1995 восянь май 27 лунӧ Россияын нимӧдӧны библиотекаын зільысьясӧс. И кӧть талун унаӧн чайтӧны тайӧ уджсӧ ковтӧмӧн, гортысь петавтӧг пӧ ӧд ӧтуввезйысь позьӧ ставсӧ аддзыны-лыддьыны, век жӧ библиотекар нокыд и ӧні зэв тӧдчана.
Та йылысь сёрнитім «Коми му» газетса вӧвлӧм уджъёрт, ӧні Койгорт районса Грива сиктысь небӧгаинын зільысь Виктория Ромашкинакӧд.
– Виктория Алексеевна, дыр-ӧ нин тэ уджалан библиотекаын? Кыдзи татчӧ веськалін?
– Некор эг чайтлы, мый коркӧ кута уджавны библиотекаын. Велӧдчылi журналистӧ да уна во зіли газетын. А кольӧм во тулыснас вои овны чужан сиктӧ, буретш сiйӧ кадӧ сиктса библиотекаӧ корсисны уджалысьӧс. Ме и лӧсялi. Гашкӧ, мися, пенсияӧдз восӧ уджышта. А пырӧдчи да, окота водзӧ зiльны.
Удж кузя тӧдӧмлун босьта интернетысь, видзӧда, мый мукӧдыс вӧчӧны, курс-вебинар котыртлӧны… Дерт, отсасьӧны и Койгортса шӧр библиотекаысь уджъёртъяс, век туйдӧны-сӧветуйтӧны.
– Эм-ӧ журналист да библиотекар уджын ӧткодьлуныс?
– Журналисталан сямыс зэв на и сгӧдитчис ӧнiя уджын. Шуам, гижны «ВКонтактеын» библиотека котырын сiйӧ жӧ постсӧ. Сэн позьӧ тӧдмасьны миян олӧм-вылӧмӧн.
Библиотекаын котыртi челядьлы «ЖУРавлики» кружок, кӧнi зонкаяс да нывкаяс тӧдмасьӧны журналист да блогер уджӧн, велӧдчӧны корсьны юӧр, гижны, сёрнитны камера вылӧ, снимайтны фото да видео, монтируйтны ролик. Сӧмын на панiм уджсӧ да, вермӧмъясӧн ошйысьны водз на. Бордъясным слабӧсь на, но вӧляникысь, чайта, лыбӧдчам-лэбзям.
– Ӧнія библиотекар – абу сӧмын небӧг сеталысь-босьтысь. Кутшӧмӧн колӧ лоны талунъя библиотекарлы? Кутшӧм удж-мог збыльмӧдӧ библиотекаын талунъя зільысь?
– Челядьлы нуӧдам быдсяма конкурс да викторина. Котыртлам гораа лыддьысьӧмъяс, серпасасям, вӧчасям кабалаысь, ворсам, сьылам, видзӧдам мультфильм да документальнӧй кино, гортса удж дасьтам. Школаысь мунiгӧн челядь пӧшти быд лун кежалӧны библиотекаӧ. Позьӧ шуны, продлёнкаасям тані.
Верстьӧӧс гежӧда на чукӧртлам. Но и налысь прӧст кадсӧ котыртны колӧ. Олӧма йӧзлы, «предпенсионеръяслы», уджтӧмалысьяслы, вермытӧмлы – налы, коді кӧсйӧ велӧдчыны вӧдитчыны компьютерӧн да смартфонӧн – котыртiм «Запросто!» кружок. Тотшӧдны текст, корсьны ӧтуввезйысь колана юӧр, гижны флешкаӧ шылад да снимок, вештысьны биысь, ньӧбны автобус билет, пасйысьны соцсетьын да сiдз водзӧ – мый асьным кужам, сыӧ и велӧдам.
Кольӧм ар верстьӧ лыддьысьысьяскӧд мӧвпыштiм котыртны театр кружок, бӧрйим теш, юклiм роль, но пандемия вӧсна ворснысӧ эг вермӧй. Кута лача, таво ставыс артмас.
