Воркутаысь Б.А.Мордвинов нима драмтеатр вежон чӧж петкӧдчис Сыктывкарын. Видзӧдысьяслы вӧзйисны квайт постановка, кӧні вӧлі и «бред любовного очарования», и театр йылысь поэма, и мюзикл.
Мӧвпалім, бӧрдім, сералім
Кыдзи пасйис театрӧн веськӧдлысь Елена Пекарь, Сыктывкарӧ артистъяс волӧны кык вонас ӧтчыд. И тайӧ аслыспӧлӧс традиция нин.
Та пӧрйӧ гастрольыс – республикаса юралысьлӧн грант весьтӧ. Творчество турсӧ панӧмаӧсь Печораын октябрь 5 лунӧ, петкӧдлӧмаӧсь кык спектакль: «Милые бранятся – только тешатся!» муслун йылысь сатира эскиз да «По щучьему велению» мойд.
Сыктывкарын жӧ воркутаса петкӧдчисны октябрь 8-16 лунъясӧ. Медводдза рытӧ вӧлі «Без тебя» постановка, кодӧс жанр сертиыс режиссёр Захар Комлев пасйӧма кыдз «бред любовного очарования».
–Тайӧ сідз шусяна экспериментальнӧй постановка, кодӧс ме медводдзаысь дасьті. Артистъяс ворсӧны сцена шӧрын, а видзӧдысьӧс ми пуксьӧдім сцена вылӧ жӧ ӧтар-мӧдар бокас, – висьталӧ Захар Александрович.
–Мыйла «бред»?
–Тайӧ психология термин. Пьесалӧн авторыс (Николай Коляда «Венский стул») ачыс гижӧма пьесаас, мый сылӧн геройыс тадзи шуӧ. Збыль ӧд, олӧмас сідз овлӧ, мый тэ пыр думайтан радейтана йывсьыд, Енмӧс моз кыпӧдан, а збыльысьӧ сійӧ сэтшӧм?
И кор постановкасӧ видзӧді, юрын гартчис: «бред», «мый?», «но да, сідзи и эм…». Тайӧ спектакляс сідз шусяна классическӧй сюрӧсыс абу. Ныла-зонма веськалӧны жырйӧ. Мыйла? И заводитӧны сёрнитны: ӧтиыс аслас радейтана йывсьыс висьтасьӧ, мӧдыс ассьыс дольӧ. И на костын вензьӧмыс тшӧтш быттьӧ петкӧдлӧ гозъякост олӧм, кӧні стӧч да колана вочакывйыс некор абу.
Весиг кор нин помасис спектакльыс, да гортын воді узьны, юрын гартчисны кутшӧмкӧ философскӧй юалӧмъяс. А, сідзкӧ, воркутаса артистъяслӧн ворсӧмыс вемӧдз йиджис, эз кӧ лэдз унмовсьны.
Мӧд постановкаыс, кыдзи пасйис театрӧн веськӧдлысь Елена Пекарь, зэв тӧдчана – «Сильва. Дойти до премьеры». Сиӧмаӧсь Воркутаса театр историялы.
Нӧшта ӧти постановка, кодӧс вӧзйисны сыктывкарса видзӧдысьлы воркутаса артистъяс, – А.Чеховлӧн «Предложение» да «Медведь» серти «Милые бранятся – только тешатся!» муслун йылысь сатира эскиз.
«Сильва…» вылын синва доршасис, а мӧд дырйиыс пӧттӧдз сералім. Торъя нин тешкодь вӧлі покониклӧн «ловъя» портретыс да артистъяслӧн вӧрасногыс (хореографияыс Ангелина Комлевалӧн).
А кыдзи нӧ мойдтӧг?! Шылада «Золушка» да «Волшебная лампа Аладдина» абу прӧстӧ мойд, а мюзикл, сэні артистъяс сьылӧны «ловйӧн». Кыдзи пасйисны Б.Мордвинов нима драмтеатрысь главнӧй режиссёрыс Захар Комлев да веськӧдлысьыс Елена Пекарь, налӧн могыс – дасьтыны сэтшӧм постановка, мед окотапырысь видзӧдісны семьяӧн. И тайӧ налӧн артмӧ.
«Золушкалы» да «Волшебная лампа Аладдиналы» шыладсӧ гижӧма заказ серти Ростов-на-Донуысь композитор Александр Непушкин, серпасалӧма сэтчӧс жӧ художник Екатерина Давыдова, но а хореографияыс Ангелина Комлевалӧн.
И сигӧртісны воркутаса артистъяс творчество турсӧ Коми Республикаса филармонияын, петкӧдлісны «Нам нужна одна Победа» шылада композиция. Сиӧма сійӧ Ыджыд Вермӧмсянь 80 во тырӧмлы. Война кадся сьыланкывъяс кындзи артистъяс лыддисны фронтӧвикъяслысь письмӧяс.
