«Василей» гаж дырйи меным мойвиис тӧдмасьны Москваысь композитор Жанна Габовакӧд, кодi вӧлi сцена вывсянь петкӧдчысьясӧс донъялысьяс лыдын. И, дерт, сыкӧд сёрниным фестивальсяньыс и пансис.
– Композиторъяслы «Василей» сетӧ позянлун петкӧдлыны творчествоын шедӧдӧмторъяссӧ. А налы зэв тӧдчана, медым наӧн лӧсьӧдӧм шыладыс воис йӧзӧдз. Аслас уджын кывйӧн вӧдитчысь поэтлысь гижӧдъяссӧ быдӧн вермӧ лыддьыны, художникъяс серпасъяссӧ выставкаясын петкӧдлӧны. А кор композиторлысь творчествосӧ ворсысьяс отсӧгӧн кывзӧны-донъялӧны унаӧн – тайӧ зэв ёна ышӧдӧ водзӧ уджавны, – пасйис Жанна Рахимжановна. – Кулӧмдiнын Важ выльвося гажыс восьтӧ выль нимъяс, «выль вирӧн» озырмӧдӧ, творчествоын выль нырвизьяс корсьны тшӧктӧ. Со тавося фестивальын петкӧдчис аслас гӧлӧсӧн ворсны кужысь том морт. Сiйӧс кывзiгӧн куньла синмӧс, да быттьӧ дас вит арӧса зонка сьылӧ, восьта – и аддза пӧрнӧй мужичӧйӧс. Бӧрас ме матыстчылi сы дорӧ да шуи, мися шемӧсмӧдана мича гӧлӧснад сьыланкывйыс ичӧтик спектакль кодь артмис. «Василей» гаж вылӧ волiгӧн менам вӧлiны и Кулӧмдiнын, и Сыктывкарын, и Выльгортын аддзысьлӧмъяс, и ме верми матысяньджык тӧдмасьны войтырлӧн культураӧн, коми оласногӧн.
Москваса «Коми землячествоын» водзмӧстчысь ань Ирина Косолапова неважӧн гижӧма «Зарни кагук» байкӧдан-ӧввӧдан сьыланкыв. Жанна Габовалы сiйӧ сьӧлӧм вылас воӧма да, окота лоӧма шылад лӧсьӧдны. Артмӧма аслыссяма перформанс, кӧнi петкӧдчӧны сопрано гӧлӧсӧн сьылысь-мойдчысь, альт, флейта, туба, йӧзкостса инструментъясӧн ворсысьяс да дирижёр. Видзӧдысьяслы петкӧдчӧмыс кажитчӧма, и Жанна Рахимжановна корӧма Ирина Евгеньевнаӧс нӧшта на мойд сяма висьталанторъяс гижны. Эмӧсь пӧ киносериалъяс, а мыйла оз вермы лоны и мойда-шылада сериал? И дасьтӧмаӧсь нин варыш да ош йылысь юкӧнъяс.
– Ме ог куж, гашкӧ, мичаа сёрнитны, но ёна радейта поэзиясӧ, уна лыддьыся, – водзӧ висьтасис Жанна Рахимжановна. – Композитор сыӧн и торъялӧ мукӧдсьыс, мый быд кыв сайысь шылад кылӧ. Менӧ кӧ корасны морт йылысь висьтавны, ме эськӧ вӧча тайӧс нотаясӧн. Оз ӧд весьшӧрӧ шулыны, кӧн пӧ кывйыд бырӧ, сэнi шылад заводитчӧ.
Тӧдӧмысь, тшӧтш и та вӧсна Улыс Новгородысь ыджыд мывкыда поэт Елена Крюковалӧн «Время» кывбурлы Жанна Габова лӧсьӧдӧма альтлы, фортепианолы соната-драма. Сiйӧс пӧ перформанс моз жӧ позьӧ петкӧдлыны – кор ворсысьяс ветлӧдлӧны-йӧктӧны сцена вылын.
– Композитор – зэв кывкутана морт. Сiйӧ кывкутӧ аслас творчество вӧсна, кывкутӧ медвойдӧр ас водзас, – пасйис Жанна Рахимжановна. – Сiйӧ зiльӧ гижны сэтшӧм шылад, медым сибӧдны культураӧ быдмысь войтырӧс. Тшӧкыда бать-мам шуасьлӧны челядьыслы, мыйла пӧ сэтшӧм омӧль музыкасӧ кывзан, тадзтӧ тӧлктӧмӧн и быдман. Збыльысь ӧд, культураыс, искусствоыс туйдӧ, кыдзи ми кутам мӧвпавны, мый сёйны, кутшӧм паськӧм новлыны. Кутшӧм музыка кывзӧ мортыс, сэтшӧм жӧ сiйӧ и сёйигас – либӧ сiйӧ бистроын пырмунiгмоз ньылалас мыйкӧ да водзӧ котӧртас, либӧ мича паськӧмӧн ресторанын тэрмасьтӧг чӧскыда сёяс. И мӧвпаланногыс мортлӧн музыка сайын жӧ. Омӧль музыка кывзысьыд оз кут мӧвпавны, «философскӧй изсӧ» корсьны, ӧд сiйӧ ставсӧ ӧдйӧ кӧсйӧ вӧчны. А мый позьӧ ӧдйӧсӧ вӧчны? Ӧдйӧ сьӧм нажӧвитны, пӧвсӧ аслыс корсьны. А кытысь пӧвтӧ ӧдйӧсӧ аддзан? Ӧтуввезйысь. А ӧтуввезйӧ вӧйтчӧм морт вунӧдӧ весиг, кыдзи мукӧдкӧд «ловйӧн» сёрнитны, ӧти кывйӧ воӧдчыны. Ми ӧд ӧнi быттьӧ кык торъя олӧмын олам: ӧтиыс – миян быдлунъя збыль, реальнӧй олӧмным, а мӧдыс – виртуальнӧй. А найӧ ӧта-мӧдсьыс ёна торъялӧны. Ми, верстьӧ, соцсетьысь ог жӧ ӧтдортчӧй, мыйкӧ юӧртам сэнi ас йылысь, творчествонымӧс йӧзӧдам, корсям миян моз жӧ мӧвпалысь йӧзӧс. И челядьным тайӧс жӧ корсьӧны, но аддзӧны сэтшӧмтор, мый лӧсялӧ налӧн культуралы. Налысь культурасӧ и колӧ кыпӧдны. Тадзи ме мӧвпала ӧнi, а некымын во мысти, гашкӧ, мӧд ногджык кута думайтны, мӧд сикасджык видзӧдласӧй лоас.