А. Михайловалӧн «Пывсян айка да Васа йылысь» гижӧд серти петкӧдчӧмӧн пырӧдчим «Видза «Войвыв кодзув»!» республикаса конкурсӧ да шедӧдiм мӧд места.
– Кыдзиджык кольӧ уджалан луныд?
– Юавлӧны, абу пӧ гажтӧм лунтыр ӧтнадлы пукавны? А гажтӧмчынысӧ некор, ӧтнам гежӧдика овла да. Пыр кодкӧ да волӧ. Книгала ли сiдз. Сиктад кытчӧ петалан ловтӧ личӧдыштны да йӧзыскӧд аддзысьлыны? Сусед ордӧ, лавкаӧ, поштаӧ, клубӧ да библиотекаӧ.
Кор некод абу, лӧсьӧдала джаджйысь книгаяс, дасьта выставка либӧ рыт-аддзысьлӧм, уджала проект вылын, гижа «ВКонтактеын», велӧдча… А час бӧрас челядь локтӧны да, накӧд нокся.
Ӧнiя библиотекарлы колӧ кужны-вӧчны унатор. И, дерт, озджык на тырмы велӧдысьлӧн, психологлӧн, культорганизаторлӧн тӧдӧмлун-сямыс.
– Грива – ичӧтик сикт, а ыджыд-ӧ библиотекалӧн коланлуныс талун?
– Йӧзыслы дышӧдӧ жӧ помся видзӧдны телевизортӧ. Сэсся и оз ставныс вермыны судзӧдны газет-журнал, ньӧбны книга, со и локтӧны библиотекаӧ. И окота, мед эськӧ куш киӧн эз мунны. Быд ногыс лыддьысьны ышӧдам. Бӧръяысьсӧ котыртлiм «Кот в мешке» акция. Гартыштiм кабалаӧ книгаяс, а лыддьысьысьлы позис босьтны любӧйӧс. Кажитчис кӧ книгаыс, ваясны да пуктасны «Советую прочитать» торъя джаджйӧ.
Ӧні нуӧдам челядьлы да бать-мамлы «Лайк Чуковскому!» акция. Видзӧдлам, авторыслӧн кутшӧм гижӧд босьтас медуна «сьӧлӧм».
Тӧдсаяс, торйӧн нин карсаяс, тӧдмалӧны, мый зiля библиотекаын, да чуймалӧны, сикт-грездын пӧ эмӧсь на библиотекаяс, да кодкӧ и лыддьысьӧ на? Гриваын 320 олысьысь 120-ыс гижсьӧма библиотекаын. Ме чайта, тайӧ абу этша. Ӧтияс волӧны вежоннас некымынысь, мукӧдыс – вонас нёльысь кӧ пыраласны, и тайӧ бур. Оз ставныслӧн кадыс да выныс судзсьы, та понда асьным новлӧдлам книга-журнал совхозын, кочегаркаын, детсад-школаын, лавкаын уджалысьяслы, вермытӧмъяслы. Эмӧсь таын отсасьысьяс.
Торъя аттьӧ школаса директор Татьяна Владимировна Гавриковалы, велӧдысьяс Екатерина Владимировна да Андрей Витальевич Вольгинъяслы, воспитатель Светлана Ивановна Нечаевалы, ветеран котырын водзмӧстчысьяс Людмила Сергеевна Игошиналы, Надежда Геннадьевна Нечаевалы, Любовь Ярославовна Гениклы, Лидия Владимировна Абдуразаковалы.
– Ыджыд-ӧ фондныд? Выльмӧдсьӧ-ӧ сійӧ?
– Библиотекаын нёль сюрс сайӧ книга да энциклопедия. Дерт, унджыкыс важ нин. Но век жӧ выльясыс воӧны жӧ. Кольӧм во воис пӧшти 100 книга. Унджыкыс – краеведениеысь. Ӧнія роч небӧгыс этша воӧ. Асланым кӧ мыйкӧ абу, юасям мукӧд библиотекаысь, вежласям. Лыддьысьысьяс тшӧтш гортсьыныс вайӧны. Отсасьӧны и спонсоръяс. Кольӧм во Москваын олысьяс быдса во кежлӧ судзӧдiсны миянлы «Войвыв кодзув» журнал да «1000 советов». Санкт-Петербургсаяс козьналiсны челядьлы 19 книга, ыстiсны краска-карандаш, альбом, уна рӧма кабала… Бур сьӧлӧма войтырсӧ корсям ӧтуввезйын. Лоӧ корысявны. А мый сэсся вӧчан? Со челядь юасьӧны пызанвывса ворсанторъяс. Важыс, дерт, дышӧдіс нин налы.
