Республикаса правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь, стрӧитчан да жилищно-коммунальнӧй овмӧс министерствоӧн юрнуӧдысь Андрей Чибисов воысь неуна дырджык уджалӧ Комиын, но регионса тӧждъясӧн бура нин тӧдмасьӧма.
Республикаса юӧр сетан тэчасын уджалысьяскӧд аддзысьлігӧн Андрей Сергеевич вочавидзис налӧн юалӧмъяс вылӧ.
–Тырмымӧн-ӧ стрӧитчан юкӧнын уджалысьыс?
–Миян овмӧслы колана мында уджалыссьыс сӧмын коймӧд пайыс эм. Колӧны и инженеръяс, и рабочӧйяс. Корсям найӧс и мукӧд регионысь, торйӧн кӧ, Киров обласьтысь, Чувашияысь. Москваысь да Санкт-Петербургысь ёнджыкасӧ инженеръяс воӧны. Локтӧны и суйӧр сайысь: Узбекистанысь, Киргизияысь. Таджикистанысь волісны да тӧвнас унджыкыс висьмисны – войвывса поводдяыс налы эз лӧсяв, да и бытовкаын олӧмыд дзоньвидзалунтӧ оз жӧ ёнмӧд.
Специалистъясӧс дасьтӧм могысь йитӧд кутам вузъяскӧд, техникумъяскӧд. Сыктывкарса вӧр институтын стрӧитель специальносьт таво босьтіс сизим морт, а куим во мысти нин сэні ветымынӧс кӧсйӧны дасьтыны. Ухтаса техническӧй университетын стрӧительӧ велӧдчӧмаяс медводз мусир перъян юкӧнӧ мунӧны.
Вӧвлӧм «Комигражданпроект» подулын лӧсьӧдам проектнӧй институт, ӧд ӧні республикалы стрӧитчан проектъяссӧ кызвыннас мукӧд регионса специалистъяс дасьтӧны. Надейтчам, 2025 вося I кварталын институтсӧ лоӧ вуджӧдӧма республикаса эмбурӧ.
Мукӧд регионысь проект вӧчысьяс оз век тӧдны, кыдзи тані донтӧмджык стрӧитчынысӧ. Сідз, Эжваса Емвальын школа кыпӧданінӧ кӧртабетонсӧ вайӧны Перым крайысь, кӧть эськӧ Сыктывкарын тайӧ стройматериалсӧ куим заводын вӧчӧны. Заказчиклӧн тырвыйӧ мӧвпышттӧм ин-дӧд вӧсна кӧрта-бетон доныс кызь прӧчент содӧма.
Саратовысь проектировщикъяс Комиын туй нюжӧдны лыасӧ тшӧктӧмаӧсь вайны асланыс обласьтсьыс, сӧмын пӧ тайӧ лыаыс лӧсялас вольсавны туй улас. Медым бырӧдны татшӧм тырмытӧмторъяссӧ, быд индӧд-тшӧктӧм колӧ централизуйтӧмӧн дасьтыны.
–Кутшӧм помка вӧсна ӧтувтӧны йӧзӧс ваӧн могмӧдан предприятиеяс?
–Во сайын «Сыктывкарса водоканал» подулын вӧлі шуӧма лӧсьӧдны республикаса предприятие. Помкаыс сыын, мый кар-районса ваӧн могмӧдан предприятиеясын кызвын уджалысьыс арлыда нин да регыд пенсия вылӧ петасны, оз тырмы и специалистыс. И петан туйыс ӧти – ӧтувтны найӧс, мед ваӧн могмӧдӧм вӧсна кывкутӧмсӧ ас вылас босьтас республика. Колӧ тӧдчӧдны, мый та понда ваыс оз лёкмы.
Микунь карын ваыс омӧль сы понда, мый сэні вӧчисны ва видзанін, а ва дасьтан станцияыс вӧчтӧм. Медым микуньсалы эз во дзоньвидзалунлы мӧрччан дистиллируйтӧм ва, сорлалӧны юысь босьтӧмӧн, а сійӧ гудыр вермас лоны. Та вӧсна и норасьӧны йӧзыс. Мӧвпалам матысса воясӧ стрӧитны станциясӧ, ӧд сійӧ абу вывті дона – ковмас 100 миллион гӧгӧр шайт.
