Сыктывкарын олысьясӧс реабилитация эмбурӧн (ТСР-ӧн) могмӧдігӧн таво кызь витысь торкӧмаӧсь оланпас (мӧйму ветымын кӧкъямысысь).
Татшӧм лыдпасъяс йӧзӧдісны республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын, кӧні сёрниыс муніс йӧзӧс креслӧ-коляскаӧн, бедь-кӧстыльӧн да мукӧд сикас ТСР-ӧн могмӧдӧм йылысь.
Кутшӧм эмбур вермас кокньӧдыштны инвалидӧс? Мый бурджык: дыр виччысьны отсӧгсӧ государствосянь али ньӧбны аслыд?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзисны Комиын Россияса Социальнӧй фондысь да Сыктывкарса прокуратураысь специалистъяс.
Ольга Кутькина,
Комиын Россияса социальнӧй фондысь социальнӧй программаяс збыльмӧдан управлениеӧн веськӧдлысь:
–Коляска, бедь да мукӧд коланатор мортыслы сетӧны сылӧн реабилитация да абилитация программа (ИПРА) вылӧ подуласьӧмӧн. Сійӧс дасьтӧны медико-социальнӧй экспертиза бюроысь специалистъяс. Та дырйи тӧд вылын кутӧны врач вӧзйӧмъяс. Документас пасйӧны, ТСР-сьыс мый вермас кокньӧдны инвалидлысь олӧмсӧ, кутшӧм оборудование лӧсялас буретш сылы.
Креслӧ-коляскаысь да бедь-кӧстыльысь ӧтдор реабилитация эмбурӧн лоӧны и мыссян-киськасянінын да асмогасянінын вороп, протез, ортез, ортопедия кӧмкот, матрац-юрлӧс, торъя паськӧм, «сёрнитан» небӧг, градусник да тонометр, пель да сёрнитігӧн гӧлӧс ёнмӧдан аппарат, видеойитӧда, гижӧда да навигацияа телефон, асмогасян доз, подгузник, пуклӧс, субтитра телевизор, Брайль ногӧн лыддьысян дисплей, бандаж, корсет да сідз водзӧ. Ставыс ылӧсас 300 гӧгӧр. Сэсся быд эм-бур овлӧ некымын сикас. Шуам, бедь вермас лоны ӧти, кык либӧ нёль пома.
Став тайӧ эмбурсӧ позьӧ босьтны куим ногӧн.
Ӧти-кӧ, корны социальнӧй фонд пыр. Та дырйи мортӧс кокньӧдан эмбурсӧ сэтчӧс специалистъяс ньӧбӧны госконтракт либӧ 2013 вося апрель 5 лунӧ вынсьӧдӧм 44-ӧд номера федеральнӧй оланпас серти. Шыӧдчӧмсӧ видлалӧны 15 лун. Но нёрпалысьыс кӧ инсульт бӧрын, либӧ сылӧн Альцгеймер, Паркинсон, деменция да вежӧр торкан мукӧд сикас висьӧм, вочакывйыс воас вежон мысти нин.
Кор инвалидсӧ могмӧдасны колана эмбурӧн, поставщикӧс корсьӧм да сылӧн зільӧм сайын.
Коланаторйыс кӧ эм, уна вылӧ тӧлысь мысти могмӧдасны. Колӧ кӧ вӧчны мастерскӧйын, шуам, вурны ортопедия кӧмкот, ковмас виччысьны кык тӧлысьӧдз.
Шогмана коляска-бедь вермасны вайны гортад, но позьӧ ветлыны да босьтны аслыд. Та дырйи соцфонд вештас туйысь рӧскодсӧ. Реабилитация программаас кӧ пасйӧма, мый мортыс оз вермы ветлыны ӧтнас, да сылы колӧ отсасьысь, бӧръяыслы тшӧтш мынтысясны ветлӧм-мунӧмсьыс.
Инвалидъяс талун оз вермыны ас кадӧ босьтны пӧльтӧм матрац, мый вылын куйлігӧн вир-яйыд оз нёльзьы, ортопедия гач, флеш-карта вылӧ гижӧм «сёрнитан» небӧг лыддян устройство, пельӧ торъя вкладыш, гижӧда телевизор, видеойитӧда телефон, коді тшӧтш петкӧдлӧ, кысянь звӧнитӧ мортыс, асмогасян доз, катетер, подгузник, креслӧ-коляска да верстьӧлы подгузник.
Талун зэв сьӧкыд нуӧдны аукцион. Тӧвар вӧзйысьяс оз тэрмасьны сэн петкӧдчыны. Сэк жӧ шыӧдчӧны ылӧдчысь котыръяс. Найӧс абу пасйӧма лёк поставщик реестрӧ. Сідзкӧ, налы позьӧ пырӧдчыны аукционас да ичӧт дон вӧзйӧмӧн лоны вермысьӧн. А бӧрас корӧны вежны водзтіджык вӧзйӧмторсӧ донаджыкӧн либӧ киритны сёрнитчӧмсӧ. Но оланпас серти тӧварсӧ вежны позьӧ сӧмын бурджык вылӧ.
Колана эмбурсӧ позьӧ ньӧбны и аслыд. Соцфонд сайтын эм лист бок, кӧні лыддьӧдлӧма став ТСР-сӧ да налысь донсӧ. Донъяссӧ выльмӧдӧны быд во март 1 лунӧ. Ньӧбӧм бӧрас шыӧдчӧмсӧ да чекъяссӧ колӧ ыстыны соцфондлӧн кар-районса клиент службаӧ. Тайӧс позьӧ вӧчны и «Госуслуги» пыр. Став документсӧ видлалӧны дас лун, но ковмас кӧ содтӧд нуӧдны медико-социальнӧй экспертиза, тайӧ уджыс нюжалас дас вит лунӧдз. Ставыс кӧ лючки, кывкӧртӧд вӧчӧм бӧрын вит лун мысти сьӧмсӧ вуджӧдасны мортыслӧн тшӧт вылӧ.
