Мӧйму гожӧмнас гижлі нин ружьеӧн вӧдитчӧм кузя оланпасъясӧ 2021 вося июль 2 лунӧ пыртӧм вежсьӧмъяс йылысь. Сиктса мортлы, гашкӧ, найӧ лоисны чуймӧданаӧсь, но вӧралігӧн охотбилетысь да путёвкаысь ӧтдор пӧ сьӧрсьыд мед вӧлі паспорт, военнӧй билет да, эм кӧ, служебнӧй удостоверение. Оз кӧ ло кутшӧмкӧ документ, вермасны штрапуйтны.
И со таво март 1 лунсянь вӧралысьлы колӧ нин босьтны тӧд вылас «Ӧружие йылысь» федеральнӧй оланпасӧ пыртӧм тайӧ вежсьӧмъяссӧ, кодъясӧс подулалӧма и Россияын йӧзлысь дзоньвидзалун дорйӧм йылысь оланпаслӧн 79-ӧд да 91.1-ӧд статьяясын.
Ньӧбны оз артмы
Коді важӧн нин вӧралӧ, врачьяслы и водзті петкӧдчывліс вит вонас ӧтчыд, медым босьтны медсправка, кӧні пасйӧма, мый мортыслӧн вир-яйысь абу аддзӧмаӧсь некутшӧм дурмӧдчантор, а сідзжӧ мӧд справка, коді сетӧ позянлун вӧдитчыны ружьеӧн. Тайӧ кык кабаласӧ да шыӧдчӧмсӧ сэсся найӧ вӧлі петкӧдлӧны Росгвардияса сотрудниклы.
Но кабалаа справкаӧн ноксьӧмын вӧлӧмаӧсь и тырмытӧмторъяс. Ӧти-кӧ, вит вонас мортыслӧн дзоньвидзалуныс вермас ёна вежсьыны: талун, видзӧдан да, ӧш кодь ён, а аскинас нин син-пельыс омӧльтчӧма нин, ки-кокыс дзӧрӧ, вежӧрыс торксьыштӧма. Мортыс вермас и курыд зелля юӧмӧ да дурмӧдчанторйӧн уколасьӧмӧ сетчыны. А кабала-справка сертиыс сылӧн дзоньвидзалуныс бур. И Росгвардияын тадзи жӧ лыддьӧны, ӧд налы некод оз юӧрт мортыслӧн нёрпалӧм йылысь, а, сідзкӧ, сылы мӧд медосмотрӧдз позьӧ вӧдитчыны ружьеӧн.
Мӧд-кӧ, водзті справкала позьӧ вӧлі шыӧдчыны быдсикас клиникаӧ, тшӧтш и коммерческӧйӧ, мед сӧмын налӧн вӧлі профосмотр нуӧдӧм вылӧ минздравсянь лицензия.
Но кодсюрӧ и мудеритӧмаӧсь. Мыйла котравны врачьяс дорӧ, позьӧ кӧ ставсӧ ньӧбны ӧтуввезйысь, кӧні эм быдсикас бланк-справкаыс. Тырмымӧн сэтчӧ гижны ов-ним-вичтӧ да печатайтны уна рӧма принтерӧн. Дерт, Росгвардияса сотрудник кӧ казялас ылӧдчӧмтӧ, ружье ньӧбӧм-видзӧм йылысь ковмас вунӧдны. Вермасны на таысь кыскыны уголовнӧй кывкутӧмӧ. Но унджыкысьсӧ пӧ артмӧ ылӧдчынысӧ, ӧтуввезса документсӧ бура дасьтӧмаӧсь да.
Оланпасын выль вежсьӧмъяс серти ӧнісянь ружьеӧн вӧдитчӧм могысь позьӧ шыӧдчыны сӧмын государственнӧй либӧ муниципальнӧй медучреждениеӧ. Некутшӧм коммерческӧй поликлиникалӧн татшӧм кабалаыс оз шогмы, сы вӧсна мый медсправкаыс лоас электроннӧй. Дерт, кодкӧ кӧ кӧсйӧ, содтӧд вермас босьтны тшӧтш и кабала документ, но электроннӧйтӧгыс сійӧ кабалаторйӧн и коляс.
Медорганизация мортыслысь справкасӧ пыртӧ торъя реестрӧ, кодӧс ӧтуввез пыр вермасны видзӧдлыны и Росгвардияса сотрудникъяс. Ружье ньӧбӧм могысь лицензиясӧ меститасны сэтчӧ ӧти, а ӧружиеӧн вӧдитчӧм вылӧ сідз шусяна разрешениесӧ – вит во кежлӧ.
