И ылі сиктӧ ӧтуввез воӧ
Кык вежон сайын ставроссияса конкурсын «Йӧлӧга» журнал шуисны гырысь классъясын велӧдчысьяслы да абитуриентъяслы медбур петасӧн, «Би кинь» пасйисны странаса уна сикас войтыр кывъясӧн йӧзӧданторъяс пӧвстын вермысьӧн, а «Радугаӧс» ошкисны гижантор боксяньыс.
Журналъяссӧ панысьяс лыдын тшӧтш и лыдпаса йитӧд сӧвмӧдан да йӧзлы юӧр сетан регионса министерство. Сентябрь 6 лунӧ журналистъяс аддзысьлісны ведомствонас веськӧдлысь Антон Слободянюккӧд.
–Антон Олегович, кыдзи уджаланныд «Коми войтыр» ӧтмунӧмкӧд вужвойтыр кывйӧн вӧдитчӧмсӧ паськӧдӧм могысь?
–Таво тулыс буретш та йылысь сёрнитім ӧтмунӧмын водзмӧстчысьяскӧд, торйӧн кӧ, пасйим татшӧм уджыслысь коланлунсӧ, шуим лэдзны небӧгъяс, ӧд республикаын енбиа авторыс уна.
Сідз, министерство сетӧ социальнӧй тӧдчанлуна литература грантъяс. Таво сьӧмсӧ вӧлі торйӧдӧма мӧймуся серти кык пӧв унджык – 7,2 миллион шайт. Сентябрь 3 лунӧ чукӧртчыліс комиссия да бӧрйис, кутшӧм небӧгъяс лоӧ лэдзӧма матысса кадӧ. Медвойдӧр видзӧдісны, медым найӧ вӧліны йӧзыслы – челядьлы и верстьӧлы – коланаӧсь. 18 книгаысь витыс – роч кывъя, сизим – коми, квайт – роча-комиа.
Тшӧкыда вӧзйылӧны кар-районысь газет редакцияяс ӧтувтны холдингӧ. Но ӧні абу на та вылӧ нормативно-правовӧй подулыс. Век жӧ пасъя, мый республикаын петысь быд газет-журналлӧн эм аслас чужӧмбан.
–Уналаын пошта юкӧн меститчӧ важмӧм керкаын. Дзоньталӧны-выльмӧдӧны-ӧ найӧс?
–Республикаын артавсьӧ кыксё кӧкъямысдасысь унджык пошта юкӧн. Сьӧм абутӧм вӧсна выльмӧдны найӧс вель сьӧкыд. Век жӧ 2022-2023 воясӧ вӧлі дзоньталӧма ӧкмысӧс. Тайӧ, дерт, абу уна, но вочасӧн уджыс мунӧ. Таво выльмӧдам Кӧрткерӧс районса Ыджыдвиддзын, Емдінын, Луздорса Абъячойын да Черемковаын поштаяс, могмӧдам найӧс бур оборудованиеӧн, и сэтчӧ волысьяс вермасны ӧтуввезйӧ пыравны, «Госуслуги» порталӧн вӧдитчыны. Налӧн лоас позянлун весиг ассьыныс давленньӧсӧ да пульссӧ мерайтны.
Айкатыла да Чилимдін сиктъясын лоӧ кыпӧдӧма выль пошта отделениеяс.
–Комиысь уна сиктын на ӧтуввезйыс абу?
–Республикаын некымын во нин збыльмӧдам сідз шусяна цифрӧвӧй неравенство бырӧдан программа. Россияса министерствоӧн вынсьӧдӧм индӧдын пасйӧма, мый ӧтуввезнас колӧ могмӧдны сэтшӧм сиктъяс, кӧні олӧ 100-500 морт, да сэні абу и мобильнӧй йитӧдыс. Комиын татшӧмыс 180 гӧгӧр сикт-грезд, на пиысь нелямын витыс лӧсялӧ тайӧ индӧдыслы, а мукӧдас олысьыс сё мортысь этшаджык. Таво шуӧма вӧчны станцияяссӧ Кулӧмдін районса Вежъюын, Полльӧын, Смолянкаын, Ягкӧджын, Койгорт районса Лопъюын, Сыктыв вожса Бортӧмын да Визиндорын, Печора йывса Белӧй Бор посёлокын да Митрӧпандікостын, Удораса Черныбын. Мачта-вышкаяс сэні сулалӧны нин, ӧні лӧсьӧдӧны оборудование. Тайӧ уджсӧ «Ростелеком» компания вӧчӧ федеральнӧй сьӧм вылӧ, вӧлі торйӧдӧма 5 миллион гӧгӧр шайт.
