Таво Сыктывкарын да матігӧгӧр посёлокъясын ӧзйылӧма 193-ысь. Тайӧ мӧйму серти этшаджык, да и тшын-биас пӧдӧмаыс чинӧма.
Кыдзи вуджны выль воас татшӧм ускӧттьӧтӧг? Мый колӧ вӧчны гортын, дачаын, вӧр керкаын, медым Китайса календарысь турунвиж гундырӧс эз вӧтлы «гӧрд петук»?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзисны Россияса МЧС-лӧн Главнӧй управлениеысь да Коми Республикаын Росгвардияысь сотрудникъяс.
Россияса МЧС-лӧн Главнӧй управлениеысь Сыктывкарын надзор да профилактика юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь Владислав Немчинов:
–Важ во колльӧдігӧн да выльсӧ паныдалігӧн медся тшӧкыда ӧзйылӧ пиротехникаӧн кужтӧма вӧдитчӧм понда.
Сідз, мӧйму Сыктывкарын уна патераа керка йӧрын челядь ӧзтӧмаӧсь петарда, коді сэсся пӧрӧма да енэжас лэбыштӧм пыдди веськалӧма дона пася нывбабалы. Пасьыс, гӧгӧрвоана, сотчалӧма.
Во куим сайын Эжваын татшӧм петардаыс лыйӧма уна патераа керкалӧн витӧд судта стенӧ да взорвитчӧма. Би киньыс сявкмунӧма балконас да, сэн ыпнитӧмаӧсь картон кӧрӧбъяс. Сэсся биыс вуджӧма патераас. Олысьясыс буретш вӧлӧм гӧститӧны Санкт-Петербургын, та вӧсна кусӧдчысьяслы ковмӧма жугӧдны кӧрт ӧдзӧссӧ.
Пиротехника да электрогирлянда позьӧ ньӧбны сӧмын сертификата вузасянінысь. Ыліті кытшовтӧй ывлаын петарда иналысьӧс. Судзӧданныд кӧ выльвося биа эмбурсӧ ӧтуввез пыр, видзӧдлӧй, кыдзи вӧзйӧмторсӧ донъялӧны найӧ, кодъяс ньӧбӧмаӧсь нин. Став тӧварсӧ колӧ гӧгӧрбок видлавны, медым некыті эз вӧв розясьӧма-косяссьӧма да урчитӧм кад сертиыс сыӧн позьӧ на вӧдитчыны. Кӧрӧб-тубрассьыс колӧ корсьны роч гижӧда инструкция. Татшӧмыс кӧ абу, бурджык ньӧбны мӧдлаысь.
Пиротехника оз позь вузавны 16 арӧсысь ичӧтджык челядьлы. Кыдзи и куритчан да курыд зелля тыр арлыдтӧмалы иналӧмысь, таысь вермасны кыскыны административнӧй кывкутӧмӧ.
Пиротехникаӧн вӧдитчыны позьӧ, орччӧн кӧ эм верстьӧ морт.
Петарда оз позь ӧзтыны балконын, лоджияын, керка вевт вылын, гараж дорын, стадионын, спортплощадкаын да мукӧд уна йӧзаинын, матын кӧ пу стрӧйба, кокньыда ӧзъян либӧ взорвитчан эмбур видзанін, мусир, биару труба, кӧрт туй, электролиния, культура да архитектура памятник, заповедник либӧ нацпарк.
Фейерверк петельсӧ ӧзтытӧдз кӧрӧбсӧ колӧ пуктыны шыльыдінӧ да бокъяссӧ тыртны-топӧдны лымйӧн, медым сійӧ эз пӧр. Петельсӧ оз позь ӧзтыны, кӧрӧбыс кӧ киад на. Истӧг тувйӧн чиркнитӧм бӧрын колӧ вешйыны этша вылӧ кызь метр сайӧ. Кор енэжас ыпнитас бӧръя ракетаыс, колӧ здук-мӧд виччысьыштны на.
Кольӧм Выль во дырйи петардаысь Сыктывкарын некӧн абу ӧзйылӧма. Но пӧжарыс овлӧ и мукӧд помка вӧсна.
Выльвося козйысь ӧтдор унаӧн электрогирляндаӧн мичмӧдӧны-гажӧдӧны керкасӧ ортсысянь и пытшкӧссянь. И сэсся тайӧ биясыс лун и вой дзирдалӧны-ыпъялӧны. Ӧти пенсионеркалӧн буретш ывлавывса гирляндаыс доналӧма да, биыс керкаас кутчысьӧма.
Та вӧсна ньӧбасигад тшӧтш колӧ видзӧдны, гирляндаас лампаыс, проводыс кутшӧм, оз-ӧ кутны донавны.
Зэв сюся да бӧрйысьӧмӧн колӧ ньӧбны и пластик коз. Медводз исалыштӧй, мукӧдыс овлӧ зэв лёк дука. Татшӧмсӧ кӧ сувтӧданныд патераад, лун-мӧд мысти нин юрныд мӧдас бергавны-висьны. Искусственнӧй козлӧн эм жӧ кабалаыс, кӧні казьтыштӧма, мыйысь сійӧс вӧчӧма, сотчӧ-ӧ да с.в.
Ӧтчыд ми кар сайын учение дырйи ӧзтім кык коз. Ӧтиыс пластикысь, мӧдыс – парма-ягысь. 20-30 секундаӧн кыкнанныс сотчисны.
Выль во дырйи гажӧдчигӧн ускӧттьӧ вермас суны и шогмытӧм пачсянь, электроприборсянь, биӧн кужтӧма вӧдитчӧм да куритчӧм понда.