Врач кӧ мортыслысь казялас кутшӧмкӧ висьӧм, код дырйи оз позь вӧдитчыны пищальӧн, та йылысь юӧрыс пыр жӧ веськалас Росгвардиялӧн син улӧ. И татшӧмторйыс вермас лоны оз сӧмын ружье ньӧбӧм могысь медкомиссия дырйи. Шуам, мортыс кӧ ачыс корас тэрыб отсӧг сетысьясӧс либӧ шыӧдчас больничаӧ, а сэні нин тыдовтчас, мый сійӧ омӧля аддзӧ, юрнас висьӧ, либӧ вир-яйсьыс казяласны дурмӧдчантор. Татшӧм висьӧмъяссӧ вермасны казявны и быдвося профосмотр дырйи, кодӧс быть колӧ прӧйдитны медицина юкӧнын, челядьӧс велӧдан, пусян-пражитчан учреждениеясын да дзоньвидзалун вылӧ омӧль боксянь мӧрччан предприятиеясын зільысьяслы. Бур ногӧн кӧ, 18-39 арӧсаяслы куим вонас ӧтчыд колӧ волыны диспансеризация вылӧ, нелямын арӧсысь олӧмаджыкъяслы — быд во. Та дырйи тшӧтш вермасны казявны вылынджык лыддьӧдлӧм висьӧмъяссӧ, кодъяс йылысь пыр жӧ тӧдмаласны Росгвардияса сотрудникъяс.
Но мукӧд нёрпалӧм йылысь погона йӧз оз тӧдлыны. Шуам, суседыд вӧралысь, гортса сейфас сылӧн эм ружье, пуля-порок, эм и мед-справка, лицензия да разрешение. Виччысьтӧг мужичӧйыд вермас чегны веськыд кисьыс чуньсӧ да шыӧдчыны больничаӧ. Врачьяс та йылысь Росгвардиялы оз юӧртны, сы вӧсна мый ки-кок чегӧмыс оз пыр висьӧмъяс лыдӧ, кодъяс дырйи оз позь вӧдитчыны ӧружиеӧн.
Но суседыд кӧ юсис либӧ кутіс дурны наркотикӧн да та помысь нӧшта на мӧдіс кежласьны-кампужитчыны, врач киӧ веськалӧм бӧрын та йылысь пырысьтӧм-пыр тӧдмаласны гвардеечьяс. Еджыд халатаыд та йылысь юӧртас и аслыс висьысьыслы, медым сійӧ кыдз позьӧ ӧдйӧджык нуас Росгвардияӧ ружьесӧ, пуля-пороксӧ, лицензиясӧ, мед кӧть и эз на удит ньӧбны пищальсӧ либӧ ньӧбӧм нин ружье вылӧ разрешениесӧ. И оз пӧ ков нюжмасьны да виччысьны, кор гортад локтасны погонаясыд.
И сӧмын кык тӧлысь мысти позяс волыны медосмотр вылӧ. Некутшӧм нёрпалӧм либӧ дурмӧдчантор кӧ вир-яйсьыд оз аддзыны, ӧружие-боеприпастӧ бӧр сетасны. Таысь дырджык кӧ нюжмасян да он волы поликлиникаӧ, лицензия-разрешениетӧ киритасны, а пищальтӧ да пуля-пороктӧ ковмас вузавны, козьнавны либӧ сдайтны утилизируйтны.
Шыльыд ствола али абу?
Таысь кындзи, мӧйму июнь 28 лунӧ Россияса президент кырымалӧма «Ӧружие йылысь» федеральнӧй оланпасӧ содтӧд вежсьӧмъяс пыртӧм йылысь индӧд. Сы серти мӧдам ов-ны тавося июнь 29 лунсянь.
Водзті оланпасас абу вӧлӧм пасйӧма, мыйӧн торъялӧ шыльыд ствола ружье сідз шусяна нарезнӧйысь. Ӧд мукӧд пищальыслӧн ствол джынйыс шыльыд, а мӧдас вундалӧмаӧсь пулясӧ бергӧдан-швыркнитан визьяс. Сэсся эмӧсь видзӧднысӧ шыльыд стволъяс, но найӧ быттьӧ гартолаӧсь, и пуляыс лэбӧ бергалӧмӧн жӧ.
Выль вежсьӧмъяс серти шыльыд ствола пищальӧн мӧдасны лыддьыны сэтшӧмӧс, кодлӧн ствол веркӧсыс дзоньнас шыльыд.
Воддза оланпасас абу стӧчмӧд-лӧмаӧсь, мый позьӧ ружьеас бурмӧдны-вежны. Ӧружиеӧн вӧдитчысьыс вермас вежлавны сылысь сӧмын пу юкӧнъяссӧ, шуам, вӧчны выль приклад, шыльӧдны-мольӧдны да краситны стволсӧ ортсысяньыс. Та дырйи оз позь вӧрӧдны пищальсьыд маркировкасӧ да клеймосӧ.
Кӧрт юкӧнъяссӧ вежлавны, пилитны, розьӧдны вермас сӧмын татшӧм уджсӧ вӧчан лицензияа предприятие. А Комиын татшӧмыс абу. Мортыс кӧ пилитіс пищаль стволсӧ да вӧчис обрез, таысь вермасны кыскыны сійӧс уголовнӧй кывкутӧмӧ. Но вайис кӧ чинталӧм ружьесӧ полицияӧ, оз мыждыны.
