Сыктывдін районса Ыб сиктысь Юлия да Константин Шуктомовъясӧс тӧда важӧнкодь нин. И пыр шензя на вылын! Ӧд гозъя быдтӧны квайт челядьӧс, олӧны ас керка-йӧрын да видзӧны гортса пемӧсъясӧс. Челядьныскӧд пырӧдчӧны уна сикас конкурс-ордйысьӧмӧ, быдтасъяссӧ новлӧдлӧны Паджгаса искусствояс шӧринӧ босьтны содтӧд тӧдӧмлун. Дзик на неважӧн налысь семьясӧ россияса тшупӧда конкурсын пасйисны медбуръяс лыдын. И кыдзи ставсӧ удитӧны?! Тайӧ юалӧмнас и шыӧдчи Юлия дорӧ.
Быдӧнлы уджыс эм
—Юлия, чолӧм! Тӧдмӧд аслад семьяыдкӧд.
—Миян семьяын кӧкъямыс морт: ме, Юлия Сергеевна, ӧні ог уджав, челядьӧс быдта-воспитывайта; Константин Васильевич верӧс, уджалӧ Ыбса школаын, ачыс биолог, но велӧдӧ технология да информатика, нуӧдӧ лесничествоысь кружок, тшӧтш и безопасносьт кузя директорӧс вежысьӧн зільӧ; ыджыдджык нывъяс велӧдчӧны Коми Республикаса искусствояс гимназияын: Полина — художествоа юкӧнын, Милена — театральнӧйын; Есения — таво мунӧ медводдза классӧ, Анисия мӧд во школаӧ мунысь, ӧні садйын; Радомир да Любомила — 3 арӧса звӧнни — садйынӧсь жӧ.
—А кыдзи тӧдмасинныд верӧсыдкӧд? Водзӧ вылӧ кутшӧм мӧвпъясӧн олінныд?
—Костякӧд велӧдчим искусствояс гимназияын ӧти классын. Семья котыртім университет помалігӧн нин 5-ӧд курсын. Диплом босьтӧм бӧ-рын дзик пыр локтім овны Ыбӧ, тані жӧ чужис Полина медыджыд нывным.
Ӧнӧдз казьтывла: миян сэки вӧлі сідз шусяна «идея фикс» — мунны сиктӧ, мед вӧлі сӧстӧм ва да сынӧд, мед челядьлы вӧлі кӧні котравны, кӧсйим овны вӧля вылын. Мӧвпалім и керка кыпӧдӧм, и ыджыд йӧр да гортса пемӧсъясӧс босьтӧм йылысь. И тӧданныд, ставыс ӧд збыльмис!
—Юлия, а уна челядь йылысь мӧвпалінныд? Ӧні оз быдӧн та мындатӧ лӧсьӧд, быдтысьӧм да вердӧм-пасьтӧдӧм вылад, ок, ӧд уна колӧ…
—Костя верӧсӧй пыр кӧсйис уна челядь. А ме мӧвпалі тадзи – кымынӧс Енмыс сетас, сы мында и лоӧ. Сиктад быдтысигӧн быттьӧ он казяв тайӧ сьӧкыдлунсӧ: асьныс гуляйтӧны йӧрын, быдсикас уджыс и ворсӧмыс налы вичмӧ, гажтӧмтчыны некор. Мам-батьлы оз ков быд здук кутны найӧс син улас. А сэсся и гырысьджыкъясыс дзоляяс бӧрсяыс видзӧдӧны.
—А кыдзи воспитывайтанныд челядьтӧ, мыйӧ велӧданныд?
—Ме чайта, некутшӧм гусятор тані абу. Керка, удж, сад-школа — ставыс быдӧнлӧн моз. Гашкӧ, торъялӧмыс сӧмын сыын, мый быд лун ме новлӧдла челядьӧс Падж-гаса искусство школаӧ да этношӧринӧ. Сэні ныв-зонлы вӧзйӧны уна сикас кружок.
