӧн, а тэ гоз-мӧд арӧсӧн меысь ыджыдджык, весиг эг куж чайтны, мый татшӧм мичаа серпасасян. Тӧдӧмысь, мукӧдыс эз жӧ кужны думыштлыны. Кор тэ гӧгӧрвоин, мый живопись, картина-серпас – тайӧ тэнад?
–Чолӧм, Ӧндрей, Сюртэм Гришлэн рӧд! О-о, аддзӧмыд мый казьтывны, кор бара-й сійӧ вӧлі-а?! Сэки ӧд велӧдчи на, аслам гижан-серпасасянног эз на вӧв. Школаын омӧля велӧдчи да, со и мӧвпышті мукӧдсьыс кӧть мыйӧнкӧ торъявны (нюмъялӧ. – А.Т.).
Збыльвылас кӧ, ассьым кужанлун-сямӧс вежӧрті-казялі водз, садйӧ котралігӧн на, кор тшӧктісны серпасавны акварельӧн кӧч. Ме, дерт, зэв окотапырысь рисуйті, а сэсся видзӧдлі мукӧдыслысь уджъяссӧ, ӧткодялі асламкӧд да гӧгӧрвои, мый менам артмӧма моркова «ловъя» кӧчиль. Буретш сійӧ здукас и шуи аслым лоны художникӧн. Кӧчиль серпассӧ ӧнӧдз видзам Петруньын гортын. Ӧд сійӧ и лои творчествоа аслыспӧлӧс олӧмӧ туй индысьнас! И кор воис кад бӧрйыны водзӧ велӧдчанін, ньӧти падъявтӧг муні колледжса художественно-графическӧй юкӧнӧ. Сэтчӧс велӧдысь Иван Петрович Муравьёв туйдіс мастера серпасасьны да помӧдз вежӧртны ассьым туйвизьӧс. Стӧча тӧда – тайӧ менам!
–Кутшӧм жанр тэныд медся матыс? И мыйла?
–Чайтсьӧ, ме вывті азым морт да, радейта став жанрсӧ. Но торйӧн нин окотапырысь серпасала портрет, сы вӧсна мый сы пыр петкӧдчӧ мортыс, сылӧн ловруыс, гусяторйыс, весиг медся пыдӧ дзебӧмторйыс.
–Мый ышӧдӧ творчествоӧ?
–Менӧ ыззьӧдӧ тундра. Чужанінын, тундраын тӧвруыс медся мелі, кок ув муыс медся озыр да вына, а кӧр-дукыс медся чӧскыд да юртӧ кольмӧдана.
–Творчествокӧд йитчӧма и тэнад уджыд. Кӧні да мыйӧн зілян?
–Збыльысь, уджӧй да прӧст кадӧ творчествоӧй топыда йитчӧмаӧсь-гӧрддзасьӧмаӧсь. Зіля В.А.Савин нима академическӧй драма театрын художник-модельерӧн. Ёнджыкасӧ нокся костюм-дӧраӧн: красита, серлӧдла, «важмӧда», декорируйта да с.в.
–Уджыд отсалӧ сӧвмыны творчествоад али, мӧдарӧ, падмӧдӧ?
–Радейтана уджӧй ышӧдӧ сӧмын сӧвмыны водзӧ, велӧдчыны выльторйӧ. Серпасъясӧй артмӧны театрализуйтӧм ногаӧсь, графикаын дзоридзьясыс – сценавывса декорация, вуджӧръяс кодьӧсь. Ме серти, театркӧд миян шуда творческӧй тандем!
–Петруньӧ волігад тшӧтш серпасасян? Менам ӧнӧдз син водзын мамыдлӧн выставкадырся портретыс. Кӧні сійӧ: сиктын гортад али кӧнкӧ мӧдлаын? И кӧні тэ видзан ассьыд удж-серпасъястӧ?
–Чужанінӧ гортӧ сьӧрысь век босьта холстдӧра, ватман да краска, ӧд ыззьыны верма здукӧн. Но гортса удж-нокӧн серпасасьнысӧ гежӧда артмӧ, мукӧд мӧвпыштӧмторсӧ збыльмӧда некымын во мысти. Стӧча верма шуны, чужанінын ме чӧжа вын-эбӧс вобыд кежлӧ, мӧдысь волытӧдз мед тырмис. А мам портретӧс видза гортын, сӧмын рамаӧ пуктытӧм на. Чойӧй снимайтіс жӧ да печатайтіс сійӧс ичӧтджыкӧн.