–Йӧзыс ёна элясьӧны шогмытӧм туйяс вылӧ. Мый вӧчсьӧ тайӧ тырмытӧмторсӧ бырӧдӧм могысь?
–Регионын туйяс гӧгӧрбок видлавтӧдз-донъявтӧдз вӧлі чайтам, мый 51 прӧчентыс лӧсялӧ корӧмъясыслы. А видлалім да, тыдовтчис – сӧмын 37 прӧчентыс. Тайӧ лыдпас сертиыс Коми пырӧ странаса дас куим медкольччан регион лыдӧ. Матысса вит во кежлӧ шуӧма торйӧдны 19 миллиард шайт, медым веськавны туйяс шӧркодя дӧзьӧритан регион лыдӧ, а 2030 во кежлӧ мед 60 прӧчент туйыс нин лӧсяліс нормаяслы.
Регионысь туйяс быд во дзоньталам, но падмӧдӧ сьӧм абутӧм. Сыктывкарсянь Кудымкарӧдз трассасӧ 2023 воӧдз на кӧсйим вуджӧдны федеральнӧй эмбурӧ, но экономикаын да политикаын вежсьӧмъяс вӧсна эз артмы вуджӧднысӧ.
Медводз вӧзйылісны сёрӧнджык тайӧс вӧчны, а неважӧн и дзикӧдз ӧвсисны таысь. Федеральнӧй шӧринысь отсӧгыс оз во, да та вӧсна асьным босьтчам дзоньтасьны. Таво кызь кык километр вӧчӧм вылӧ веськӧдӧма 500 миллион сайӧ шайт, локтан во кежлӧ урчитӧма вичмӧдны ӧкмыссё миллионысь унджык.
Кожвасянь Чикшин посёлокӧдз туйыс абу на асфальта, а сэні уна шор да ёль, да та вӧсна туйыс жугласьлӧ-кырдӧ. Ӧні дасьтам дзоньтасьӧм могысь проект, локтан воӧ босьтчам уджӧ, а нӧшта во мысти 40 километрсӧ лоӧ вӧчӧма.
Кожвасянь жӧ Лыжавомӧдз рӧспута дырйи гырысь техникалы оз мӧд позьны ветлыны: зэригӧн кӧ куим-нёль фура мунас, туйыс жугалӧ нин. Чорыд веркӧсаӧн тайӧ туйсӧ лоӧ вӧчӧма Печора вомӧн пос стрӧитӧм бӧрын.
Дырнӧсса дачаяслань туй вӧчан проектсӧ лоӧ во помӧдз дасьтӧма. Доныс 350-400 миллион шайт. Юркарлӧн та мында сьӧмыс абу, сідзкӧ, мукӧдлаысь ковмас корсьны да став уджсӧ некымын пельӧ юкны: медводз туй нюжӧдны, сы бӧрын югзьӧдны да мукӧд коланатор вӧчны. Та могысь некымын во ковмас.
Льӧмъю вомӧн пос вӧчанінын пӧдрада предприятие веськаліс банкрот лыдӧ, и сы пыдди медалім «Северстроймост» компания. Ю пыдӧсыс сэні «сьӧкыд», некымынысь нин проектсӧ ковмыліс вежны, пос пыкӧдыс зумыдасӧ оз сулав да, унджыкӧс лоӧ вӧчны. Но компанияыс ӧні уджалӧ Вылыс Човйын, путепровод сэні вӧчӧ. Сентябрын эштӧдас и октябрас нин босьтчас Льӧмъюса поскӧ.
–Кор лоӧ вӧчӧма юркарын набережнӧй?
–Сыктывкарын набережнӧй вӧчан проектыс эм, сійӧс збыльмӧдны колӧ 1,8 миллиард шайт. Россияса президент тшӧктіс вичмӧдны сьӧмсӧ, и ми лача кутам, мый торйӧдасны да 2025-2026 воясӧ юркарбердса ю берегсӧ лоӧ вайӧдӧма пӧрадокӧ.
Мед эськӧ Сыктывкарын олысьяс оз жӧ дӧзмыны, висьтала кӧ, мый сідз шусяна общественнӧй пространствоыс карын абу. Кӧсъян кӧ подӧн ветлӧдлыштны, муннытӧ весиг некытчӧ. Оз мичмӧдны юркарнымӧс и кык судтаа пу керкаяс. Быть колӧ дасьтыны Сыктывкар сӧвмӧдан план, медым ӧтувъя пространство лӧсьӧдны.