Медводз новлӧдлі ыджыд нывъясӧс. Этношӧринас найӧ велӧдчисны серпасасьны, вӧчасисны сёйысь, тӧдмасисны важ коми ворсӧмъясӧн. Искусствояс школаас Полина велӧдчис ворсны фортепианоӧн да котраліс декоративно-прикладнӧй юкӧнӧ, Милена — хореография да тшӧтш декоративно-прикладнӧй юкӧнъясӧ. Полина удитіс помавны фортепиано юкӧнсӧ, но серпасасьӧмыс веніс, да пырис гимназияӧ художествоа нырвизьӧ. А Миленалы йӧктӧм-артисталӧм кажитчӧ, бура кужӧ кывбуръяс висьтавны да кокниа и пырис гимназияса театральнӧй юкӧнӧ.
А ӧні мӧд партия нин быдмис — Есения да Анисия сэтчӧ жӧ ветлӧны. Урокъяс бӧрын колӧ быд лун найӧс новлӧдлыны. Со и ковмис меным эновтчыны уджысь (зіли Ыбса финн-йӧгра этнопаркын), босьтны шопер право да уна сьӧм торйӧдны бензин вылӧ. Но ньӧти ог жалит, мый тадзи лоис. А нӧшта ми быд шойччан лунӧ ветлам вичкоӧ.
Ме, кыдзи мам, уна вын пукта и, медым челядь олісны ёртасьӧмӧн да ӧта-мӧдлы отсасьӧмӧн, юксисны чӧскыдторъясӧн, ворсісны ӧтлаын. Унаысь шулывла, мый кор мам-бать оз лоны, найӧ лоасны ёрта-ёртыслы медся матысса йӧзӧн, и ковмас ӧтлаын нимкодясьны шудӧн да ӧтув венны шог.
—Юлия, кыдзи котыртанныд керка-карта гӧгӧр да челядьыдкӧд удж? Кыдзи быдторсӧ удитанныд?
—Абу гуся, мый сиктад да ас керкаад уджыс пыр юр выв тыр. Та понда жӧ старайтчам, медым быдӧн мыйкӧ вӧчис. Ыджыд уджъяс — турун пуктӧм, картупель босьтӧм, градъяс вылысь ёг весалӧм, иванчай заптӧм, Ыджыд лун водзын керка пытшкӧс пелькӧдӧм — вӧчам ставӧн ӧтув. Ичӧтъясыс, дерт, оз на вермыны отсасьны, но аддзӧны, мый семья-котырным петіс ставнас, видзӧдӧны-велӧдчӧны, кыдзи вӧчсьӧны ыджыд уджъясыс. Ме серти, тайӧ тшӧтш тӧдчана. А корсюрӧ и быдӧн-лы удж торйӧда: ӧти пусьӧ, мӧд жыр пелькӧдӧ, коймӧд ёг весалӧ, нёльӧд ичӧтъяскӧд гуляйтӧ. Быдӧнлы уджыс сюрӧ. Дерт, ог вермы шуны, мый быдторсӧ удитам. Но век жӧ зілям ставсӧ ас кадӧ вӧчны.
Шуктомовъяс олӧны кык судтаа керкаын. Кыпӧдлӧма сійӧс Константин. Мужичӧй тшӧтш и фермеравны босьтчӧма. Сылӧн ыджыд овмӧс: вӧв, ыжъяс, дзодзӧг-чипанъяс. Водзті вӧлӧмаӧсь мӧс да кукъяс, кӧзаяс.