Кыдз пасйи нин, сійӧ портретыс вӧлі велӧдчандырся на. Ӧні серпасала выльӧс, ловрусӧ петкӧдланаӧс.
А картинаясӧс ме видза удж вылын мастерскӧйын. Воас кад, петкӧдла торъя выставкаын.
–Оля, тэ уна челядя мам. Быдлаӧ-ӧ вевъялан? Отсасьӧ-ӧ горт гӧгӧрад верӧсыд?
–Ме аслам челядьлӧн уна кагаа ныв. Найӧ быттьӧ меысь верстьӧ-арлыдаджыкӧсь, асшӧраӧсь, и тайӧ ёна кокньӧдӧ, сетӧ позянлун юр выв тырӧн сунлыны творчествоӧ. Верӧсӧй отсалӧ челядьлы гортса уджнас, гортын век чӧскыда пусьӧма, песласьӧма-пелькӧдчӧма. Быд уджалысь аньлы эськӧ тадзи!..
–Челядьыдлы вичмис тэсянь енбиыд? Творчествоӧ пырӧдчӧны?
–Чайта, куимнан нылӧй енбиаӧсь, и быдӧн окотитӧ серпасасьны. Полина рисуйтӧ аниме геройясӧс, видлӧ сямсӧ гынысь вӧчасьӧмын. Дарья ветлӧ художество школаӧ да, эмӧсь нин кутшӧмсюрӧ вермӧмъяс. София пыр сьылӧ да, сыкӧд уджалӧ вокал кузя педагог, дерт, и серпасасьны окотитӧ. Жыръяс ыджыд пызан сайын пыр мыйкӧ вӧчасьӧны-мастеритӧны, а пызан улас мый вӧчсьӧ?!.
–Тӧда, ӧтуввезйын тэнад эм «хреново хокку Валей» группа. Нимыс тешкодь. Мый тэ сэн йӧзӧдан? Мый кӧсъян таӧн висьтавны?
–Коркӧ тулыснас юрӧ воис, мый ме кодь творческӧй мортлы колӧ торъя группа. А лов личӧдан да сьӧлӧм бурмӧданторйыс менам уна да – фотографируйтӧмсянь кывбур-мӧвпъяс гижавтӧдз – ковмис и котырӧс тешкодя нимтыны.
Мыйла «хреново»? Сы вӧсна мый тшӧкыда мен шуасьӧны, лист бокад пӧ гижӧдъясыд гӧгӧрвотӧмӧсь. Хокку – тайӧ Японияса мастеръяслӧн кывбуръяс. Татшӧмнас найӧ зільӧны этша кывйӧн висьтавны унатор. Мукӧддырйиыс ме тшӧтш видлывла тайӧс вӧчны.
Группаыс «уль» на, но вочасӧн ставсӧ ладмӧда.
–Кор да кӧні позяс тӧдмасьны тэнад выставкаӧн? Спектакльӧн ли?
–Выставкаӧй, ылӧсалӧмӧн на, лоас ноябрын «Югӧр» шӧринын. А театрын вермӧмӧй – Г.-Х.Андерсенлӧн «Русалочка» мойд серти дасьтӧм «Морская дева» моноспектакльын пурта аньлӧн монолог-сёрни, кӧні ме художник-постановщикалі. Волӧй тӧдмасьны Русалочкалӧн сьӧкыд олӧмӧн.
–Аттьӧ, Оля! Мед чужаніныд и водзӧ ышӧдас выль вермӧмъяслань! А мый сиан ӧнія томуловлы?
–Нимкодь вӧлі аддзысьлыны-сёрнитыштны! Томуловӧс чуксала эрдӧдны-петкӧдлыны ассьыныс енби-сямсӧ, нырччыны водзлань, унджык тӧдны. Сиа аддзыны сьӧлӧм серти туйвизь-удж. Повтӧг восьлалӧй водзӧ – тіян ставыс артмас!
<> Андрей Терентьев. Снимокъясыс Ольга Валейлӧн гортса архивысь.