Весиг шыльыд ствол пытшкас кӧ тіян корӧм серти предприятиеын вӧчасны пуля бергӧдан визьяс, ружьеыс мӧдас нин лыддьыссьыны нарезнӧйӧн. Оланпас серти сыӧн позьӧ вӧдитчыны сӧмын вит во мысти, а таӧдз — лыйсьыны сӧмын шыльыд стволысь.
Пищальыд вермас и «курччыны»
Водзті оланпасъясын ылӧсас гаравсьыліс, мыйысь быдӧнлы колӧ видзчысьны. Мый сэтшӧмыс сідз шусяна повышеннӧй опасносьта источникыс, та кузя кывкӧртӧдсӧ вӧчліс сӧмын суд. Шуам, пон кӧ бӧжнас ӧвтчӧ-ниглясьӧ, сідзкӧ, сыысь оз ков повны, а кодӧскӧ курччис кӧ, татшӧм «источникӧн» и нимтасны. Ружьеысь оланпасыс эз жӧ ӧлӧдлы.
Выльмӧдӧм закон сертиыс став ӧружиесӧ мӧдасны лыддьыны ыджыд опасносьтаӧн. Вӧралысьлысь кӧ пищальсӧ кодкӧ босьтас да шковгас электролиния чашкаӧ, туй дор пасӧ, веськалас кӧ машинаӧ, керкаӧ, кывкутны мӧдас кӧзяиныс, и ковмас на сылы вештысьны ускӧттьӧсьыс.
Мый кӧть и оз лый
Кодсюрӧ гортас мич вылӧ видзӧ пӧльыслысь важ пищальсӧ. Татшӧмнас лыйсьыны оз нин позь, ствол боксӧ розьӧдӧмаӧсь, куроксӧ разьӧмаӧсь да. Водзті татшӧм сідз шусяна спишитӧм ӧружиесӧ позьӧ вӧлі кодлыкӧ козьнавны, вузавны, и некутшӧм кабала та могысь оз вӧлі ков.
Ӧні позьӧ жӧ видзны гортад, козьнавны да вузавны. Но та йылысь быть колӧ юӧртны Росгвардияӧ.
Ӧтилы 21 арӧссянь, мӧдлы — 18-сянь
Водзті ружье ньӧбӧм могысь лицензияла позьӧ вӧлӧм шыӧдчыны 18 арӧс тырӧм бӧрын. Ӧні пищальӧн вӧдитчыны позьӧ 21 арӧссянь. Но оз быдӧнлы. Воддза моз 18 арӧссянь ӧружие вермасны ньӧбны служитӧм нин либӧ служитысь военнӧйяс, найӧ, кодъяслӧн эм воинскӧй, специальнӧй звание либӧ юстицияса класснӧй чин, охотовед да лесник, инкассатор, ЧОП-са охранник. 18 арӧссянь пищальӧн вермасны вӧдитчыны Россияысь этша лыда вужвойтыр, кодъяслӧн вӧралӧмкӧд йитчӧма нэмӧвӧйся оласногыс. Комиын татшӧмнас лыддьӧны мансиӧс, хантыӧс да ненечӧс, Мурманск обласьтын — саамӧс, Ямал-Ненеч автономия кытшын — селькупӧс да с.в.
Мукӧдыс 18 арӧс тырӧм бӧрын вермасны ньӧбны газӧн лыян, спортын вӧдитчан шыльыд ствола да нарезнӧй, сигнал сетан ружье. Сідзжӧ позьӧ ньӧбны национальнӧй костюмкӧд йитчӧм шашка-пурт.
Сӧмын «двустволкаӧн»
Водзті вӧралысь вермис ньӧбны кӧть дас ствола да нӧшта на и патронлы магазина пищаль.
Ӧні вӧравны босьтчысьлы медводдза кык восӧ ковмас кыйсьыны шыльыд ствола да магазин-барабантӧм уна вылӧ «двустволкаӧн». Сідзкӧ, кык во татшӧмыслы оз вузавны «Сайга» да помпаа ружье. Оз позь вӧдитчыны и ТОЗ-106 пищальӧн, кӧть сылӧн магазинӧ тӧрӧ сӧмын кык патрон.
Судитӧмалы — оз позь
Водзті кутшӧмсюрӧ мыжысь пукалӧмалы да мыжсӧ вештӧмалы позьӧ вӧлі босьтны лицензия.
Талун сьӧкыд да шӧркодь мыжысь судитӧмалы ковмас вунӧдны ружье ньӧбӧм йылысь. Ёна сьӧкыд лоас судзӧдны лицензия весиг административнӧй мыж вӧчысьлы. Ставсӧ ог мӧд лыддьӧдлыны, но татшӧм мыжсӧ вештӧм бӧрын во оз позь вӧдитчыны пищальӧн наркотикӧн да мукӧд лёк сорасӧн дурмӧдчысьлы, код юрӧн руль сайӧ пуксьысьлы, гортас чорыд кабырнас шенасьысьлы да мукӧдлы.
Кыдз аддзам, лючки да садь оласнога вӧралысьлы повны нинӧмысь. А курыд зелля йывсьыд парма-ягын бурджык вунӧдлыны.
Николай Размыслов.