Воддза вося сентябрь 27 лунсянь реабилитация эмбурсӧ позьӧ босьтны электроннӧй сертификат серти. Тайӧ ёна кокньӧдӧ йӧзсӧ. Гортысь петавтӧг ӧтуввез пыр позьӧ бӧрйыны да дженьыд кадӧн ньӧбны колана эмбурсӧ. Комиын электроннӧй сертификатсӧ мӧдӧмаӧсь сетавны мӧйму февральын.
Шыӧдчӧмсӧ пасйӧны торъя реестрын. Тайӧс позьӧ вӧчны кӧть кутшӧм банкын, вӧдитчан кӧ «Мир» картаӧн. Реабилитация эмбур ньӧбӧм могысь сьӧмыс чӧжсьӧ федеральнӧй казначействоын. Донсӧ арталӧны збыльмӧдӧм нин бӧръя госконтракт серти. Сертификатсӧ вӧчӧны вит лунӧн. Нӧшта татшӧм кадколаст мысти сьӧмсӧ вуджӧдӧны оз инвалидыслы, а веськыда креслӧ-коляскасӧ вӧчысьыслы либӧ вузалысьыслы.
Ньӧбӧм эмбур доныс кӧ сертификатас урчитӧмысь ичӧтджык, коляс сьӧмсӧ босьтны оз позь, сійӧ бӧр бергӧдчӧ соцфондӧ. Сертификатса сьӧмыс кӧ оз тырмы ТСР-сӧ ньӧбӧм могысь, ковмас содтыны аслад зептысь.
Бӧръя кадӧ пыр унджык инвалид босьтчӧ вӧдитчыны буретш сертификатнас. Тайӧ уна боксянь бурджык. Документ сертиыс вӧзъян эмбурыс пыр содӧ. Та дырйи мортыс ачыс бӧрйӧ, шуам, коляскасӧ марка, рӧм, пуклӧс да мукӧдтор серти. Госконтрактнас тайӧс вӧчны он вермы, ковмас босьтны, мый вичмас. Странаын сӧмын гоз-мӧд предприятие вӧчӧ креслӧ-коляскасӧ, и найӧ быд боксянь лӧсялӧны инвалидлы. Но унаӧн корӧны суйӧр сайын вӧчӧмӧс. Медым пӧ позис топӧдны да пуктыны машинаӧ. Но сійӧ сэтшӧм ыджыд дона!
Сертификатӧн вӧдитчӧмыс бур и сы боксянь, мый оз ков виччысьны, кор кырымаласны госконтрактсӧ, корсясны поставщиксӧ, нуӧдасны аукцион, оз ков видзны ассьыд сьӧм да бӧрас висьтасьны соцфондлы, мый вылӧ видзин.
Сертификатнас позьӧ зэв ӧдйӧ судзӧдны коланаторсӧ.
Быдлунъя вӧдитчан эмбур ньӧбигӧн тайӧ кабалаыс вына во джын. Мыйсюрӧ позьӧ судзӧдны во.
Дерт, олӧма йӧз, ветеран да инвалид пӧвстын унаӧн оз на сяммыны вӧдитчыны ӧтуввезнад. Сэсся реабилитация эмбурсӧ Сыктывкарын иналӧны сӧмын нёльлаын.
Но водзӧсыс тӧдчана нин. Воддза воын кӧ реабилитация эмбур виччысьӧма нёль сюрс сайӧ морт, талун ӧчередас сюрсысь этшаджык.
Карина Репина,
Сыктывкарса прокурорлы отсасьысь:
–Вермытӧмӧс да мукӧд нёрпалысьӧс реабилитация эмбурӧн могмӧдӧны Россияса правительствоӧн 2008 вося апрель 7 лунӧ вынсьӧдӧм 240-ӧд номера постановление серти. Сэні пасйӧма, кыдзи позьӧ шыӧдчыны соцфондӧ, шуам, коляскала, бедь-кӧстыльла да сідз водзӧ.
Прокуратура сюся видзӧдӧ, кыдзи збыльмӧдсьӧ оланпасыс. Тырмытӧмтор да йӧзлӧн норасьӧм кузя дасьтам судӧ искъяс. Миян сотрудникъяс кыкысь донъялісны соцфондлысь зільӧмсӧ.
Медсясӧ йӧзыс норасьӧны реабилитация эмбур дыр виччысьӧм вылӧ. Кык во нин некод эз шы-ӧдчыв компенсация кузя. Тыдалӧ, став сьӧмсӧ ас кадӧ косӧдӧны. Электроннӧй сертификат кузя таво вӧлі ӧти норасьӧм. Урчитӧм мындаыс пӧ эз тырмы да, уна сьӧм ковмӧма содтыны.
Таысь ӧтдор прокуратура видзӧдӧ, кыдзи лекарствоӧн йӧзсӧ могмӧдӧны. Та дырйи тӧд вылын кутам 178-ӧд номера оланпас, кодӧс вынсьӧдісны 1999 вося июль 17 лунӧ, да 1994 вося июль 30 лунӧ Россияса правительствоӧн вынсьӧдӧм 890-ӧд номера индӧд. Воддзаыс инмӧ федеральнӧй, а мӧдыс регионса льгота босьтысьяслы.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.