Сентябрын Сыктывкарын воссис консультация шӧрин, кӧні дон босьттӧг отсалӧны мынтӧдчыны юӧмысь, дурмӧдчанторйысь, бурас эскӧмӧн водзӧ овны ВИЧ-ӧн висьысьлы да дзескыдінысь петӧмалы.
Олӧмас веськыд туй вылысь шыбӧлитӧмаяскӧд ноксьӧ-зільӧ Павел Апальков, коді ачыс веськавлӧма «дзугйӧ», но вермӧма петны сэтысь.
Мода бӧрся эн вӧтлысь
Павеллы 38 арӧс. Кызь во сійӧ юӧма да наркотикӧн дурӧма, гусясьӧма да пукавлӧма дзескыдінын. Ӧні сійӧ веськӧдлӧ «Социальные Инициативы» некоммерческӧй котырӧн.
– Ме быдми бур оласнога семьяын. Мам – роч кыв да литература велӧдысь. Но сэки томулов пӧвстын вӧлі мода юны да наркотикӧн дурны. И ме тшӧтш вӧтчи тайӧ мода бӧрсяыс, мед тшӧтшъяясысь эг торъяв. И кымын водзӧ, сымын ёнджыка гандайтчи «дзугъяс». 18 арӧсӧн героин вылын нин вӧлі. Доза ради гусяси. Улич вылын кӧ сьӧмсӧ ог вермы некодлысь гуны, сідзкӧ, гортысь шепышта. Кутшӧма дойдалі ме рӧдвужӧс! 21 арӧсӧн медводдзаысь веськалі дзескыдінӧ. Сэні эг жӧ ӧвсьы. Сюрӧ вӧлі дурмӧдчанторйыс. Дзескыдінысь петӧм бӧрын оласногӧс эг веж. Мамӧй весиг гортысь вӧтліс, терпитнысӧ нин сьӧкыд вӧлі да, – казьтылӧ Павел Сергеевич.
– 27 арӧсӧн гӧгӧрвои, мый тадзи водзӧ овны оз позь, – висьталӧ сійӧ. – Уна ног видлі: телефон номер вежлалі, воддза ёртъяскӧд торйӧдчи, Сыктывкарысь бокӧ овны ветлі, Енлы эскысьяс дорӧ сибӧдчылі… Но ставыс вӧлі весьшӧрӧ. Недыр кутчыся, и бара…
Сэсся мам дорӧ шыӧдчи отсӧгла, гӧгӧрвои, мый ачым ог вермы да. Менӧ, позьӧ шуны, наручникалӧмӧн нуисны Казаньса психолого-социальнӧй реабилитация шӧринӧ, кӧні психологъясыс вӧлӧмаӧсь коркӧ наркоманъясӧн жӧ.
– И сэні отсалісны?
– Кор тӧдмалі тайӧс, первой, дерт, чуйми. Ог вӧлі эскы, мися, мыйӧн меным вермас отсавны наркоман?!. Мыйсяма тайӧ пӧръясьӧм? Кыдзи наркоманъяс вермисны медасьны шӧринӧ? Но збыльысь отсалісны. Найӧ менӧ бура гӧгӧрвоисны, быттьӧ менӧ гуг и бан тӧдӧны. Водзвыв вӧлі висьталӧны, мый йылысь ме мӧвпала, кыдзи сійӧс либӧ тайӧс вӧча… Сы вӧсна мый налы ставыс тӧдса, мый вӧчсьӧ наркоманлӧн пытшкас. Найӧ оз небӧг серти велӧдӧм кывъясӧн сёрнитны, а гӧгӧр-воӧны сідз, кыдз эм. Шуам, локтас наркоман психолог дорӧ. А сійӧ оз тӧд, мый сэтшӧмыс «кумаритны» либӧ «ломка». А ми тӧдам, сы вӧсна мый ас вывті муніс.
Петін ад гуранысь, кыскы ас бӧрсяыд ёрттӧ
Сизим тӧлысь сэні бурдӧдчи да вои Сыктывкарӧ. А тані некод абу. Кодкӧд ёртасьлі – ад гуранынӧсь. И бӧр сэтчӧ веськавны меным эз вӧв окота. Но ӧткалуныс кутіс йирны, да мӧвпышті, мый меным быть колӧ наркоман, кодлы отсала петны «дзугсьыс», да лоам нин кыкӧнӧсь.
Муні наркологияӧ, ас йылысь вӧлі висьтавла сэтчӧ веськалӧмаяслы, и артмис «крукыштны» ӧтиӧс. Перйи сійӧс «дзугсьыс». И котыртім «Анонимнӧй наркоманъяс» клуб. Кыкӧн нин вӧлі ветлӧдлам, корсям коймӧдӧс. Коли нин пӧшти сизим во, и ми нин нелямынӧн.