Семья вӧдитӧ вит гектар му-видз. Сэні дас кык тонна турун пуктӧны да тшӧтш и картупель муяс вӧдитӧны. Мувыв уджыс да вӧр-ва радейтӧмыс сетӧ Константинлы позянлун быдторсӧ туявны. Со некымын во сійӧ видзӧдӧма-донъялӧма ваыс бур-ӧ Ыбын. Бӧръя кадӧ уна вын пуктӧны адгумкӧд тышкасьӧмӧ. Весиг Полина ыджыд нылыскӧд пуктӧмаӧсь эксперимент. Адгум пытшкӧ лэдзӧны ыжъясӧс. Пемӧсъяс сёйӧны борщевиклысь коръяс, оз лэдзны сылы паськавны. Мӧд вонас тадзи жӧ вӧчӧны. Кык-куим во мысти нин адгумйыдлӧн выныс бырӧ. Татшӧм ногӧн некымын воӧн ассьыныс вит гектара угоддьӧсӧ весалӧмаӧсь ковтӧм быдмӧгысь. Та серти Полина нылыс весиг гижӧма туясян удж. Быд во сійӧн петкӧдчӧ, содтӧ выльӧн восьтӧмторъяс да. Нывлысь уджсӧ пыр вылӧ донъявлӧмаӧсь. 2019 воын сійӧ шедӧдӧма «Юниос» республикаса конференция вылын медводдза места. Козин пыддиыс сетӧмаӧсь Суккоса «Смена» лагерӧ путёвка. Кольӧм во босьтӧма коймӧд места. Ветлӧма нин Лобачевский нима конференция вылӧ Казаньӧ, таво аслас уджӧн мӧдӧдчӧ Вернадскӧй нима конференция вылӧ Москваӧ.
Константин бать
Константин нӧшта водзмӧстчӧ и сю, шобді да зӧр быдтӧмын да найӧс переработайтӧмын. 2018 восянь нин найӧс пуктӧ, арнас чукӧртӧ да вӧчӧ пызь киӧн бергӧдлан мельничаын. Тайӧ пызьсьыс гортсаыс пӧжалӧны нянь, а нӧшта сетӧны Илона Саутерлӧн кондитерскӧйӧ, кӧні сыысь нин вӧчӧны чӧс-кыд тортъяс да капкейкъяс.
Константинлӧн ӧти мог — медым семьялӧн сёяныс вӧлі натуральнӧй, медым некутшӧм химикат-гербицид эз паныдась.
2006 воын Константин Шуктомов помалӧма Сыктывкарса канму университетын химия-биология юкӧн да локтӧма велӧдны Ыбса школаӧ. Ӧні нин сійӧ велӧдӧ информатика да технология. Таысь кындзи уджалӧ туризм кузя республикаса шӧринын содтӧд тӧдӧмлун сетысь педагогӧн. Школаса челядькӧд найӧ уналаӧ ветлӧмаӧсь, дасьтӧмаӧсь ва, сынӧд, лишайник, гидробионтъяс, му, быдмӧгъяс кузя уна туясян удж.
Удитӧ уна челядя бать и спортын водзмӧстчыны: котралӧ лызьӧн, волейболӧн ворсӧ, спортивнӧй ориентированиеӧ пырӧдчылӧ. Унаысь петавлӧма Ыбса школа вӧсна ордйысьны да шедӧдлӧма приза местаяс.
Юлия мам
Сыктывкарса университет помалӧм бӧрын уджалӧма школаын велӧдысьӧн, сэсся социально-реабилитационнӧй шӧринын зільӧма воспитательӧн, та бӧрын — Ыбса финн-йӧгра этнокультура паркын. Тӧдӧ финн кыв, велӧдчӧма магистратураын.
