Опера да балет театрын сентябрь 21 лунӧ вӧлі Владимир Высоцкийлӧн творчестволы сиӧм «Своя колея» театрализуйтӧм концерт, кӧні тшӧтш петкӧдчисны Виктор Савин нима драмтеатрысь артистъяс.
Дасьтіс тайӧ ӧтувъя петкӧдчӧмсӧ режиссёр Илья Кеслер.
Высоцкийлӧн магия
Владимир Высоцкий пуктіс искусствоӧ тӧдчана пай. Сійӧ и поэт, и театрын да киноын ворсысь, и прозаик да сценарист, и сьыланкыв гижысь да сьылысь.
Сылӧн сьыланкывъясыс и талун юргӧны, ӧнӧдз эз воштыны тӧдчанлунсӧ, гижӧдъяссьыс юкӧнъяссӧ юклісны цитатаяс вылӧ.
Тайӧ рытӧ енбиа мортлӧн творчествоыс воссис видзӧдысьяслы выль рӧмъясӧн. Юргисны паськыда тӧдса, а сідзжӧ шоча юргысь сьыланкывъяс: киноясысь, мортлӧн судьба йылысь, лирическӧй, серамбана, балладаяс, война йылысь.
Высоцкийлӧн сьыланкывъясыс векджык юргӧны гитара улӧ. Но тайӧ рыт кежлӧ вӧлі дасьтӧма торъя аранжировка, и медводдзаысь найӧс сьылісны симфоническӧй оркестр ворсӧм улӧ, кодӧс та пӧрйӧ катӧдлісны сцена вылӧ.
Колӧ пасйыны, мый сьыланкывъяса пластинкасӧ Владимир Высоцкий дасьтӧма Францияын, буретш оркестр ворсӧм улӧ. И опера да балет театрысь оркестр дирижёр Никон Родюковлӧн веськӧдлӧм улын ворсіс, позьӧ шуны, «один в один». Пасйыны кӧ шыладсӧ торйӧн, тайӧ аслыспӧлӧс магия. Сэні сэтшӧма юргӧ гитара, скрипка – ставсӧ сідз чукӧртӧма, мый гижӧмӧн тайӧс он петкӧдлы, колӧ кывзыны.
Енбиа кык мортлӧн пӧсь муслун
Виктор Савин нима драмтеатрысь артистка Светлана Малькова, коді «Своя колеяын» ворсіс Марина Владиӧс, висьталіс:
– Правительственӧй концертъясын петкӧдчӧм – тайӧ дзик мӧдтор. А мед ӧтув дасьтім театрализуйтӧм концерт – тайӧ вӧлі медводдзаысь на. Ми тані ворсім кык енбиа мортлысь радейтчӧмсӧ: Марина Владилысь да Владимир Высоцкийлысь. Налӧн челядьыс эз вӧв. Но налӧн челядьыс – тайӧ сьыланкывъяс: найӧ чужисны, кор ӧтлаасисны енбиа кык мортыс. Ме серти, эз кӧ вӧв Марина Владиыс Высоцкийкӧд орччӧн, сійӧ эськӧ водзджык на кулі. Абу ӧд гуся, мый Высоцкий юис, и юсис Владикӧд аддзысьтӧдзыс на.
Марина Влади аслас радейтӧмӧн, пыдди пуктӧмӧн отсаліс мортыслы овны дырджык да гижны сы мында бур сьыланкыв. Олісны найӧ ӧтлаын 13 во.
– Шуӧны вӧлі, мый операса артистъяс оз вермыны сьывны Высоцкийӧс?
– Майшасим, дерт. Но ме кылі, кутшӧм бура сьылісны Дарья Гапонова, Анастасия Морараш, Валерия Зеленская, Валерия Яремчук… А кыдзи сьыліс Ксюша Шебалина! Высоцкийлӧн сьыланкывъясыс мужичӧй нимсянь, но нывъяс вӧчисны ань нимсянь, и артмис гениальнӧя. Сьӧлӧмыд вермас потны кывзігас. Сы вӧсна мый быдӧн ассьыс ловсӧ пуктіс сьыланкывъяс.