Павел Апальков оз пов ни оз яндысь восьсӧн висьтавны ас йывсьыс. Дурмӧдчанторйысь мынтӧдчӧм бӧрас босьтӧма кык вылыс тшупӧда тӧдӧмлун. Сійӧ филолог и психолог-аддиктолог (врач, коді бурдӧдӧ омӧль оласногаясӧс). Отсалӧ шыбӧлитӧмаяслы вежны олӧмсӧ бурланьӧ. Восьтӧма Лесозаводын «Пробуждение» реабилитация шӧрин, кӧні зільӧны психологъяс, сідз шусяна когнитивно-поведенческӧй терапевтъяс. Бурдӧдчыны шыӧдчӧмаясӧс узьтӧдӧны и вердӧны. Шӧриныс, кыдзи шуис Павел Апальков, полукоммерческӧй, быд во вичмӧ республикаса юралысьлӧн грант. Сьӧмыс пӧ, дерт, во гӧгӧр чӧж оз тырмы, та вӧсна сэні вештысьны колӧ.
Кывзасны, гӧгӧрвоасны да туйдасны
А выль уджтас сертиыс консультация шӧриныс воссьӧма юркарын Тентюков улича вылын президентлӧн грант весьтӧ.
Кыдзи висьталіс Павел Апальков, сэні нинӧмысь оз ков вештысьны. Содтӧд на, уджаланногсӧ паськӧдӧмаӧсь.
– Комиын мӧд татшӧм шӧриныс абу, – висьталӧ Павел Сергеевич. – Пикӧ воӧмаяслы тані отсалӧны сідз шусяна равнӧй консультантъяс. Кодъяс найӧ? Вӧвлӧм алкоголикъяс, наркоманъяс, дзескыдінысь петӧмаяс, ВИЧ-ӧн висьысьяс, кодъяс велӧдчисны Москваса психоанализ институтын. Жырсӧ миянлы вичмӧдіс Сыктывкарса администрация. Вештыся сӧмын коммунальнӧй услугаясысь. Тані збыльмӧдсьӧ алко-, наркозависимӧйяслы, ВИЧ-ӧн висьысьяслы сідз шусяна амбулаторнӧй программа, котыртӧма терапевтическӧй группаяс.
Водзті сӧмын наркотикӧн дурмӧдчысьясӧс бурланьӧ веськӧді («Пробуждение» шӧринын), ӧні жӧ мӧвпышті унджык сикас отсӧг сетны. Висьтавлі нин, мый ме ачым и юлі, и дурмӧдчылі, и дзескыдінын пукавлі, и весиг ВИЧ кӧвъялі. Ставыс ме вывті муніс, и тӧда, кутшӧм сьӧкыд мортыслы, шуам, кор дзескыдінысь петӧ. Кытчӧ сійӧ веськалӧ? Бара жӧ чукыля туйӧдыс восьлалӧ. Но ӧд позьӧ лючки овны. Сыктывкарын ёртася «БОМЖ» социальнӧй адаптация шӧринӧн веськӧдлысь Ирина Лосевакӧд. Тайӧ шӧриныс туйдӧ бур оласногӧ босьтчыны дзескыдінысь петӧмаясӧс, колӧ кӧ, юр сюянін сетӧ налы. Неважӧн на ми Иринакӧд ветлім СИЗО-ӧ, тӧдмӧді сэні пукалысьясӧс аслам уджтасӧн.
Ме кӧ ог шогав, мый ВИЧ кӧвъялі, гӧгӧрвоа ӧд, мый ачым мыжа, няйт емӧн вӧдитчи да, но мукӧдыс шӧйӧвошӧны, кор тӧдмалӧны татшӧм диагнозсӧ. И налы быть колӧ отсӧг. Уджтас дасьтігӧн тӧдмаси удж да йӧзлы социальнӧй отсӧг сетан министерствоӧн веськӧдлысь Екатерина Грибковакӧд. Та вӧсна и чужис мӧвп восьтыны консультация шӧринсӧ, кытчӧ вермасны шыӧдчыны пикӧ воӧмаяс. А ми нин отсалам. Позьӧ шуны, тайӧ государственнӧй бюджетнӧй учреждениелӧн да некоммерческӧй секторлӧн ӧтувъя удж.
– Кодъяскӧ шыӧдчисны нин?
–Дерт жӧ. Волывлӧны наркоманъяс, юысьяс, ВИЧ-ӧн висьысьяс, дзескыдінысь петӧмаяс. Налӧн олӧмын гӧрӧдъяс йывсьыс ӧтув сёрнитам либӧ быдӧнкӧд торйӧн. Отсӧгыс на-лы зэв колана. И кӧсъя, мед «дзугйӧ» веськалӧмаяс тӧдісны, мый тайӧ отсӧгысьыс оз ков вештысьны. Ми виччысям шӧринын быдӧнӧс: кывзам, гӧгӧрвоам, туйдам. Ме ачым коркӧ уна лёксӧ вӧчи, и ӧні, позьӧ шуны, йӧз водзас тайӧ менам миссия. И ас гӧгӧр нин чукӧрмисны вӧвлӧм наркоманъясыс, кодъяс ӧні окотапырысь жӧ отсасьӧны. И сьӧм таысь оз корны. Найӧ кутшӧмакӧ доброволечьяс нин.
* * *
Газет пыр юӧртам: кодлы колӧ отсӧг, шыӧдчӧй. Выль шӧриныс Сыктывкарын Тентюков уличаса 170-ӧд керкаын.
Телефоныс: 8 (8212) 57-94-48. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.