Тадзи йӧзыс ыдждӧдлӧны Николай Чупровӧс. Енбиа мужичӧй ветымын во нин сцена вылын сьылӧ-йӧктӧ, спектакльясын ворсӧ. Режиссёралӧ «Устьцилёмские напевы» фольклорно-этнографическӧй народнӧй ансамбльын да челядьлӧн «Родники» фольклор ансамбльын.
Нӧшта Николай Александрович юрнуӧдӧ Печораын чилимдінсалӧн «Русь Печорская» котырӧн.
Сьылысь столяр
Чужлӧма Николай Александрович Чилимдін районса Бугаев сиктын староверъяс семьяын. Школа бӧрас велӧдчӧма Печораса 10-ӧд номера ГПТУ-ын. Столяр-плӧтник. Вель дыр уджалӧма Печораса РЭП-ын (судоремонтнӧй заводын), дзоньталӧма катер-паракод. А 52 арӧсӧн помалӧма Сыктывкарын культура училище, велӧдчӧма режиссёрӧ.
– РЭП-ын уджалігӧн ме пыр концертаси. Эз ӧд весьшӧрӧ менӧ йӧзыс народнӧй артистӧн шуны. Мед сӧмын ошйысьӧма оз ло, та йылысь некутшӧм кабала абу, печораса сідз ыдждӧдлӧны, – висьталӧ Николай Александрович. – Карсаяс менӧ пыдди пуктӧны. Бать-мамыс асьныс вайӧдӧны ме дорӧ челядьсӧ. Тӧдмӧда зонпосниӧс фольклорӧн, сьылам, сценкаяс дасьтам, петкӧдчам школа-детсадйын. Татчӧ, «Досуг» прӧст кад коллялан шӧринӧ, волывлӧны.
Кор волі Печораӧ, Николай Чупров дорӧ буретш вӧлі локтӧмаӧсь 17-ӧд номера детдомысь челядь. Аслас быдтасъяскӧд Николай Чупров петкӧдліс налы «Чилимдінса керкаын» «Дедко Суседко» программа.
– Тайӧ выль программа на, кӧні ворсам челядькӧд. Ме – пӧль, сюрӧс сертиыс эм менам внучка Дашенька да Дедко Суседко, мӧд ног кӧ, Шышко (Олыся). Петкӧдчӧмыс ёна воӧ сьӧлӧм вылас видзӧдысьяслы. Тайӧ и мойд, и сэсся тӧдмӧда чилимдінсалӧн оласногӧн, – висьталӧ Николай Александрович.
– Челядьыс, кодъяс волывлӧны ансамбльӧ, рӧднас чилимдінса жӧ? – юася сылысь.
– Абу. Бать-мамыс вайӧдӧны ме дорӧ, сы вӧсна мый налы окота, мед быдтасъясныс гажаджыка олісны, тӧдмасисны республикаса войтырлӧн культура-традицияӧн, – вочавидзис Николай Александрович.
– Шуинныд, мый ветымын во нин сцена вылын. Мыйджык кажитчӧ: сьывны-йӧктыны али спектакльын ворсны?
– Менам лолӧйлы кажитчӧ фольклор, та вӧсна и котыръясыс, кодъясӧн веськӧдла, а тайӧ «Устьцилёмские напевы», «Родники», «Карыши» (посни челядьлӧн, «Родникӧ» пырӧ, чилимдінса ног кӧ, ракапиян карзӧны), – ставыс фольклор подув вылын. Ачым и йӧкта, дерт, ог томдырся моз-а, и сьыла Александр Ионыч Курочкинкӧд дуэтӧн («Мы деревенские»). Миян репертуарын сӧмын сикт-грезд йылысь сьыланкывъяс. Ми сьылам и тані, и Чилимдінын, Помӧсдінӧ, Александр Курочкинлӧн чужанінас, ветлім и. Март кежлӧ дасьтӧма миян «Люблю деревню» концерта программа, кодӧн ветлам и Чилимдінӧ.
Жыр-музей
«Досуг» шӧринын эм «Русь Печорскаялӧн» жыр. Пыран да, быттьӧ музейӧ веськалан. 2021 воын сійӧс дзоньталӧмаӧсь «Йӧзкостса бюджет» весьтӧ. Николай Чупров юклӧма жырсӧ. Тайӧ пӧчлӧн пельӧс, кӧні эм и юрбитанін, кага потан, пач, аньлӧн кипом удж вӧчан эмбур.
– Пачыд, позьӧ шуны, тайӧ мӧд керка. Сы дорын унатор мый вӧчсьӧ. Сы гӧгӧр быдса олӧм. Тані и пусьӧны-пӧжасьӧны, и узьлӧны, пач сайын, гӧбӧчын бара жӧ уна шензьӧданаыс, фольклорысь кӧ босьтны, – водзӧ висьталіс Николай Александрович.
Жыр-музейӧ Николай Чупров чукӧртӧма тшӧтш и чилимдінсалысь важ эмбур, важ крест да ӧбразъяс. Торъя ин босьтӧ ен ув пельӧс. Сылӧн кывъяс серти, староверъяс – Енлы эскысь йӧз – видзӧны да пыдди пуктӧны Ен ног олӧмсӧ.
Нӧшта ӧти «вежӧс» – том гозъялӧн жыр. Позьӧ шуны, найӧ пыртӧмаӧсь кагасӧ
(ыджыд аканьяс вӧчӧма) да пасйӧны тайӧс.
Чукӧртӧма татчӧ и чилимдінсалысь йӧзкостса паськӧм. Эмӧсь сэні и аканьяс.