– Тэ ворсін Марина Владиӧс. Тайӧ енбиа кык мортыс тэныд воссисны выль боксянь?
–Ме эськӧ эг шу, мый ворсі Марина Владиӧс, прӧстӧ ме сылысь казьтылӧмъяссӧ спектакль пырыс нуӧді. Режиссёр Илья Кеслер сценарийсӧ вӧлі гижӧма «Владимир, или Прерванный полёт» книга серти, кӧні Марина Влади зэв веськыда гижӧ аслас радейтӧм, сьӧкыдлунъяс йылысь. Му пыр и ва пыр ковмӧма мунны, и помӧдзыс колины ӧтлаын.
Телевидение да радио пыр сэки эз сёрнитны Высоцкий йылысь, но тӧдіс да радейтіс сійӧс ставнас странаыс. Кытчӧ кӧть найӧ эз волыны, кыдзи гижӧ Марина аслас книгаын, «косявлісны» на автограф, на поговорить, выпить». Высоцкийлӧн сьыланкывъясыс юргисны быд керкаын. Менам бать видзис гортын став пластинкасӧ, кодӧс позис судзӧдны. И ме ичӧтсянь тӧда став тайӧ сьыланкывсӧ. Кор меным тырис 14 арӧс, мам меным козьналіс пластинкасӧ.
Во вит-квайт сайын миян театрын йӧзӧдлісны «Спектакли малых форм» конкурс. Тайӧ вӧлі ыджыд уджтас, кытчӧ ме вӧзйылі кык ыджыд артистлӧн муслун йылысь спектакль. Кӧсйим пуктыны камернӧй спектакль, но, кыдз шуласны «обстоятельствояс» торкисны. И кор опера да балет театрӧн веськӧдлысь Дмитрий Николаевич Степанов шыасис ме дорӧ вӧзйӧмӧн, шуи, мый ме абу режиссёр, но окотапырысь отсася и ворса.
Чайта, зэв бур, мый Илья Кеслер Высоцкийӧс петкӧдліс Марина Влади пыр. Пырджык сёрнитісны сӧмын Высоцкий йылысь, а Мариналӧн ыджыд жӧ пайыс. Кор вывті енбиа морт юӧ, сьӧкыд сэтшӧмыскӧд. Кыдз шуласны, уна бес сійӧс косявлӧ. И колӧ, мед вӧлі дінас сэтшӧм морт, кыдзи Влади, коді гӧгӧрвоис, радейтіс, отсаліс.
Сьывны – ловтӧ пыркӧдны
Опера да балет театрысь артистъяс оз дзебны, мый налы абу вӧлӧма кокньыд сьывны Владимир Высоцкийлысь сьыланкывъяссӧ. Ковмӧма пырӧдчыны ловнас сылӧн творчествоӧ, видлавны сьыланкывъяссӧ режиссёркӧд.
– Ме некор эг кывзыв Высоцкийӧс, – висьталӧ Дарья Гапонова. – Но 10-11-ӧд классын велӧдчигӧн школаын вӧлі бард сьыланкывъяслы сиӧм конкурс. Велӧдысьӧй вӧзйис петкӧдчыны «Я несла свою беду» сьыланкывйӧн, кодӧс и ӧні сьылі. Но сэки гитара улӧ, и зіли вӧчны ставсӧ, мый верми аслам 16 арӧсӧн. Сэки думайті, мый сэні сэтшӧм шог. А та пӧрйӧ режиссёркӧд вӧчим мӧдногджык: «беда» пыдди «радейтчӧм» вежӧртаса кыв босьтім да, сьыланкывйыс дзик мӧд рӧма лои: югыд, петкӧдліс, мый ань вермас ассьыс олӧмсӧ сетны радейтана морт ради да таӧн лоны шудаӧн.