Сыктывкар бӧрын Воркутаса артистъяс петкӧдчасны Ухтаын «Нам нужна одна Победа» шылада композицияӧн, «Милые бранятся – только тешатся!» тешӧн да «Золушка» мойдӧн.
Кыдзи чужис театр
Кыдзи пасйи нин, Воркутаса артистъяслӧн гастроль афишаын вӧлі «Сильва. Дойти до премьеры» театр йылысь поэма. Пьесасӧ, позьӧ шуны, гижӧма веськыда сцена вылас (некӧн сійӧс абу йӧзӧдӧма) Москваысь драматург Сергей Коробов, режиссёрыс Москваысь жӧ Валерий Маркин (Комиысь театркӧд уджавліс нин, дасьтіс вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрын «Шуйгун»).
–История боксянь ёна отсасис Борис Мордвиновлӧн Надежда внучкаыс. Мӧвпыс вӧлі важӧн нин. Историяысь тӧдса, кыдзи чужис Воркутаын театр. Воркутлагын вӧліны и артистъяс, а медым венны сьӧкыдлунсӧ, котыртчисны творческӧй труппаӧ. 1943 воын пуктісны И.Кальманлысь «Сильва» оперетта. И Воркутаса театрлысь 80-ӧд чужан лунсӧ ми кольӧм во пасйим буретш тайӧ постановканас, – висьталӧ Елена Александровна.
Воркутаса театрын труппаыс абу ыджыд, кызь артист. И медым спектакльсӧ ыдждӧдны, ворсӧны сэні и цехъясын уджалысьяс. Быдӧн вӧчӧ ассьыс удж: вурӧ паськӧм, серпасалӧ-вӧчӧ декорация… Сцена вылӧ петӧ и ачыс Елена Пекарь, кыдз музыкант.
–Елена Александровна, ті кӧть и помалінныд консерватория, ворслінныд и велӧдінныд челядьӧс фортепианоӧн, но тайӧ вӧлі коркӧ. Ӧні уна во веськӧдланныд театр котырӧн и Воркутаса театрӧн. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмъясӧн дыр кад мысти петінныд сцена вылӧ?
–Збыльысь, ме та йылысь эг мӧвпав, кор заводитім дасьтыны постановкасӧ. Но режиссёрыс шуис, театрын став уджалысьыс кӧ пӧ петӧ сцена вылӧ, и эм кӧ театрын профессиональнӧй музыкант, сідзкӧ, колӧ пырӧдчыны. Дерт, эз вӧв кокньыд меным велӧдны партитура. Ӧти-кӧ, ковмис ёна дасьтысьны театрлӧн 80 вося юбилей кежлӧ и аслым на артиставны. Да, Воркутаын эм музыкальнӧй колледж, и позис сэтысь кодӧскӧ корны. Но театрын да колледжын быдӧнлӧн аслас удж. Ковмис кӧ мунны гастрольӧн, вермис мыйкӧ падмӧдны. Ӧд ме, кыдз директор, тӧда, кыдзи колӧ ставныскӧд сёрнитчыны-ладмӧдчыны. А ме кӧ тані уджала, ӧтлаын и верма мунны, некодлысь оз ков вӧзйысьны. Сідзи нин тайӧ спектакляс ворсӧ Коми Республикаса опера да балет театрын сьылысь Максим Палий.
Збыльысь, важӧн нин эг петавлы сцена вылӧ. И пыкси первойсӧ. А сэсся кӧсйыси: ворсны ӧд кужа, профессиональнӧй музыкант. И чайта, ставыс бура артмис, сідз, кыдзи колӧ вӧлі.
Сідзжӧ Елена Пекарь пасйис, мый «Сильва. Дойти до премьеры» постановка йылысь тӧдӧны Россияса театръясын да критикъяс. И таво июньын Сергиев Посадын «У Троицы» войтыркостса театральнӧй фестивальын вылӧ донъялісны. Жюри вичмӧдіс торъя приз Оксана Ковалёвалы (ворсӧ Сильваӧс), а театрлы – «Медбур шылада спектакльысь».
Водзӧ вылӧ тайӧ постановкасӧ, эскӧны Воркутаса артистъяс, пасъясны и мукӧд фестивальын. Вӧзйӧмаӧсь нин республикаса да Россияса «Золотая маска» театральнӧй национальнӧй премияӧн пасйыны. Кывкӧртӧдсӧ вӧчасны 2024 во помын. Экспертъясыс буретш видзӧдісны спектакльсӧ ӧні Сыктывкарын. Воліс и режиссёр Валерий Маркин.