–Кыдзи мунӧ важмӧм керкаясын олысьясӧс выль патераясӧ вуджӧдан уджыс?
–Киссянвыйын керкаяс разян уджсӧ тшӧкыда и асьныс йӧзыс падмӧдӧны, юристъяслӧн вӧзйӧм серти шыӧдчӧны судӧ, медым важ патерасьыс донсӧ содтасны. Ёрдын веныс некымын воӧдз кыссьылӧ, судыс йӧз дор сувтӧ, но содтӧ сьӧмсӧ этшаник. А тайӧ каднас выль патера доныс тӧдчымӧн унджык кыптӧ (со Сыктывкарын 1 квадрата метр оланіныс 130 сюрс шайта нин, кӧть гоз-мӧд во сайын 90 сюрс на вӧлі), и судитчысьяс некутшӧм водзӧс оз босьтны.
Важмӧм оланінысь йӧзлы выльӧс сетӧм могысь таво шуӧма кыпӧдны уна патераа нелямын керка. И тайӧ могсӧ лоӧ пӧртӧма олӧмӧ, мытшӧдъяс эмӧсь сӧмын Мылдін да Кулӧмдін районъясса, Воркутаса стрӧитчанінъясын.
Колӧ пасйыны, воддза дас воын серти бӧръя кык вонас выль оланінӧ вуджисны унджыкӧн. Матысса вит вонас лоӧ кыпӧдӧма 600 сюрс квадрата метр оланін, выль патераӧ овмӧдчас 29 сюрс морт.
2025-2029 вояс кежлӧ урчитӧм программаын индӧма Сыктывкарын разьны кык судтаа став пу керкасӧ.
–Мыйла джӧмдӧма Сереговын санаторий стрӧитан уджыс?
–Медым шонтыны Сереговса санаторий, дӧзьӧритны сійӧс, быд во 50 миллион шайт колӧ торйӧдны. Бюджет весьтӧ стрӧитчӧмсӧ эштӧдны позянлуныс абу. И асшӧр компанияяс оз жӧ кӧсйыны босьтны санаторийсӧ ас борд улас, ӧд воысь-во санитарнӧй, биысь видзчысян да мукӧд корӧмыс стрӧгджык лоӧ. Видзӧдӧмпӧръя, санаторийлӧн аскиа луныс абу.
И век жӧ дыр кад кыпӧдан стрӧйбаяс, тшӧтш и Сереговын санаторий да Сыктывкарын аэропорт, коркӧ да лоӧ эштӧдӧма. Либӧ кисьтӧма. Аэропортсӧ карсьыс быть колӧ петкӧдны, мед йӧзсӧ ыджыд шумыс эз дӧзмӧд.
Сыктывкарын вуджан висьӧм бурдӧдан выль больничасӧ октябрын нин кутасны шонтыны, вӧчасны сідз шусяна теплӧвӧй контур. Но больничасӧ восьтыны падмӧдӧ бара жӧ сьӧм абутӧм. Оборудование ньӧбӧм могысь федеральнӧй бюджетысь кык миллиард шайт индӧма торйӧдны 2027-2028 воясӧ. Ӧні сёрнитчам федеральнӧй министерствояскӧд, медым сьӧмсӧ сетісны водзджык – 2025-2026 воясӧ. Лоас кӧ тадзи, локтан воӧ нин больничаыс кутас уджавны.
Кӧнкӧ 2006-2007 вояссянь республика пасьталаын, гашкӧ, сӧмын Воркутаысь кындзи, йӧзлӧн олӧмыс бурмӧ. Сэк жӧ налӧн корӧмыс, виччысьӧмыс ӧтарӧ содӧ. Тшӧктӧны бурмӧдны туйяс, могмӧдны сӧстӧм, чӧскыд ваӧн. Кӧсйӧны овны мича каръясын, сиктъясын. Эска, матысса воясӧ бурланьӧ вежсьӧмъяс лоасны.
<> Гижӧдсӧ дасьтіс Павел СИМПЕЛЕВ.
Снимокыс ӧтуввезйысь.