Корасьӧм обряд тӧдса уна войтырлы. Гӧтырпусӧ коравлісны и татара, и роч, и коми… Унджык войтырлӧн тайӧ традицияыс вочасӧн быри, но изьваса кӧр видзысьяс и ӧні на ыстывлӧны сватъясӧс верӧстӧм нывлӧн керкаӧ либӧ чомйӧ. Дерт, ставыс выль ногӧн нин вӧчсьӧ.
Быд сиктын, семьяын гӧтрасян обрядыс аслыспӧлӧс, но подулыс быдлаын ӧткодь.
«Син чӧвтлӧмаӧсь» да сватӧс ыстылӧмаӧсь
Важӧн сьӧкыд удж бӧрын том йӧз рытпукавлӧмаӧсь – сьылӧмаӧсь-йӧктӧмаӧсь да ворсӧмаӧсь. Вежадырйи гадайтчигӧн найӧ сюся видзӧдӧмаӧсь ӧта-мӧд бӧрся да «чӧвтлӧмаӧсь синнысӧ» – зонъяс бӧрйылӧмаӧсь гӧтырпу. Сэсся бӧрйӧм ныв дорӧ ыстылӧмаӧсь корасьысьясӧс, ӧд, висьтавлӧны, мый сваттӧгыд он гӧтрась, керкаад ичмоньтӧ пыртны он вермы.
Корасьнысӧ медтшӧкыда волывлӧмаӧсь жӧниклӧн бать-мамыс да олӧмаджык рӧдвужыс. Найӧ пыригас на гӧгӧрвоӧдлӧмаӧсь, мый ради локтӧмаӧсь, да ӧдзӧс дорсяньыс на заводитлӧмаӧсь ошкыны верӧспусӧ. Нывлӧн бать-мамыс вочавидз-лӧмаӧсь, мый невестапуыс том да абу на дась семья лӧсьӧдны.
–Нывтӧ быдтінныд, медым сійӧс верӧс сайӧ сетны, – вӧйпӧдлӧмаӧсь найӧс сватъяс. – Жӧникным зэв бур морт!
Сэсся век жӧ корлывлӧмаӧсь нывсӧ да ассьыс юасьлӧмаӧсь, мый сылӧн сьӧлӧмыс шуӧ вӧчны. А ныв корлӧма кад мӧвпалыштны, ӧд дзик пыр сӧглас сетны оз вӧлӧм позь. Сватъяс сёрнитчы-лӧмаӧсь паныдасьлыны тӧлысь мысти да сэки и кывзыны стӧч вочакыв. Тайӧ кадколастнас ныв-лӧн рӧдвужыс зільӧмаӧсь унджык тӧдмавны жӧниклӧн рӧд йывсьыс.
Кыдзи кӧлысь кежлӧ дасьтысьлӧмаӧсь
Тӧлысь мысти сватъяслы юӧртлӧмаӧсь, мый нылыс сӧглас петны верӧс сайӧ. Та бӧрын сэсся бать-мам сёрнитчылӧмаӧсь кӧлысь да приданӧй йылысь. Сійӧ жӧ лунас ныла-зонмӧс тӧдмӧдлӧ-маӧсь ӧта-мӧдыскӧд да бласлӧвитлӧмаӧсь. Бать-яс кутлӧмаӧсь ки, медым эскӧдны сёрнитчӧмсӧ.
Сэсся кыкнан семьяыслы колӧма дасьтысьны гаж кежлӧ – пуны сур, лӧсьӧдны приданӧй да козинъяс. Гӧтырпулы лӧсьӧдчынысӧ отсасьлӧмаӧсь нывъёртъясыс, а рытнас сы дорӧ гажӧдчыны чукӧртчылӧмаӧсь том йӧз.
Кӧлысь водзын нывлӧн мамыс да вежаньыс нуӧдлӧмаӧсь сійӧс пывсянӧ, мыськывлӧмаӧсь чужӧмсӧ да шырлӧмаӧсь гыжсӧ. Сэні жӧ разьлӧмаӧсь ныв кӧсасӧ, а кӧсасьыс ленточкасӧ вундывлӧмаӧсь. Та кадӧ нывлӧн ёртъясыс сьыліг-йӧктігтыр кытшовтлӧмаӧсь пывсян гӧгӧрсӧ, медым некутшӧм лёк лов оз пыр сэтчӧ. Пывсьӧм бӧрын невестасӧ бӧрдӧдігтыр вӧччӧдлӧмаӧсь мича паськӧмӧ.