Николай Александровичлӧн висьталӧм серти, быд аканьлӧн эм аслас история, кыдзи веськалӧма музейӧ. Шуам, медся важыс туплясьӧма пывсянын. Вӧзйӧмаӧсь сійӧс Николай Чупровлы, коді баситыштӧма-выльмӧдӧма, и со ӧні джаджйын сулалӧ.
Архангельск обласьтысь вайӧм лешуконскӧйса акань Интаса изьвасаяс козьналӧмаӧсь. Унаӧс козьналӧмаӧсь сійӧ либӧ мӧд конкурсын петкӧдчӧмысь.
Нӧшта эмӧсь йӧввыв аканьяс. Медся ыджыд морӧсасӧ вӧчӧма ачыс Николай Чупров.
– Кодкӧ, гашкӧ, сералас, мыйла пӧ татшӧм ыджыд морӧса. Кутшӧм ӧд кодлы кажитчӧ, сэтшӧмӧс и вӧчи, – шмонитыштіс сійӧ.
Но збыльвылас кӧ пӧ, Йӧввыв – тайӧ пӧтӧса кад, ставӧн сэки сёйӧны-чӧсмасьӧны, сы вӧсна и ыджыд морӧсаӧс вӧчӧма.
Тӧдчана ин босьтӧ ордпу, кодӧс Николай Чупров вӧчӧма аслас рӧд йылысь.
Туясьӧмнас петкӧдчылӧма Чилимдінын, Сыктывкарын да Москваын конференцияяс дырйи. Шуӧ, мый быд мортлы колӧ тӧдны аслас рӧдвуж йылысь, кысянь сійӧ петӧма.
Чукӧртӧма Николай Чупров и гудӧк. Эм и скрипка. Став инструментнас пӧ позьӧ ворсны, сӧмын ачыс оз куж.
– Ме эг чайтлы, мый кута чукӧртны гудӧк. Тӧдсаӧй вайис войнаса ветеранлысь гудӧксӧ (ичӧтик сьӧд инструмент). Шусьӧ «Партизанка». Мыйла? Сы вӧсна мый война вылад гудӧктӧгыд некыдз. Тыш-кось костын да помасьӧм бӧрас вӧлӧм ворсӧны. А «Партизанка» ичӧт, абу сьӧкыд сійӧс сьӧрысь новлӧдлыны. Та вӧсна тшӧтш и нимыс татшӧм. Сэсся ӧти гудӧк бӧрся лои мӧд, коймӧд да сідз водзӧ, – висьталіс Николай Чупров.
Николай Александрович тӧдчӧдіс, мый «Русь Печорскаялӧн» жырйын пыр йӧза. Чукӧртчылӧны фольклор котыръяс, репетируйтӧны, общественносьткӧд йитчӧм кутшӧмсюрӧ удж вӧчӧны да с.в. Пасйӧны Ва вежӧдан лун, Рӧштво, Пӧкрӧв да вичкоса мукӧд гаж.
Енмыс ӧти
– Николай Александрович, ті – старовер. Артмӧ на кутчысьны важ оласногас, эскӧмас?
– Грек кӧть абу тадзи шунысӧ, но ме тайӧ торйӧдӧмыслы паныд. Кевмысям ӧти Енлы, ӧти Вежаяслы. Торъялӧны сӧмын службаясыс: кык чуньӧн да куим чуньӧн пернапасасьӧм. Миян ставыс стрӧгджыка мунӧ.
Ми некодӧс ог кедзовтӧй. Дерт, старовертӧ ми шуам ас мортӧн. Но локтас кӧ мӧд эскӧма, сы вылӧ ог жӧ вувзьысьӧй.
– А тасьті-паньыд торъя жӧ на? Шуӧны тай, староверыд пӧ весиг ваӧн оз юктӧд, аслад кӧ кружкаыд абу…
– Юктӧдас. Та вылӧ миян эм мӧд дозмук. И ог шыбитӧй сэсся, кыдзи висьталӧны. Абу на ми сэтшӧм озырӧсь, мед тасьті-паньӧн шыбласьны. Гӧтыркӧд миян гортын ставыс жӧ торъя. Ме сёя-юа асламысь, сылӧн аслас жӧ. Кӧть эськӧ сійӧ абу эскысь морт. А пиӧй да внукӧй важ ног пыртӧмаяс.
Менам нӧшта мӧд вежа пи эм, аслам жӧ быдтасӧй. Сылы лои интереснӧ да, шыӧдчис, мед ме сійӧс пырта. Пиӧй аддзыліс тайӧс да корис жӧ.
Пыртам ми вичкоын (шоныд гожӧмын позьӧ и юын) быть куимысь ва чанӧ суныштӧдӧмӧн.
Пузчужӧмаясӧс пыртігӧн став рӧдвужыс видзӧдӧ, нимкодясям, кӧть и кагаыс ёна бӧрдӧ. Зонкаӧс ва чансьыс босьтӧ вежайыс, а нылӧс кӧ – вежаньыс. Ӧти мортлӧн кыкысь унджык вежа пи (ныв) оз вермы лоны. Сӧмын кӧ отче (попсӧ тадзи шуӧны) бласлӧвитас.
Пыртам быть Чилимдінын. Тайӧ традиция нин. Пиӧй семьянас олӧ Питерын, да Чилимдінӧ жӧ волісны пыртчынысӧ. Кӧть эськӧ Нева вылас эмӧсь жӧ староверъясыс. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Печора кар.
Снимокъясыс авторлӧн.