Кутшӧм сикт-грездӧ сувтӧдны станциясӧ, бӧрйӧны асьныс йӧзыс. Ӧні найӧ сетӧны гӧлӧссӧ, кутшӧм овмӧдчӧминъясӧ вайӧдасны мобильнӧй йитӧдсӧ локтан воӧ. Ноябрь 17 лунӧдз позьӧ гӧлӧсуйтны «Госуслуги» порталын. Сідзжӧ меставывса власьт тэчасын уджалысьяс чукӧртӧны кырымпас, ӧд ӧтуввезйыс кӧ сиктас абу, сідзкӧ, интернет пыр сэні олысьяс гӧлӧссӧ сетны оз вермыны. Кырымпасъяссӧ сэсся ыстӧны Россияса минцифрыӧ, и сэні нин индасны, кутшӧм сикт-посёлокын вӧчны станциясӧ.
Коми Республикаса правительство кырымаліс «Бюро 1440» компаниякӧд спутник отсӧгӧн йитӧд лӧсьӧдӧм йылысь сёрнитчӧм, вывті ылі овмӧдчӧминъясӧ ӧд он вермы быдлаӧ линиятӧ нюжӧдны. Кольӧм во космосӧ вӧлі лэдзӧма куим спутник, нӧшта та мында – тавося майын. Чайтам, 2027 воын тайӧ уджтассӧ лоӧ збыльмӧдӧма, и спутник пыр связьӧн кутасны вӧдитчыны оз сӧмын сикт-грездын олысьяс, но и мусир да биару перйысьяс, энергетикъяс, геологъяс, транспорт, туризм да экономикаса мукӧд юкӧнын уджалысьяс.
Ӧні дасьтам Комиын 2030 воӧдз урчитӧм связь сӧвмӧдан программа. Водзті татшӧмыс эз вӧв, медводдзаысь на сійӧс дасьтам. Связь юкӧныс ӧд энергетика, туй да мукӧд овмӧс моз жӧ инфраструктураӧн лоӧ, но корсюрӧ та йылысь вунӧдлӧны. Со Кӧрткерӧс районса Сӧбинын некымын выль керка стрӧитісны, туй вӧчисны, керкаясӧдзыс ва да шоныд вайӧдісны. А йӧзыс овмӧдчисны да аддзисны, мый связьыс сэні абу. Районыскӧд ӧтув вӧлі сэсся нюжӧдӧма оптиковолокно линия.
–А кыдзи уджалӧ парма-ягын пӧжар эрдӧдан тэчас?
–Россияын «Вӧрын пӧжар» юӧртан системасӧ медводз вӧлі лӧсьӧдӧма Комиын. Ӧні сійӧс, асьсӧ зэв бура петкӧдліс да, и мукӧд регионын зільӧны пыртны. Комиын кындзи сыӧн вӧдитчӧны тшӧтш Кардор обласьтын, Перым крайын, Карелияын, Ханты-Манси кытшын. Федерация Сӧветын программанас тӧдмӧдім да, и мукӧд регионын сійӧс кӧсйӧны пыртны.
Торъя система лӧсьӧдӧма и транспорт бӧрся видзӧдӧм могысь. Республикаын куимсё маршрутті ветлан 900 автобусӧ сувтӧдӧм аппаратура отсалӧ йӧзыслы сійӧс виччысигӧн асланыс телефонысь видзӧдны, кыті буретш тайӧ здукас мунӧ да кор воас сы дорӧдз.