– Мый радейтӧны лыддьыны арлыдаяс?
– Медся арлыда лыддьысьысь – 89 арӧса Валентина Павловна Чугаева бабӧй. Лыддьысьӧ комиӧн и рочӧн. Водзтi чой сылы новлӧдлiс гортас книгаяссӧ, ӧнi ме.
81 арӧса Валентина Прокопьевна Зыряновалы кажитчӧ публицистика. Ӧти арлыдаӧсь сыкӧд Лия Филиппьевна Карманова да Нина Алексеевна Нечаева. Лия Филиппьевналӧн радейтана гижысьыс – Вильмонт, Нина Алексеевна лыддьӧ Абрамовӧс, Астафьевӧс…
Уна лыддьысьӧны Екатерина Викторовна Авдонина, Любовь Ярославовна Геник, Галина Леонидовна да Николай Александрович Кармановъяс, Вера Геннадьевна Мазепа, Василий Гаврилович Морозов, Ирина Анатольевна да Надежда Геннадьевна Нечаеваяс, Галина Дмитриевна Удовик…
Верстьӧ оз куш боевик да любовнӧй роман лыддьыны, тшӧкыда юасьӧны классика. Коми литература лыддьӧны и, ёнджыкасӧ проза. А кодсюрӧ босьтӧ сӧмын газет-журнал. Коми йӧзӧдчан керкалӧн став петасыс воӧ, да весиг ӧчеред овлӧ.
– А зонпосни?
–Медся ичӧтыс – 2 арӧса Дарина Матвеева. Дерт, мам-батьыс да пӧльыс сылы лыддьӧны небӧгъяссӧ, но бӧрйӧ нывка ачыс! А сiдзсӧ садйӧ котралысьяс воспитательыскӧд ыджыд котырӧн волывлӧны библиотекаӧ. И ми на дорӧ петавлам книгаясӧн.
А збыльысьсӧ кӧ, челядь, торйӧн нин тыр арлыдӧ вотӧмаяс, этша лыддьысьӧны. Весиг школаса программа серти книгаяссӧ мукӧдыс оз босьтлыны. Кыдзи нӧ, мися, сочинениеястӧ гижанныд? Интернетын пӧ ставыс эм. Но, мед кӧть нин тадз тӧдмасясны книгаяснас да оз сорлавны Пушкинӧс Лермонтовкӧд. А сэсся, гашкӧ, воас кад, кор босьтасны кианыс книга. Унаӧн тай заводитӧны лыддьысьны верстьӧӧн.
– Ме серти, библиотекаын уджалысьыдлы аслыс колӧ лыддьысьны. Кымын арӧссянь тэ лыддьысян?
– Библиотекаын уджалiс ӧти классын велӧдчысьлӧн мамыс, Лидия Ивановна Чугаева, да гуляйтӧм бӧрын став классӧн вӧлi волывлам пач дорын шонтысьны, чай юны, ворсны. Книгасӧ гортӧ босьтлывлi гежӧдика, полі, мый ичӧт чой-вок косявласны ли рисуйтчасны, да ёнджыкасӧ библиотекаын и лыддьысьлi. Ичӧтдырйи пырджык школаса программа серти зуняси. Но журнал-газеттӧ лыдди: сэки мам судзӧдлiс «Весёлые картинки», «Мурзилка», «Пионерская правда», «Костёр», «Пионер», сэсся «Смена», «Комсомольская правда», «Советский спорт»… Мамлы ӧнӧдз квайт журнал гортӧдзыс воӧ.