Рытнас жӧникыс волӧма гӧтырпу дорас да ныла-зонма сетлӧмаӧсь ӧта-мӧдыслы козинъяс.
Гӧтрасян лунӧ абу гажӧдчывлӧмаӧсь
Кӧлысь лунас асывнас жӧникыс мичмӧдӧм мегыра вӧла доддьӧн мӧдӧдчывлӧма гӧтырпуысла. Том зон пидзӧсчанясьлӧма кӧр воль вылӧ, а бать-мамыс ӧбразӧн бласлӧвитӧмаӧсь сійӧс.
Гӧтырпусӧ мамыс да вежаньыс заводитлӧмаӧсь бӧрдӧдны асывсяньыс на, нылыслы нимкодясьны оз вӧлӧм позь – олӧмыс пӧ сьӧкыд лоӧ.
Мамыс пасьтӧдлӧма сійӧс гӧрд соскӧн да гӧрд сарапанӧн, кодӧс нывлы колӧма новлыны куим во. Гӧрд паськӧмыс петкӧдлӧма, мый том ань вермӧ чужтыны челядьӧс да водзӧ нюжӧдны рӧдсӧ. Тайӧ каднас нылӧс шулӧмаӧсь ичмоньӧн, а куим во мыстиыс – моньӧн. Вежаньыс пасьтӧдлӧма бисера юр – бисерӧн мичмӧдӧм гӧрд ной. Сер сертиыс позьӧма тӧдмавны, кутшӧм рӧдысь нылыс.
Вӧччӧм ныв колльӧдчылӧма рӧдвужыскӧд да бӧрдӧдлӧма бать-мам дорас шуда олӧмсӧ. Джо-джас вольсавлӧмаӧсь еджыд воль, кытчӧ ныв сувтлӧма пидзӧс вылас, а бать-мамыс бласлӧвитлӧмаӧсь сійӧс.
Кор жӧник матыстчылӧма керка дорас, невесталӧн нывъёртъясыс корлӧмаӧсь сылысь сьӧм да козинъяс, натӧг керкаас абу лэдзлӧмаӧсь. А сэсся быдтор йылысь юасьлӧмаӧсь. И быд юалӧм вылӧ вочакывйысь верӧспулы колӧма вештысьны. Сюсьлунсӧ да вын-эбӧссӧ петкӧдлӧмаӧсь и сылӧн ёртъясыс.
Сэсся жӧникыс пыравлӧма керкаас гӧтырпуысла. Ныв бӧръяысь петлӧма аслас оланінысь, водзӧ сэсся волывлӧма сэтчӧ сӧмын гӧстяӧн.
Венчайтчӧм водзын бать-мам бласлӧвитлӧмаӧсь том гозъяӧс. Кӧлысь лунӧ некод абу гажӧдчывлӧма, сӧмын сёйӧмаӧсь-юӧмаӧсь. Став гажыс вӧв-лӧма мӧд лунас.
Том гӧтырлӧн вежаньыс да мамыс кылӧмаӧсь сылы кык кӧса. Веськыд кӧсаыс кӧ тэрыбджыка кысьылӧма – медводз пи чужас, а шуйгаыс кӧ – ныв. Сэсся кылӧмаӧсь ичмоньлы «баба юр».
Пызан сайӧ пуксьытӧдзыс мамыс вольсавлӧма лабичӧ гӧннас вывлань гугӧдӧм пась, мед нылыслӧн верӧс дорас олӧмыс лоас небыд, шоныд.
Гижӧдсӧ дасьтіс Ирина Терентьева
«Ямал-Регион» телерадиокомпаниялӧн «Вогӧгӧрса бӧрйӧм» уджтас серти.
Снимокъясыс Елена ЛабалӦн да Татьяна ПаршуКовалӦн.