Татшӧм жӧ аппаратура сувтӧдӧма и челядьӧс школаӧ новлӧдлан автобусъясӧ.
–Окотапырысь-ӧ вӧдитчӧны войтырыс «Госуслуги» порталӧн?
–Тайӧ порталыс зумыда нин пырис миян олӧмӧ, быд тӧлысь сэтчӧ шыӧдчылӧны 14 миллион быдсикас услугала. Ӧні регионын 98 прӧчент олысьыс вӧдитчӧ сыӧн. Тэчасыс вочасӧн паськалӧ, сӧвмӧ. Сы отсӧгӧн кокньӧд босьтӧны уна челядя семьяяс, торъя военнӧй операцияясын тышка- сьысьяс да налӧн рӧдвуж.
Комиын «Госуслуги» пыр позьӧ босьтны вӧралан билет, «Белый» заказникӧ пропуск.
Сентябрь заводитчигӧн республикаса некымын муниципалитетын бӧрйысигӧн йӧзыс гӧлӧсуйтісны «Госуслуги» портал отсӧгӧн.
–Кыдзи мынтӧдчыны ӧтуввезйын ылӧдчысьясысь?
–Пӧрйӧдчан юӧрыс ӧні вывті уна воӧ, и медым некутшӧм омӧльтор эз ло, медводз колӧ быдӧнлы аслыс видзчысьны. Банкъяс, мукӧд учреждение ӧтарӧ гӧгӧрвоӧдӧны йӧзсӧ, мый колӧ вӧчны, налы кӧ звӧнитӧны ли гижӧны ылӧдчысьяс. Но унаӧн век жӧ шедӧны налӧн налькйӧ. Операторъяс эськӧ зільӧны блокируйтны бӧбйӧдлысьяслысь номерсӧ, но ӧти сӧвет, кыдзи мын-тӧдчыны ылӧдчысьысь, сетны он вермы.
–Антон Олегович, тырмымӧн-ӧ Комиын IT-специалистыс?
–Ӧтар боксянь кӧ – тырмымӧн, а мӧдар боксянь – абу. Республикаын татшӧм специалистыс оз уна ков, гырысь предприятиеыс этша да. Найӧ ёнджыка колӧны гырысь каръясын, кыдзи Москваын, Санкт-Петербургын, Казаньын, Новосибирскын, сэні ӧд компьютеръяслы программаяс дасьтӧны. А Комиын IT-специалистыс колӧ медвойдӧр банкъясын, власьт тэчасын, связь юкӧнын.
Республикаса вуз-колледжын быд во велӧдӧны квайтсё гӧгӧр айтишникӧс, на пиысь нелямын прӧчентыс помалӧны вуз, мукӧдыс – шӧр тшупӧда тӧдӧмлун сетан велӧдчанін. Воысь-во специалистъяс дорӧ корӧмъяс вежсьӧны, олӧмыс ӧд водзӧ мунӧ да, и вуз-колледжын велӧдан программаяссӧ зільӧны лӧсьӧдны тайӧ корӧмъяс вылас мыджсьӧмӧн.
Регыд Сыктывкарын чукӧртчылас IT-форум. Сэні видлаласны и профориентациякӧд йитчӧм юалӧмъяс, медым велӧдчысьяс тӧдӧмӧн бӧрйисны тайӧ уджсӧ.
Том специалистъясӧс компанияясын уджавны ышӧдӧм могысь колӧ налы и грантъяс вичмӧдны, кокньӧда ипотека сетны (татшӧм ногӧн ипотекасӧ босьтӧма 15 морт, налы сетӧма 30 миллион шайт). Компанияяслы урчитӧма и вот мынтігӧн кокньӧд, и кыдзи тыдовтчис, видзӧм сьӧмсӧ найӧ веськӧдӧны ассьыныс учреждениесӧ водзӧ сӧвмӧдӧм вылӧ.
<> Павел Симпелев. Снимокыс ӧтуввезйысь.