Мӧд сьыланкывсӧ («Кони привередливые») ме сьылі Валерия Яремчуккӧд. Но эг мужичӧй нимсянь, а ань сьӧлӧмсянь. Режиссёр корис, мед ми эг видзӧдӧй, кыдзи кодкӧ водзті сьывлӧма, а ас нимсянь, ас сьӧлӧм пыр лэдзим. И, дерт, ми став выннымӧс сетім. И весиг артмис петкӧдлыны Высоцкийлысь интонациясӧ. Торйӧн нин Валериялӧн. Сійӧ быттьӧ оз ачыс сьыв, а пытшкӧссяньыс сьыланкывйыс петӧ. Ме сулалі Валериякӧд орччӧн и вир-яйӧн кылі, кыдзи сы пытшкын ставыс сырмӧ-олӧ. Ми сыкӧд петкӧдлім сьыланкывйыслысь кык рӧм: ме – югыд бокыс (рочӧн кӧ, слава, успех, муза, творчество), а Валерия – пемыдладорыс, кутшӧм доныс творчестволӧн, коді тэнӧ «сёйӧ». Збыльысь, Валерия вӧлі юбкаа Высоцкий. Сійӧ «косявліс»: «Вот видзӧдӧй, мыйӧдз ме вои, мед гижны шыладсӧ, петкӧдлыны тіянлы…». А ме быттьӧ андел: «Лӧнь, ме тэкӧд…». Позьӧ шуны, сцена вылын вӧлім андел да демон, и тайӧс аддзис видзӧдысьыс. А мӧд ног оз и позь петкӧдлыны Высоцкийӧс. Колӧ ловтӧ пыркӧдны, кӧть и зэв сьӧкыд.
Ӧні думайта да, мыйла ме таӧдз эг тӧдмасьлы Высоцкийлӧн творчествоӧн. Да, ме опера сьылысь, но чайта, мый тайӧ колӧ. И вӧзъя быдӧнлы тӧдмасьны, кӧть неуна, тайӧ енбиа мортыслӧн сьыланкывъясӧн, кывбуръясӧн. Сэні сэтшӧм энергетика…
Смел эксперимент
Илья Кеслерлӧн кывъяс серти, сійӧ сьӧлӧмсяньыс босьтчӧма тайӧ уджас. И зэв нимкодь, мый артмӧма шылада спектакльыс.
– Ме абу Высоцкийлӧн фанат. И кор меным вӧзйисны уджсӧ, босьтчи туявны сылысь олӧмсӧ. Светлана Малькова (менам педагог и ӧнӧдз зэв ёна отсасьӧ) вӧзйис меным лыддьыны Высоцкий йылысь книга, кодӧс гижӧма гӧтырыс. И збыльысь, кыдз шуласны, синмӧй югзис. Марина Владиӧн ме аддзи сӧмын Светлана Мальковаӧс. Но коліс и Высоцкий. Кытысь ме сійӧс босьта? Кодӧскӧ кӧ петкӧда сцена вылӧ, мед эскас видзӧдысьыс? Та вӧсна ме Высоцкийӧс петкӧдлі Марина Влади пыр, шыладъясыс пыр.
Ме серти кӧ, опера да балет театрлӧн тайӧ зэв смел эксперимент: ӧтлаавны опера да эстрада. Операса артистлы абу кокньыд сьывны эстрадасӧ. И артмис! Збыльысь, найӧ менӧ чуймӧдісны. Спектакльын зэв тӧдчана пайыс оркестрлӧн. Сійӧ тані кыдз караб – тшӧтш аслыспӧлӧс персонаж. Никон Родюков эз сӧмын дасьты оркестровкасӧ да эз сӧмын дирижёрав, но и тшӧтш ворсіс, геройяс да шылад костын йитӧд кутысьӧн вӧлі. Меным зэв нимкодь кыдз режиссёрлы, мый мӧвпъясӧй збыльмисны. Спектакльыс артмис, – висьталіс Илья Кеслер.
* * *
Коді эз вермы видзӧдны «Своя колея» шылада постановкасӧ ӧні, позяс видзӧдны 2023 вося январын. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.