Дыр нюжалан праздникӧ унаӧн мунӧны шойччыны сикт-грездӧ, дачаӧ. Арсяньыс ломтывтӧминад, гӧгӧрвоана, ставыс кӧдзалӧма-кынмӧма. А кодсюрӧ кӧсйӧны ӧдйӧджык шонтыны оланінсӧ и заводитӧны помтӧг лӧдсавны пачсӧ.
Кольӧм Выль во дырйи Сыктывдін районса ӧти сиктын буретш та понда суис неминуча. Карысь том гозъя мамыскӧд локтӧмаӧсь кӧдзыд керкаас да рытывбыд ломтӧмаӧсь-донӧдӧмаӧсь пачсӧ. Кӧнкӧ, тыдалӧ, вӧлӧмаӧсь потасъяс да, войнас керкаыс и ӧзйӧма. Олӧма аньыд абу вермӧма петны бисьыс.
Керкаысь ӧтдор Выль во дырйи тшӧкыда сотчӧны и пывсянъяс.
Но, овлӧ, верстьӧ челядь выланыс кольӧны ломтысян пач, включитӧм электроприбор.
Унаӧн уль пес косьтӧм могысь тэчӧны плакаяссӧ пач водзас. Тырмымӧн ичӧтик ӧгыр, и…
Ме эськӧ ӧлӧді тройникӧн вӧдитчӧмысь да ӧттшӧтш чайник, СВЧ-пач да утюг розеткаӧ чуткӧмысь. Быд прибор колӧ чуткыны торйӧн. Унаӧн удлинительсӧ нюжӧдӧм могысь йитӧны сійӧс мӧд да коймӧд удлинительӧ. Тадзи вӧчны оз позь. Розеткасянь приборӧдз мед вӧлі ӧти провод.
Нуӧдам и йӧз пӧвстын профилактика удж. Волывлам предприятие-организацияӧ, велӧдчан учреждениеӧ да нӧшта ӧтчыд казьтылам электричествоӧн видзчысьӧмӧн вӧдитчӧм йылысь, корам видзӧдлыны шоныд сетан оборудование-электроприборсӧ, медым ставыс вӧлі лючки.
Содта, декабрь 30 – январь 9 лунъясӧ Сыктывкарса уличаясын мӧдасны дежуритны МЧС-са сотрудникъяс да волонтёръяс. Главнӧй управлениеным мӧдас син улас кутны 158 учреждение-стрӧйба. Тайӧ медсясӧ детсад-ясли, школа да мукӧд велӧдчанін, челядьлӧн шойччан лагеръяс, кага чужтан керкаяс, перинатальнӧй шӧринъяс, социальнӧй интернат-керкаяс да ваӧн могмӧданінъяс.
Биӧн кикурӧда вӧдитчӧмысь торъя йӧзлысь вермасны перйыны 5-20 сюрс шайт штрап. Сідз шусяна юридическӧй лицо вештас 100-500 сюрс.
Коми Республикаын Росгвардия управлениеысь ӧружиеӧн вӧдитчӧм бӧрся видзӧдан юкӧнса старшӧй инспектор Кирилл Исаков:
–Выльвося каникул дырйи вӧралысьяс мӧдӧдчӧны парма-ягӧ. Пуля-порокысь да ружьеысь ӧтдор кодсюрӧ сьӧрсьыс босьтӧ и курыд зелля. Та вӧсна и сулӧ неминуча.
Таво вӧралысьяс сорсьӧмӧн нёльысь шковгӧмаӧсь ёрта-ёртыслы. Лыйӧмаӧсь пу-раскас ратшкакылысь мыгӧрӧ. Но ош либӧ йӧра пыдди сэні вӧлӧма морт. Кыкыс кувтӧдзыс доймӧмаӧсь.
Талун ружье вермас ньӧбны да сыӧн вӧдитчыны 21 арӧса том морт. Водзті вузавлісны и 18 арӧсалы.
Войдӧр сикт-грездын уналӧн двустволкаыс либӧ берданкаыс ӧшавліс матич улас. Талун тадзи меститны оз позь. Ружье да пуля-порок быть колӧ видзны гортад кӧртӧн кышӧм пу ящикын либӧ кӧрт сейфын. Ключсӧ колӧ дзебны весиг гӧтырсьыд да челядьсьыд. Ружьеыдлы найӧ – бокӧвӧй йӧз.
И вӧр керкаын ружьетӧ колӧ видзны сідз, медым эз веськав бокӧвӧй киӧ.
Машинаӧн, мукӧд транспортӧн либӧ подӧн мунігӧн пищальтӧ колӧ нуны шогмана чехолын, футлярын либӧ заводса тубрасын. Сьӧрсьыд позьӧ босьтны вит ружье да сюрс патрон. Вӧралігӧн, спортын ордйысигӧн, велӧдчӧм да тренируйтчӧм могысь лыйсигӧн ружьесӧ колӧ новлӧдлыны зарадитӧмӧн чехол-кышӧдтӧг да предохранителялӧмӧн.
Пармаӧ мунігӧн вӧралан билетысь да путёвкаысь ӧтдор сьӧрсьыд мед вӧлі паспорт, военнӧй билет да, эм кӧ, служебнӧй удостоверение. Оз кӧ ло кутшӧмкӧ документ, вермасны штрапуйтны.
Выль во дырйи кӧ мунанныд гортсьыныд ылӧ, колӧ вӧчны ставсӧ, медым тіянтӧг некод эз вермы босьтны ружьетӧ. <>
Николай Размыслов.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.