Жанна Габовалӧн кывъяс серти, кор пӧ мортыс мӧвпалӧ, аслыс уна сикас юалӧм сетӧ, бурсӧ омӧльсьыс торйӧдӧ, сувтыштлӧ быттьӧ ӧдйӧ лэбан када олӧмас, бӧрас видзӧдлӧ. Оз пӧ ков повны татшӧм сувтлӧмсьыс, ӧд быдӧн ачыс бӧрйӧ, кор сылы мунны, кор котӧртны, а кор и сулалыштны. Эльдар Рязановлӧн «Служебный роман» фильмын пӧ эм поводдя йылысь сьыланкыв. Кыдзи пӧ лёк поводдяыс абу, сiдзи и морт олӧмын сутш ланьтлӧмыс, сувтыштлӧмыс лёкӧн оз вермы лоны.
– Чайта да, ме сiйӧ шуда композиторъяс лыдсьыс, кодъяс оз тӧдны пикӧ воӧмсӧ, пыр аддзӧны петан туйсӧ, – висьтасис Жанна Рахимжановна. – Водзтi сёрниясын тшӧкыда паныдасьлiс «писькӧс вежӧр» кывтэчас, ӧнi гежӧда сiйӧс кывла. Гашкӧ, менам вежӧрӧй збыльысь писькӧс, и ме пыр тшӧкта аслым мӧвпавны, пыр юася мыйкӧ ассьым. Менам папӧй – философ, и, тыдалӧ, тайӧ меным сысянь вуджӧма. Ме и аслам ныв-пилы век тшӧкта – мӧвпалӧй. Роч философияыс век тшӧктӧ кутчысьны бӧрйӧм туйвизьӧ, и та вӧсна миян странаын эмӧсь зумыд традицияяс. Миян культураным, философияным ловнымӧс видзӧ, тшӧктӧ ставсӧ сьӧлӧмсянь вӧчны.
Верӧсыс Жанналӧн, Иван Васильевич Габов, музыкант жӧ, ворсӧ «Геликон-опера» театрса да Галина Вишневскаялӧн опера сьылан шӧринса оркестръясын. Верӧсыскӧд быд гожӧм волывлӧны Кӧрткерӧсӧ.
– Коркӧ мунiм Кӧртвис дорса вӧрӧ тшак вотны, лисичкиыс сэнi уна быдмӧ. И аддзим быд ногыс вежыньтчӧм, гартчӧм, вожалӧм пуяс. Кызь кӧкъямыс пулы весиг торъя ним сетӧмаӧсь, а местасӧ шуӧмаӧсь «Языческая рощаӧн», – висьталiс Жанна Рахимжановна. – И быд пу дорын ме кылi ассьыс шы. Муслун пу дорын – радейтысьясӧн йӧктан вальс шыяс. Вӧрсалӧн кок пу дорын – бас-тромбон да фортепьяно шыяс улӧ Вӧрсалысь йӧктӧмсӧ. И тайӧ шыясыс туйдiсны менӧ гижны «Языческая роща Коми» перформанс-трансформер. Нимтi тадзи, медым петкӧдлыны, мый йӧктысь пуяса вӧрыс абу сӧмын Кӧрт-керӧслӧн, а ставнас Коми мулӧн. Москваын ӧтчыд ме дорӧ матыстчисны видзӧдысьяс да шуисны, воддза концерт бӧрад пӧ ми гортӧ локтiм да кутiм корсьысьны ӧтуввезйысь, кӧнi сiйӧ Комиыс, да кодъяс найӧ – коми йӧзыс. Сыӧдз весиг абу тӧдлӧмаӧсь, мый муыс, кӧнi олӧны коми войтыр, вель ыджыд да паськыд. И меным окота, мед быдӧн ми тӧдiм, гӧгӧрвоим да донъялiм сiйӧс, мый миян эм.
Та бӧрын Жанна Рахимжановнакӧд сёрниным бӧр бергӧдчис кывлань да шыладлань. Бура пӧ висьтасьны ог куж да, «Василей» дырйи йӧз водзын сёрнитӧм пыдди окота вӧлi ворсны налы «Еджыд войяс» фортепьянолы ноктюрн. 2020 вося августын гижӧм шыладӧй кывъяс дорсьыд унджык висьталiс йӧзыслы. Быдӧн пӧ эськӧ гӧгӧрвоис, мый ме сьӧлӧмын, аслам лолын видза республика дорӧ, коми войтыр дорӧ.
Эска, татшӧм позянлуныс Жанна Габовалӧн лоас на. <>
Павел СИМПЕЛЕВ.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.