(Заводитчӧ газетлӧн 35-ӧд номерын.)
Ирина мунтӧдзыс удитіс нуӧдлыны миянӧс «усадьбасянь» неылын лӧсьӧдӧм экология ордымӧд. Но видзанінас пырӧм могысь быть колӧ босьтны администрацияысь кабала. Татшӧмыс кӧ сьӧрсьыд оз ло, инспекторъяс штрапуйтасны да тодмышкаласны сэтчӧ, кытысь локтін.
Трӧпаыс быттьӧ абу и кузь, нёль километр и эм, но Ириналӧн сэтчӧс став быдмӧг йывсьыс (тыдалана ли тыдавтӧм кор, сі, нитш) ыджыд муслунӧн висьтасьӧмыс видзис миянӧс вӧрад час куим.
Ми ӧд, вӧр-нюр бокад быдмысьяс, пыравлам сэтчӧ сӧмын тшак-вотӧсла, ведратӧ тыртігӧн нинӧм прамӧя ог аддзылӧй.
Заповедникын жӧ некутшӧм кор нетшыштны ни вомад ӧти тусь сюйны оз позь. Ветлӧдлан музейын моз. Но и, дерт, унатор тӧдмалан. Шуам, кыдзи вӧрыс нюрсялӧ да мыйла татшӧм васӧдінас пуясыс косьмӧны.
Помнита, школаын велӧдлісны, пуыслысь арлыдсӧ пӧ позьӧ тӧдмавны сӧмын пилитӧм мырсьыс тыдалана кытшъяс сертиыс. А со пожӧмлысь, вӧлӧм, тӧдмалӧны арлыдсӧ ув кост сертиыс (вонас кок гӧгӧрыс петӧ ӧти ув чукӧр). Паныдасяс кӧ, шуам, кузьмӧс гуран сяма, сідзкӧ, сэті пӧ коркӧ нэмнас нин ю кывтлӧма (кӧть таӧ и некыдзи оз эскыссьы). Ӧмидз да мырпом – ӧти семьяысь вотӧсъяс… Да господьыс на мыйтатор!..
Ме, кӧнкӧ, олӧмбыдӧн сы мындасӧ эг тӧдлы, мыйта тӧдмалі тайӧ куим часнас! Колӧ шуны, Ирина кодь экскурсоводсӧ ме сыӧдз ни бӧрыннас сэсся эг на паныдавлы.
Заповедникад гоз-мӧд лун и кӧсйим коллявны, а артмис дырджык (кодсюрӧ вӧлі весиг воштӧмаӧсь нин миянӧс).
Вӧзйисны кайлыны любуйтчыштны Дзодзӧг нюрӧн. Сэтчӧдз час джын кымын катны пыжӧн да мӧд сы дыра ягӧд восьлавны гоз-мӧд васӧдін вуджигмоз. Бара жӧ, дерт, ордым кузя. Нюрыс пӧ артмылӧма вит сюрс во сайын йи сылӧм бӧрын. Нюр бокас сулалӧ вӧр керка, кытӧн шойччывлӧны инспекторъяс. Орччӧн жӧ сулалӧ бура джуджыд видзӧдчанін. Сэтчӧ каян да, ставнас нюрыс тэ водзын шылькнитчӧ, сӧмын мед юрыд оз бергӧдчы-а. Дзодзӧгыс некӧн эз тыдав, на пыдди сӧмын сьӧд рака гозъя ылісянь сюся видзӧ-дісны миян вылӧ, кодъяс пӧ бара нин татчӧ локтӧмаӧсь-а…
А ягас кӧры-ы-ыс! Паныдасьлӧ кыксё вося пожӧм да сус. Сус пуыд пырӧ пожӧм семьяӧ жӧ да шусьӧ сибырсаӧн. Суснас жӧ сійӧс нимтӧма Пётр I, мед пӧ чайтасны, мый сылӧн карабъясыс абу кутшӧмкӧ донтӧминик пожӧмысь, а Африкаысь вайӧм дона сус пуысь. Колльыс жӧ вывланьӧ быдмӧ, сӧмын, сюся кӧ видзӧдлыны, пожӧм емъясыс кыкаӧсь, а сускыдлӧн – вита.
Печора юыс кыткӧ зэв ляпкыд: изъя коськӧ сибдылім да, ковмис пелысӧн мездысьны. А мукӧдлаас пӧ, суныштан да, пыдӧсӧдзыс бура дыр он во.
Ордымъясӧд ветлӧдлӧм, музейӧ пыралӧм, неыджыд садйӧн любуйтчӧм кындзи пӧттӧдз (сӧмын ог тӧд, верман он таысь пӧтнысӧ) чери кыйим. Вуджӧдчысь Гришакӧд тӧдмасим (вуджӧдчӧм кындзи сійӧ нӧшта на зільӧ йӧра видзан фермаын), да лэччӧдліс миянӧс чериаинӧ.
Вот и лэпталыштім сэтысь кельчи-ёкыштӧ! Кызӧсь, госаӧсь, шатиныд кыскигас прамӧя нюкыльтчылӧ. Кыкысь юква пулім, кыкысь йӧлӧн пражитлім. Артельӧн тяпкӧдчим. Татьяналы на кынтӧмӧн колим бура уна и, мед чӧсмасяс да миянӧс казьтылас.
Йӧв, нӧк, рысь вузалӧны «усадьбасаяс». Гоз-мӧдӧн мӧс видзӧны, эм и кӧза видзысь. Налысь жӧ позьӧ ньӧбны картупель, сола ли тшынӧдӧм чери. Тшыгла, майбыр, он кув!
Цивилизацияӧ кӧ окота другысь лоас петавны, Гриша куимысь лун вуджӧдлӧ посёлокӧ да бӧр дон босьттӧг. А сэні километр кык кымын подӧн муныштан, и став лавкаыс пӧшти ӧти кытшын сулалӧны.
И мед, миянлы кӧ эз удайтчы та пӧрйӧ воӧдчывны Чердінӧдзыд. Мойвиис сэтшӧминӧ веськавлыны, кӧні вӧр-ваыс дзик сэтшӧм, кутшӧмӧн и мӧвпыштлӧма, кӧнкӧ, Енмыс.
А Чердінад ветлам на, кытшола туйсӧ тӧдмалім нин… <>
Анжелика ЕЛФИМОВА.
Снимокъясыс Ольга БАЖЕНОВАЛӦН да ӧтуввезйысь.