Искусство вын
–Валерий Михайлович, уна во кольӧм мысти ті кылінныд-аддзинныд Воркутаса театрысь Мордвиновлысь ловрусӧ?
–Ме эг тӧдлы сійӧс. Дерт, тӧді, мый вӧліны лагерса театръяс, та йылысь документальнӧй кинояс эмӧсь. Но кор ачыд босьтчан татшӧм уджӧ, тайӧ и зэв кывкутана, и сьӧлӧм вӧрзьӧдана. Борис Мордвинов! Кутшӧм сійӧ морт! Кыдзи сійӧ вермис кольны ловйӧн сэкъя сьӧкыд кадас?! А мыйӧн мездісны, да локтіс гортас Москваӧ, сійӧ жӧ войнас кувсис. Сӧмын та йылысь позьӧ быдса кино снимайтны, татшӧм йӧз йывсьыс. Большой театрысь главнӧй режиссёр веськалӧ Воркутлагӧ и… Некод ӧд сійӧс самодеятельносьт котыртны сэтчӧ эз пуксьӧд, сэні сійӧ мыркис-гӧрис. И лои кутшӧмкӧ дивӧ, лэдзисны восьтыны театр… И ме ӧнія артистъяслысь казялі, кутшӧм ёна радейтӧны театр, пыдди пуктӧны сылысь историясӧ, и Мордвиновлӧн ли тайӧ ловруыс?.. Ог тӧд, кыдзи тайӧс шуны.
Воркутаын театр воссис 1943 воын зэв сьӧкыд кадӧ. Сэкъя артистъяс гыжнас луалісны му, уджалісны шахтаын и ворсісны сцена вылын. Кытысь найӧ босьтісны вын, мед нӧшта йӧзыслы сетны бур вылӧ лача да вын?! Вот кытысь?! Серав кӧть эн, эскы кӧть эн, но тайӧ искусство вын. А искусстволӧн выныс, ме тіянлы шуа, зэв ыджыд.
–А тіян эмӧсь та кузя кутшӧмкӧ мӧвпъяс?
–Ме киноӧн ог ноксьы, ог куж да. Ми дасьтім театр йылысь поэма. Тайӧ абу документальнӧй спектакль, а, нӧшта пасъя, театр йылысь поэма. И та вӧсна весиг артистъяс ӧта-мӧд дорас шыӧдчӧны ас нимӧн, быттьӧкӧ ми асьнымӧс вуджӧдім сійӧ кадас. Мордвиновлӧн Надежда внучкаыс зэв уна вӧчӧ, мед дедыслысь нимсӧ эз вунӧдны, йӧзӧдӧ небӧгъяс, дедыслысь дневниксӧ. И А.Вахрушин нима театральнӧй музейын сійӧ абу бӧръя местаын.
–Опера да балет театрысь артист Максим Палий ворсіс Эдвинӧс. Тӧда, мый Воркутаын постановкасӧ дасьтігӧн сійӧс мӧд артист ворсіс, но ковмис вежны. Тіян видзӧдлас серти, та понда спектакльыс вежсис эз?
–Спектакльыс эз вежсьы, но герой вылӧ видзӧдласыс вежсис. Максим Палий ачыс мӧд сикас артист, сійӧ сьылысь. И сцена вылын кутӧ асьсӧ опера сьылысь моз, и сёрнитанногыс сэтшӧм. И тайӧ аслыспӧлӧслун вӧснаыс спектакльын лои «ловъя реквизит» – збыльысь опера сьылысь. И тайӧ зэв ыджыд плюс, нимкодь, мый Воркутаса театрӧн веськӧдлысь вермис сёрнитчыны збыльысь опера сьылыськӧд. Но и драмаын ворсан сямыс сылӧн эм жӧ.
–Но а кор сӧмын на босьтчинныд дасьтыны спектакльсӧ, думайтінныд, мый сэні артистъяслы быть колӧ сьывны академическӧя, али эз вӧв сэтшӧм могыс?
—Водзвыв кӧ тӧді, эськӧ эг и босьтчы (сералӧ – Е.М.). Но ми ӧд азарта йӧз, та вӧсна думайттӧг и ыззим. Кыдзи вермим, наянитім: кытчӧкӧ важся фонограмма пыртім… Но, шуам, Бонниӧс ворсысь Евгений Канатов помалӧма музыкальнӧй школа, и вермас ворсны шылада тешын простакӧс, а Бонни – амплуа сертиыс простак.
–Валерий Михайлович, ті шуинныд, мый «Шуйгун» дасьтігӧн ёна гажӧдчинныд. А Воркутаын?
–И сэні тшӧтш. Театр – тайӧ гажаин.
<> Екатерина МАКАРОВА. Снимокъясыс Б.А.Мордвинов нима драмтеатр архивысь.