Нёльӧд кага чужӧм бӧрас ковмӧма петны удж вывсьыс, медым удитны ноксьыны-быдтыны челядьсӧ. Кор медся ичӧтъясыс мунісны садйӧ, Юлия кутіс пырӧдчыны сиктса активӧ, общественнӧй олӧмӧ. Водзмӧстчӧ «Вичкодор» ТОС-ын, кодӧн веськӧдлӧ Марина Колегова, пӧртӧны олӧмӧ уна сикас проект. Таысь кындзи нуӧдӧ сиктӧ волысьяслы, паломникъяслы да туристъяслы экскурсияяс. Пыр дасьтӧ выль маршрут, уджын тшӧтш отсасьӧны гырысь челядьыс. Юлия радейтӧ фотографируйтны татчӧс вӧр-ва, пырӧдчӧ аслас уджъясӧн конкурсъясӧ. Йӧктӧ Паджгаса «Услада» ансамбльын. Челядьыскӧд пыр орччӧн: садйын гажъяс дырйи ворсӧ сценкаясын, школаын нуӧдӧ мастер-классъяс, котыртлӧ экскурсияяс, петкӧдлӧ вӧр-ва.
Ассьыс челядьсӧ конкурсъяс кежлӧ дасьтӧ ачыс жӧ. Гырысьджык нывъяссӧ тӧдмӧдӧ сиктлӧн да ас рӧдса репрессируйтӧмаяс йылысь историяӧн, дасьтӧны и туясян уджъяс. Со Милена шедӧдӧма медводдза места «Спиридоновские чтения» войтыркостса конференцияын.
Полина да Милена
Гырысь нывъясыс ёна радейтӧны лыддьысьны. Шань сьӧлӧмаӧсь, отсӧг вылӧ ӧдйӧ воысьӧсь. Сьылӧны-йӧктӧны, серпасасьӧны да кинас вӧчасьӧны, пырӧдчӧны конференция-конкурсъясӧ. Го-жӧмнас чукӧртӧны иван-чай, ветлӧны вӧрӧ, отсасьӧны керка-карта гӧгӧр, ичӧт чой-воксӧ видзӧны, вӧр-валысь казя-лӧны мичлунсӧ да вежсьӧмсӧ. Полина батьыскӧд тшӧтш биология-экология нырвизьын туясьӧ. А Милена радейтӧ фотографируйтны, мӧвпалӧ бур камера йылысь.
Есения да Анисия
Нывкаяс ёртасьӧмӧн олӧны. Есения таво школаӧ петысь, Анисия бӧръя во садйӧ котралӧ. Мамныс новлӧдлӧ найӧс Паджгаӧ содтӧд тӧдӧмлун босьтны.
Есения инас ӧшйытӧм ныв, пырджык батьыскӧд ветлӧ, радейтӧ ноксьыны пемӧсъяскӧд да занимайтчӧ спортӧн. Паджгаӧ ветлӧ йӧктыны, фортепианоӧн ворсны, серпасасьны да сёйысь вӧчасьны. Радейтӧ и лыддьысьны.
Анисия садйӧ на ветлӧ. Сійӧ чой сертиыс лӧниник, кывзысьысь кага, кӧсйӧ лоны принцесса кодьӧн, радейтӧ мича паськӧм, ворсӧ аканьясӧн. Ветлӧ Паджгаӧ серпасасьны да сёйысь вӧчасьны, кужӧ нин и лыддьысьны.
Любомила да Радомир
Тайӧ Шуктомовъяслӧн медся ичӧтъясыс — звӧнни. Ветлӧны садйӧ. Гырысь чойяс вылас видзӧдӧмӧн унатор нин кужӧны, ас арлыдсасьыс ёна торъялӧны.
* * *
Со татшӧм Шуктомовъяслӧн семьяыс. Пыр ӧтлаынӧсь: уджалӧны кӧть шойччӧны. Ӧтлаын жӧ ветлӧны театрӧ, видзӧдӧны кино, уялӧ-ны бассейнын либӧ исласьӧны. Бать-мам сьӧлӧмсяньыс радейтӧны ассьыныс челядьсӧ, быд водзмӧстчӧмын отсалӧны налы. А ныв-пиыс отсасьӧны ас овмӧсын, посни бӧрся видзӧдӧмын. Шуда котырын тадзи и колӧ лоны!
Надежда ПУНЕГОВА.
Снимокъясыс ШуктомовъяслӦн гортса архивысь.