– Кутшӧм небӧгъяс радейтан? Эм-ӧ сэтшӧмыс, кодӧс уна пӧвста нин лыддьылін, да век окота выльысь и выльысь син пырыд нуӧдны?
– Водзыннас пилы водӧм водзвылас вӧлі книга лыддя, унмовсяс да, ачым унзiль корся небӧгысь. Но интереснӧй кӧ книгаыс, кӧть кутшӧм унзіля, окота тӧдны, мый водзӧ лоас. Нӧшта лист бок лыддян, нӧшта и нӧшта – видзӧдан да, вой шӧр кад нин, а книгаыс эштанвыйын. Помӧдзыс и лыддян сэсся.
Ӧнi ог шу, мый лыддьысьнысӧ быть, библиотекаад уджала да. Окота! Сы мында интереснӧй книгаыс ки улын! Кор ставсӧ и лыддя-а. Александр Ульяновкӧд, Иван Белыхкӧд ӧтлаын уджавлi, а налысь книгаяссӧ, яндзим кӧть абу сэсся, сӧмын ӧнi лыдди. Но сьӧлӧмсянь!
Ӧнi лыддя роч гижысь Василий Беловлысь небӧг. Зэв кокниа да мичаа гижӧ сиктса олӧм да йӧз йылысь. Гашкӧ, видзӧдiнныд «Африканыч» кино? Сiйӧс снимайтiсны Беловлӧн гижӧд серти. Неважӧн лыдди Наринэ Абгарянлысь «Симон». И бӧрдан, и сералан: сиктын кувсьӧм мужичӧйӧс бӧръя туйӧ колльӧдны воӧны нывбабаяс, кодъясӧс коркӧ радейтлӧма Симон… Тайӧ гижысьсӧ ме аслым неважӧн на восьтi. Збыльысь кӧ, уна выль ним водзтi эг тӧд.
Ме верма ӧти книгасӧ лыддьыны и кыкысь, и куимысь. И быд пӧрйӧ быттьӧ выльысь лыддя. Мортыдлӧн олӧмбыдыс видзӧдласыс унатор вылӧ вежсьӧ, и мый эн вермы гӧгӧрвоны томнад, ӧнi – матысса. Либӧ мӧдарӧ. Сiдз жӧ и книгаяснад. Достоевский, Толстой, Бунин… Рочев, Юшков… Школаын велӧдчигӧн мырдӧнсорӧн лыддян, нинӧм он гӧгӧрво. А верстямман да лыддян выль пӧв – и збыльысь, классика! Ачым ме верстьӧӧн нин кутi радейтны Чеховӧс, а медся радейтанаыс – Лесковлӧн «Отцовский завет». Сiйӧ пыр мекӧд.
– Ӧнія лыдпаса нэмӧ кабала небӧгтӧ пыр тшӧкыдджыка вежӧны электроннӧйӧн. Тэ серти, воас-ӧ коркӧ кад, да бумага книгасӧ оз кутны йӧзӧдны?
– Матысса кадӧ ӧдвакӧ татшӧмыс лоас. Ме видлі лыддьысьны планшетысь, и электроннӧй небӧг ньӧби, но эг и велав на дорӧ. Окота кутны киын «ловъя» книга. И унаӧн тадзи шуӧны. Томъяс тшӧтш. Электроннӧйыд оз веж челядьлы мичаа серпасалӧм да кышакылан небӧгтӧ.
– Праздник лунӧ мый сиан уджъёртъясыдлы да лыддьысьысьяслы?
– Лыддьысьысьяслы сиа, мед поэт-прозаикъяс оз дышӧдчыны да унджык гижӧны, художникъяс мичаа серпасалӧны, издательствояс йӧзӧдӧны книгаяс, а библиотекаясын лоӧ позянлун судзӧдны уна аслыспӧлӧс да мича небӧг. Уджъёртъяслы тайӧс жӧ да унджык лыддьысьысьӧс сиа. Сэки библиотекаад биыс некор оз кус. <>
Сёрнитіс Елена ПЛЕТЦЕР.
Снимокъясыс Виктория РОМАШКИНАЛӦН.